خواص و مضرات گیاه استویا

گیاه استویا گونه ای از خانواده گیاهان آستراسیا (Asteraceae) محسوب می شود. گونه های مختلفی از استویا به نام برگ های آبنباتی، بومی نیومکزیکو، آریزونا و تگزاس هستند. اما بهترین گونه ی آن به نام استویا ریبادیانا (بِرتونی) است که در پاراگوئه و برزیل رشد می کند. در آن منطقه، صدها سال است که مردم برای شیرین کردن غذاهایشان از برگ های این گیاه بهره می برند.
مویزس سانتیاگو بِرتونی، گیاه شناسی ایتالیایی بود که شناخت و معرفی این گیاه در اواخر قرن نوزدهم به وی منسوب می شود. اما مردم بومی گوآرانی قرن هاست که از آن استفاده می کنند. در آن منطقه به گیاه استویا، کا-هی (یا برگ های شیرین) می گویند. در طب سنتی این منطقه، استویا به عنوان مرهم سوختگی، قولنج، مشکلات معده، و برخی اوقات به عنوان ماده ضدبارداری به کار می رود. حتی برای سرگرمی برگ های استویا را می جوند.
تقریباً یک دهه طول کشید تا برتونی گیاه واقعی را شناخت و در آن زمان، گیاه را نوعی گونه بسیار نادر معرفی کرد. در همان زمان، بیشتر زمین های کشاورزی شروع به کاشت و برداشت این گیاه کردند. به این شکل که به سرعت استویا از گیاهی وحشی و بسیار نادر به گیاهی در دسترس تبدیل شد. امروزه، استویا، تا حدی بازار جایگزین های شکر را پر کرده است. مطابق گزارش مدیریت غذا و داروی فدرال گلیکوسیدهای استویول با درجه خلوص زیاد، که همان عصاره گیاه استویا است، عموماً برای استفاده در صنایع غذایی بی خطر است. از سوی دیگر مدیریت غذا و دارو تصریح می کند که برگ استویا و عصاره های استویای خام بی خطر نیستند و برای مصرف در صنایع غذایی تأیید نشده اند و نباید در صنایع غذایی استفاده شوند.
اداره کشاورزی ایالات متحده آمریکا اعلام کرده که از دهه هفتاد قرن گذشته تا سال 2000، مردم آمریکا روز به روز شکر بیشتری به رژیم غذایی شان افزوده اند. این افزایش میزان مصرف، باعث روی آوری به عصاره های شیرین شده است. به تخمین مؤسسه پژوهشی بازار در گزارشی که ارائه داده است، بازار جایگزین های شکر ارزشی بالغ بر سیزده میلیارد و بیست و شش میلیون دلار در سال 2015 داشته است. همچنین این گزارش پیش بینی می کند که ارزش چنین بازاری تا سال 2020 به 16 میلیارد دلار برسد.
لازم به ذکر است که در سال 2000، فقط 18 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده آمریکا، به مصرفمواد غذایی با سطح قند اندک یا بدون کالری روی آورده اند. مطابق گزارش مجله تغذیه بالینی آمریکا در سال 2012 امروزه، 24 درصد از بزرگسالان و 12 درصد از کودکان از جایگزین های شکر استفاده می کنند.

استویا هیچ کالری ای ندارد و در اندازه مساوی با شکر، دویست برابر شیرین تر از شکر است. سایر پژوهش ها نشان می دهند که احتمالاً استویا فوایدی اضافی برای سلامتی علاوه بر طعم شیرینش دارد. نتایج پژوهش دیگری در سال 2010 نشان داد افرادی که از استویا به جای شکر استفاده کرده بودند، دچار پرخوری نمی شدند. حتی بعد از مصرف غذایی که با استویا شیرین شده بود، نسبت به غذایی که با شکر شیرین شده بود، سطح قند خونشان کمتر بود. پس مصرف غذای شیرین شده با استویا منجر به سطوح پایین تری از انسولین نسبت به ساکاروز و آسپارتام می شود.
مطابق مقاله منتشرشده در سال 2017 در مجله غذای دارویی، استویا قابلیت هایی برای درمان بیماری های مربوط به غدد درون ریز مانند چاقی، دیابت و فشارخون بالا دارد؛ اما پژوهش های بیشتری برای اثبات چنین آثار درمانی نیاز است.

خواص استویا برای سلامتی و بهداشت

1. جوان سازی پوست صورت

مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها و ویتامین C موجود در گیاه استویا به رفع چین و چروک صورت کمک کرده و برای جوان سازی پوست صورت مفید می باشد.
ماسک ضد چروک استویا: 1 قاشق غذاخوری پودر برگ های خشک شده استویا را با یک قاشق غذاخوری شیر ترکیب کنید و بر روی صورت بمالید، بگذارید 20 دقیقه بماند و سپس با آب گرم خوب بشویید.
این ماسک را دو بار در هفته استفاده کنید تا زدوتر نتیجه بگیرید.

