نامنظم و شلخته بودن کودکان دلایل گوناگونی دارد. نخستین دلیل نامنظم بودن کودک را باید در والدین بیابیم. شیوه ی فرزندپروری و تربیت کودک می تواند زمینه را برای بی نظمی کودک فراهم کند. دلیل دیگر می تواند این باشد که کودک رفتار بی نظم و نامرتب بودن را در پدر و مادرش دیده است و از آن ها تقلید می کند. هنگامی که کودک می بیند پدر یا مادرش در بیرون از خانه زباله را در خیابان رها می کند و در سطل زباله نمی اندازد؛ این رفتار را تقلید می کند. کودکان رفتاری را از خود بروز می دهند که در ما می بینند. پس بهتر است از خودتان بپرسید که ما شلخته هستیم یا کودکمان؟
خواهر و برادر، همسالان و هم بازی های کودک نیز می توانند در بروز بی نظمی و شلختگی در کودک نقش داشته باشند. کودک در برخورد با خواهر و برادر بزرگ ترش و نیز همسالانش رفتارهای آنان را می بیند و این رفتارها را درونی سازی می کند.
یکی دیگر از عوامل بی نظمی و شلخته بودن کودکان این است که می خواهند به برخوردهای والدینشان اعتراض کنند. کودکانی که به دست پدر و مادر تنبیه می شوند یا از حمایت عاطفی خوبی برخوردار نیستند بیش از دیگر کودکان دچار بی نظمی و بی انظباطی می شوند. کتک زدن کودک، فریاد کشیدن، تنبیه کودک و … می تواند کودک را به بی نظمی و شلختگی دچار کند. پس گاهی کودک در واکنش به رفتار نادرست پدر و مادرش با این روش اعتراض می کند.
چگونه کودک را منظم کنیم؟
یک نکته مهم: اگر نامرتبی و شلختگی فرزندتان همراه با تغییرات رفتاری، افت تحصیلی و درگیری با همسالان بود و یا به طور کلی ضعف هایی در عملکردهایش دیدید، توصیه می کنیم به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مطمئن شوید مشکل روحی و روانی خاصی ندارد. این مطلب درمورد بچه هایی است که معلوم شده بیماری یا اختلالی ندارند.
گاهی سرپیچی از مرتب کردن و منظم بودن بخشی از کشمکشی بزرگ تر و مداوم تر است، جدالی که در آن فرزند شما نه تنها انگیزه ای برای تمیز و مرتب بودن ندارد بلکه مایل است در برابر شما مقاومت نشان داده و کلا حرص شما را در بیاورد! هر چه بیشتر کنترلش کنید و وادارش نمایید کاری را که شما می گویید انجام دهد، او بیشتر نافرمانی کرده و سرسخت تر می شود. این اتفاق باعث می شود شما احساس ناتوانی و شکست کنید،عصبانی شوید، و به فکر فرو بروید:" ما به سختی کار می کنیم تا فرزندمان خانه ای امن و اتاقی مستقل برای خودش داشته باشد. کمترین کاری که می تواند بکند این است که فضای مربوط به خودش را مرتب و تمیز نگه دارد!" هر چند این روال، ناخوشایند و آزاردهنده است اما شما نباید این رفتار را شخصی تلقی کنید یا به عبارتی به خودتان بگیرید. بیشتر بچه ها شلخته و نامرتب هستند اما ربطی به خود شما یا شیوه تربیت و رفتارتان ندارد و همه چیز به خودشان برمی گردد.
تلقین خوب بودنِ نظم
به طور کل اگر کاری برای انسان فایده ای نداشته باشد، انجامش نمی دهد. بنابراین اگر کودکتان نمی تواند درک کند که نظم و تمیزی چقدر خوب است نباید از او انتظار داشته باشید که برای تمیز کردن اتاق انرژی بگذارد.
والدین در شکل دادن باورهای کودکان نقشی اساسی دارند. به خصوص که در سال های ابتدایی زندگی پدر و مادر افرادی اند که کودک بیشتر وقتش را با آن ها می گذراند. بنابراین اگر می خواهید کودکتان از سنین پایین به این باور برسد که نظم و ترتیب خوب است، باید این موضوع را به او تلقین کنید.
مثلا اگر کودکتان از جمع کردن اسباب بازی هایش خودداری کرد پیش چشمش وسایل را جمع کنید و با جملاتی مانند: «این طوری بهتر نیست؟ وقتی هر چیزی سر جایش است خانه قشنگ تر می شود.» به او تلقین کنید که منظم بودن صرفا تلف کردن وقت و انرژی نیست. همین جملات در بلندمدت در ذهن کودک تاثیر گذاشته و در آینده اثرش را نشان می دهد.
حفظ آرامش
اگر شما از نامرتب بودن اتاق کودکتان عصبانی شوید و این عصبانیت را مقابلش بروز دهید، غیرمستقیم نقطه ضعفتان را به کودک نشان داده اید. این کار باعث می شود کودک در آینده از شلخته بودن و تمیز نکردن اتاق به عنوان اهرمی برای خالی کردن عصبانیت یا دلخوری اش از شما استفاده کند. گاهی هم این کار برایش جنبه بازی پیدا می کند و اینکه می تواند عصبانیتان کند برایش جذاب می شود. پس اصلا نباید در این شرایط آرامشتان را از دست بدهید.
ضمن اینکه همیشه ملایمت و آرامش بهتر از خشونت جواب می دهد. اگر از کودک با آرامش بخواهید اتاقش را تمیز کند چه از نظر روحی و چه از نظر نتیجه نهایی نسبت به زمانی که سرش داد می کشید تاثیر بیشتری خواهد داشت.
بازی، بازی، بازی!
