آشنایی با مسجد ایاصوفیه استانبول

ایاصوفیه (ترکی استانبولی: Ayasofya یونانی:Ἁγία Σοφία) یک بنا و عبادتگاه تاریخی واقع در استانبول ترکیه است که به عنوان کلیسای جامع مسیحی ارتدوکس، کلیسای جامع کاتولیک رومی، مسجد عثمانی و یک موزه استفاده شده است. از ژوئیه سال ۲۰۲۰ این بنا توسط رئیس جمهور ترکیه دوباره به عنوان مسجد طبقه بندی شده است. ایاصوفیه از سوی سازمان یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شده و مورد احترام مسیحیان و مسلمانان است و از مهم ترین مکان های گردشگری ترکیه محسوب می شود. این بنا یادگار امپراتوری روم شرقی و شاهکار معماری بیزانسی است و یک کلیسای مسیحیت شرقی بود که ساختمان فعلی آن در دوره امپراتوری بیزانس به سال ۵۳۲ میلادی بنا به دستور همسر امپراتور ژوستینین یکم، تئودورا ساخته شده است. برای بازسازی بنا دو معمار به نام های ایسیدوروس (از میلتوس یا سوکلی فعلی) و آنتِمیوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) مأموریت یافتند. بنا با کار ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد باشی تکمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیک ۵۳۷ افتتاح شد. این کلیسا نخست کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، سلطان محمد فاتح دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. سلیمان اول دستور داد نقاشی ها و نگارگری های داخل ایاصوفیه را بپوشانند تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود. سلیم دوم به معمار سنان (Sinan) دستور داد که ایاصوفیه را مرمت کند. در زمان مراد سوم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایاصوفیه افزوده شد. در زمان مراد چهارم، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی در دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد؛ علاوه بر این لوحه هایی دور تا دور سقف ایاصوفیه نصب شد که در آن نام الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شده بود. این لوحه ها در زمان سلطنت عبدالمجید با الواح مدوری که به خط ابراهیم افندی نوشته شده بود، جایگزین گردید. پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاترک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۰ به همین شکل باقی ماند. در این تاریخ، با موافقت رجب طیب اردوغان، ایاصوفیه مجدداً به مسجد تبدیل شده و برای برگزاری مراسم عبادی آماده گردید. پس از تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد، جمعه ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۰ پس از ۸۶ سال دوباره در این محل نماز جمعه برگزار شد.ارتفاع گنبد بزرگ این مسجد از سطح زمین ۵۵ متر و قطر آن ۳۱ متر می باشد که به وسیلهٔ ۴۰ پشت بند بزرگ و روی چهار ستون اصلی سوار شده است.

معرفی مسجد ایاصوفیه

بسیاری از کسانی که برای سفر توریستی به ترکیه و به ویژه استانبول برنامه ریزی می کنند، نمای مسجد ایاصوفیه استانبول را به عنوان تصویری معروف از این شهر در ذهن دارند و بسیاری ایاصوفیه را نماد ترکیه می دانند. مسجد ایاصوفیه که در منطقه سلطان احمد استانبول قرار دارد، با قبه ها و مناره های بلندش، یکی از مهم ترین دیدنی های استانبول است و در تمام روزهای سال گردشگران و توریست ها را به خود جذب می کند.

مسجد ایاصوفیه کجاست؟

مسجد ایاصوفیه در بخش اروپایی استانبول، در میدان ایاصوفیه قرار دارد و در محله ای پر رفت و آمد و توریستی، در جوار هتل ها، مراکز خرید و دیدنی های توریستی شهر واقع شده است (مشاهده روی نقشه). مسجد سلطان احمد از معروف ترین همسایه های ایاصوفیه است. همچنین کاخ توپکاپی، نخستین کاخ پادشاهان عثمانی در ترکیه، فاصله اندکی با ایاصوفیه دارد. برای دسترسی به مسجد ایاصوفیه می توانید از راه های زیر اقدام کنید:

• نزدیک ترین ایستگاه تراموا به ایاصوفیه، ایستگاه سلطان احمد است که با استفاده از خط T1 (باگجیلار-کاباتاش) می توانید به آن بروید.
• از تکسیم با استفاده از قطار کابلی به سمت کاباتاش و از آنجا با تراموا به ایستگاه سلطان احمد بروید.
• اگر در سلطان احمد اقامت دارید، می توانید با پیاده روی به راحتی به ایاصوفیه دسترسی داشته باشید.

تاریخچه مسجد ایاصوفیه از روم تا بیزانس

دیوکلسین، قلمرو وسیع امپراتوری روم را به دو بخش شرقی و غربی بین خود و فرماندهان هم طرازش تقسیم و عملا اضمحلال امپراتوری قدرتمند روم را نادانسته پی ریزی کرد. پس از آن کنستانتین، شهر باستانی بیزانس را دوباره ساخت و کنستانتسنوپل (قسطنطنیه) نام گرفت. این شهر به طور شگفت انگیزی در سرنوشت شهر روم، مرکز امپراتوری، موثر واقع و با تضعیف قدرت امپراتوری روم، کشور روم به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. بدین طریق امپراتوری روم شرقی (بیزانس) شکل گرفت. فرمانروایی بیزانس به دست امپراطور آرکادیوس افتاد که شهر بیزانس (استانبول امروزی) را با همان نام قدیمی اش پایتخت خود قرار داد.