2. درمان اگزما

استویا یکی از بهترین گیاهان دارویی برای درمان بیماری های پوستی از جمله اگزما می باشد، استفاده ی موضعی از گیاه استویا به عنوان یک استروئید عمل کرده و به درمان اگزما و خارش ناشی از آن کمک می کند.

3. لاغری و کاهش وزن

گیاه استویا یک شیرین کننده ی طبیعی کم کالری است که با کنترل و قابت نگه داشتن سطح قند خون به لاغری و کاهش وزن افراد کمک می کند. مطالعه ای نشان داده که اگر 30 دقیقه قبل از غذا، استویا مصرف کنید می تواند به کاهش اشتها کمک کند و مانع از پرخوری شود.

4. دیابت و قند خون

یکی از مهم ترین خواص گیاه استویا، توانایی آن برای کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت می باشد. استویا یک جایگزین ایده آل برای شکر در افراد مبتلا به دیابت محسوب می شود. ترکیب گلیکوئیدی استویوساید موجود در گیاه استویا هنگامی که تجزیه می شود، ذرات حاوی گلوکز را در روده بزرگ جذب کرده و مانع از ورود آن ها به جریان خون می شود و به این ترتیب به کاهش قند خون افراد مبتلا به دیابت کمک می کند. مطالعات نشان داده که مصرف استویا به کاهش قند خون ناشتا کمک کرده و مقاومت به انسولین را در افراد دیابتی بهبود می بخشد.

5. ترک سیگار

تحقیقات جدید نشان داده که مصرف گیاه استویا به دلیل مقادیر بالای ویتامین C و خاصیت مدر که دارد به سم زدایی و دفع نیکوتین از بدن کمک کرده و برای ترک سیگار مفید می باشد.

6. سرطان

مقادیر بالای آنتی اکسیدان های کورستین، کائمفرول و سایر ترکیبات گلیکوئیدی موجود در استویا برای پیشگیری از ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان پانکراس مفید هستند.

7. فشار خون

استویوساید موجود در گیاه استویا عملکرد رگ های خونی را بهبود می بخشد و به عنوان یک دیورتیک طبیعی با افزایش ادرار و در نتیجه افزایش دفع سدیم به کاهش فشار خون بالا کمک می کند.

8. کبد

گیاه استویا یک دیورتیک طبیعی است که به سم زدایی و پاک سازی بدن و کبد کمک کرده و برای درمان بیماری های کبد از جمله کبد چرب مفید می باشد.

9. کلسترول خون و قلب

مطالعات داده که مصرف استویا می تواند باعث کاهش کلسترول و تری گلیسیرید بالای خون شده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را کاهش دهد. مقادیر بالای آنتی اکسیدان های موجود در استویا برای پیشگیری از بیماری های قلبی و حمله ی قلبی مفید هستند.

10. سلامت دهان و دندان

استویا یکی از بهترین مواد طبیعی است که به کاهش باکتری در دهان و پوسیدگی دندان ها کمک کرده و به عنوان یک افزودنی محبوب برای خمیر دندان و دهانشویه محسوب می شود.

11. پوکی استخوان

مطالعات نشان داده که استویا با افزایش متابولیسم کلسیم، به افزایش تراکم استخوان کمک کرده و برای درمان پوکی استخوان مفید است.

عوارض و مضرات استویا

زنان باردار: در آمریکای جنوبی زنان در دوران بارداری و شیردهی از استویا استفاده می کردند اما در حال حاضر اطلاعات دقیقی از اثر آن بر روی جنین و زنان باردار در دست نیست پس بهتر است در دوران بارداری از مصرف استویا اجتناب کنید.
بیماران مبتلا به دیابت و فشار خون پایین بهتر است بعد از هر بار مصرف گیاه استویا، میزان قند خون و فشار خون را کنترل کنند.
استویا می تواند در برخی افراد باعث ایجاد واکنش های آلرژیک شود که علائم نفخ، گرفتگی و گاهی اوقات سردرد مشخص می شود.

طریقه و میزان مصرف استویا

برگ های سبز و عصاره ی استویا را می توان برای تهیه انواع نوشیدنی هایی مانند قهوه و چای، بستنی، سس، نوشابه، آب نبات، نان، کیک، آدامس و انواع دسر ها استفاده کرد. نکته : استویا خام، زمانی که در مکان سرد و خشک نگهداری شود به مدت طولانی باقی می ماند اما در معرض رطوبت ممکن است شکرک بزند.

گفته می شود که با توجه به وزن بدن می توان روزانه بین 3 تا 9 قاشق چای خوری برگ های استویا را مصرف کرد.