طبیعت کودکان به نحوی است که عاشق بازی و سرگرمی اند. بسیاری از کودکان به خاطر حوصله سربر بودن تمیزکاری به شلخته بودن بیشتر گرایش دارند. اگر بتوانید تمیزکاری را برای کودکتان تبدیل به سرگرمی کنید، او هم ناخودآگاه رغبت بیشتری برای این کار پیدا می کند.
هنگام مرتب کردن خانه برای خودتان آواز بخوانید. سعی کنید با شعر و ترانه کارهایتان را برای کودک توضیح دهید. جمع و جور کردن وسایل اتاق را تبدیل به بازی کنید. مثلا بگویید اسباب بازی ها دوست دارند شب در خانه خودشان بخوابند و اگر آن ها را سرجایشان نگذاریم غمگین می شوند و خوابشان نمی برد.
اگر بیش از یک کودک دارید می توانید با مسابقه «کی زودتر وسایلش رو جمع می کنه؟» تمیز کردن اتاق را تبدیل به تفریحی سرگرم کننده کنید.همه چی به نوبت
در طول روز ممکن است کودک از شما بخواهد اسباب بازی های مختلفی را از داخل کمد به او بدهید. اگر هر بار که چنین درخواستی داشت آن را اجابت کنید، در پایان روز با اتاقی به شدت به هم ریخته روبه رو خواهید شد.
راه حل این مشکل آن است که به کودک بفهمانید تا وقتی وسایل بازی قبلی اش را جمع نکرده است، وسیله جدیدی به او نمی دهید. در واقع کودک باید یاد بگیرد، پیش از شروع بازی جدید، آثار بازی قبلی را تمیز کند. مطمئن باشید اگر کودک بلافاصله بعد از بازی وسایلش را جمع نکند، دیگر نمی توانید به راحتی او را مجبور به این کار کنید. البته شاید در ابتدا کمی مقاومت نشان دهد، غر بزند یا با جیغ و گریه خانه را روی سرش بگذارد، اما وقتی بفهمد قانون قانون است، سعی می کند خودش را با آن وفق دهد.
عجله نکنید
بسیاری از والدین انتظار دارند به محض اینکه از کودکشان چیزی خواستند آن کار انجام شود؛ این انتظار کاملا اشتباه است. مطمئنا اگر کسی به شما هم بگوید که فلان کار را فورا همین الان انجام دهید حرصتان می گیرد و اعصابتان به هم می ریزد. در عوض به کودک فرصت بدهید. مثلا از او بخواهید تا ظهر وسایل اتاقش را جمع کند. یا اینکه تا قبل از خواب تختش مرتب شده باشد. بگذارید کودک خودش وقتش را مدیریت کند و با امر و نهی و انتظار برای اجرای فوری دستورات، مدیریت زمان فرزندتان را به هم نریزید.
خیلی سخت گیر نباشید
درست است که کودک باید یاد بگیرد اتاقش را مرتب کند، اما سعی کنید به او آزادی عمل هم بدهید. اگر اتاقش کمی به هم ریخته است سرش غر نزنید. اگر آن به هم ریختگی اذیتتان می کند در اتاقش را ببندید و سعی کنید منظره اش را از ذهنتان بیرون کنید. البته به هم ریختگی جزئی باید فقط به اتاق خود کودک محدود باشد. تحت هیچ شرایطی نباید بگذارید این شلختگی به سایر فضاهای خانه سرایت پیدا کند.
جایزه و پاداش
سعی کنید برای تمیز کردن اتاق و جمع کردن وسایل پاداش تعیین کنید. مثلا قانون بگذارید تنها در صورتی اجازه دارد روزی یک ساعت با رایانه بازی کند که قبلش اتاق را مرتب کرده باشد. یا اینکه تا اتاقش را مرتب نکند خبری از رفتن به پارک، که قولش را داده بودید، نیست.
مطمئنا این روش صد در صد جواب نمی دهد. باز هم ممکن است کودکتان از تمیز کردن اتاقش سر باز بزند، اما به مرور رفتار درست را یاد می گیرد.
فیل بزرگ را خرد کنید!
«خرد کردن فیل بزرگ» اصطلاحی برای تقسیم کارهای بزرگ به کارهای کوچک تر است. اگر شما هم با اتاقی شلوغ و به هم ریخته رو به رو شوید و بگویند که مرتبش کنید، احتمالا آرامشتان را از دست می دهید؛ کودکتان که دیگر جای خود دارد. بنابراین سعی کنید در خرد کردن فیل بزرگ کمکش کنید. مثلا به او بگویید اول لباس ها را جمع کن، بعد اسباب بازی ها، بعد تخت را مرتب کن و بعد کتاب ها را سر جایشان بگذار. کودک وقتی با سلسله ای از وظایف کوچک ولی انجام شدنی روبه رو می شود بیشتر به تمیز کردن اتاق رغبت پیدا می کند.
به همدیگر کمک کنید
درست است که کودک باید بتواند خودش کارهایش را انجام دهد، اما کمک کردن به یکدیگر هیچ ایرادی ندارد. اگر شما حین تمیز کردن خانه از کودکتان کمک می خواهید و انتظار دارید کمکتان کند، بنابراین به او هم حق بدهید که انتظاری متقابل داشته باشد.
در خانه باید کار گروهی یک اصل باشد. همه باید در تمامی کارها تا حد امکان به هم کمک کنند. اگر کودک از شما درخواست کمک کرد نگویید که: «این کار توست! باید خودت انجامش بدهی!» بلکه با لبخند به یاری اش بشتابید و بخشی از کار را بر عهده بگیرید. به این ترتیب به او آموزش می دهید که در موقع نیاز، کمک بخواهد و اگر کسی از او کمک خواست، دریغ نکند.
چگونه برای کودک خود لباس یلدا بخریم؟