بیزانس، شهر بندری مهمی بود. این شهر به دلیل قرارگیری در منطقه ای که کوتاه ترین مسیر غرب به مشرق زمین بود، اهمیت تجاری خاصی داشت و از تمدن چشم گیری برخوردار بود. ساکنان آن دارای سنت های پابرجایی بوده اند؛ به طوری که سلطه دیگران را به دشواری پذیرا می شدند. مثلا یکی از حکم رانان هوادار اسپارت که در سال ۴۰۵ قبل از میلاد بر این شهر تحمیل شد، پس از ۱۶ سال مقاومت از شهر بیرون رانده شد.

بیزانس شهری بود با ویژگی های اقتصادی سیاسی و فرهنگی خاص که ابزارهای لازم را فراهم می آورد تا با فرهنگ و ارزش های فرهنگی و اجتماعی سرزمین های مجاور آشنا شود. از این راه بیزانس آثار هنری را به جهان عرضه کرد که علاوه بر برخورداری از اهمیت جهانی، از سنت ها و فرهنگ های بومی و منطقه ای مایه می گرفتند. این شهر به عنوان مرکز حکومتی به بزرگی امپراتوری روم، به تمدن های روم و یونان در غرب، بابل، ایلام، اورارتو، هیتی و ایران از شرق دسترسی داشت و به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران معتقدند که هنر و معماری بیزانس بی تاثیر از هنر و معماری مشرق زمین نیست. هنر بیزانس، هنری است که تجلی گاه جهان مسیحیت است. در هنر این دوران همچون سایر نحله های هنری، تاثیرات شیوه های بیان اعصار گذشته استمرار دارد.

از کلیسای ایاصوفیه تا موزه ایاصوفیه

ایاصوفیه که با نام های حاجیا سوفیا یا هاگیا صوفیا (ترکی: Ayasofya/یونانی:Ἁγία Σοφία) نیز شناخته می شود، از کلیساهای مسیحیت شرق محسوب می شد. این کلیسا در دوره امپراتوری بیزانس در سال ۵۳۲ میلادی، بنا به دستور امپراطور کنستانتین اول ساخته شد و در قرن ۶ میلادی توسط جاستنیانوس مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. برای بازسازی بنا دو معمار به نام های ایسیدوروس (از میلتوس یا سوکلی فعلی) و آنتییوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) ماموریت یافتند. بنا با کار ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد تکمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیک ۵۳۷ افتتاح شد.این کلیسا در ابتدا کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، محمد دوم دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. سلیمان اول دستور داد نقاشی ها و نگارگری های داخل ایاصوفیه را بپوشانند تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود. سلیم دوم به معمار سنان دستور داد ایاصوفیه را مرمت کند. در زمان مراد سوم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایاصوفیه افزوده شد.

در زمان مراد چهارم، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی روی دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد؛ علاوه بر این لوحه هایی دورتادور سقف ایاصوفیه نصب شد که روی آن ها نام های الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شده بود. این لوحه ها در زمان سلطنت عبدالمجید با الواح مدوری که به خط ابراهیم افندی نوشته شده بود، جایگزین شد. پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاتورک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا امروز به همین شکل باقی مانده است.

معماری مسجد ایاصوفیه

هنر معماری در روم شرقی (بیزانس) تا قرن ششم میلادی تحت تاثیر مسیحیت آغازین بود. این هنر در قرن ششم میلادی با آغاز حکومت ژوستی نیانوس، به وجود آمد. او در هنرپروری همتای کنستانتین بود و آثار مورد حمایت و تشویق وی، همه شکوه و عظمتی شاهانه داشتند تا جایی که دوران فرمانروایی او را به حق «نخستین عصر طلایی» هنر امپراتوری روم شرقی نام گذاری کرده اند.

ایاصوفیه مهم ترین بنای بازمانده از زمان ژوستی نین در استانبول به شمار می رود و نام آن، از عنوان اصلی یونانی، «هاگیا صوفیا»، به معنی کلیسای حکمت مقدس گرفته شده است. در معماری بنای مسجد ایاصوفیه طاق ها و ستون ها به طرز زیبایی با هم هماهنگ هستند. چهار ستون بزرگ و باشکوه، چهار طاق مسجد ایاصوفیه استانبول را بالا نگاه داشته اند و گنبد بزرگ ایاصوفیه روی این ستون ها قرار داده شده اند . ۴۰ پنجره کنار یک دیگر در ساقه گنبد مسجد قرار دارند که نور خورشید از آن ها به درون بنای ایاصوفیه مى تابد. عمق گنبد ۱۸ متر، و ارتفاع آن از سطح زمین ۵۶ متر است و قطر آن ۳۳ متر به همراه دو نیم گنبد است. مسجد در طولانی ترین قسمت طولی برابر با ۸۲ متر و عرضی برابر با ۷۳ متر دارد.

و در پایان....

مسجد ایاصوفیه که به معنی «خرد مقدس» است، در اصل یک کلیسای جامع متعلق به قرن ششم در قسطنطنیه (استانبول امروزی) بود. این بنا در زمان امپراطوری بیزانس به عنوان یک کلیسا ساخته شده و در زمان امپراطوری عثمانی تبدیل به یک مسجد شد.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.

معرفی برج دختر استانبول