نقش دوزی را می توانیم یکی از هنر های رودوزی معرفی کنیم که از قدیم تا به امروز در هنر های باستانی ایران وجود داشته و هنوز هم در برخی از مناطق به چشم می خورد. هنرمندان نقش دوزی برای اینکه بتوانند این هنر را روی پارچه پیاده کنند، از نخ های ابریشمی و پشمی استفاده می کردند. آن ها با استفاده از این نوع نخ ها، سعی می کردن که انواع و اقسام طرح و نقش های مورد نظرشان را با دوخت های مختلف، بر روی پارچه پیاده کنند. عموما نقش دوزی روی پارچه به گونه ای انجام می شود که خود پارچه دیده نمی شود و هر چیزی که شما می بینید، نقش هایی است که با انواع نخ های مختلف و سوزن های ریز و درشت دوخته شده است.
تاریخچه هنر رودوزی
قدیمی ترین آثار به دست آمده از این رودوزی متعلق به دوره سلجوقی است. (متاسفانه از دوره های قبل از سلجوقی آثاری به دست نیامده است.) در دوران مغول و تیموری این هنر از رواج نسبی برخوردار بوده و زمان اوج آن همانند بسیاری دیگر از دوخت ها و سایر هنرها دوران صفوی است. از دوره قاجار نیز کمربندهای نقش دوزی شده زیبایی در شهر یزد به دست آمده است. این رودوزی زیبا را می توان در تمام موزه های جهان و ایران و به خصوص موزه هنرهای تزئینی تهران مشاهده کرد.
نقش ها و کاربرد هنر رودوزی
نقش هایی که در این دوخت مورداستفاده قرار می گیرند عبارتنداز: گل و بوته، گل و مرغ، حیوانات، بته حقه های مختلف، گل های پنج پر و هشت پر، نقوش هندسی، محرماتی، راست و کج، بازوبند، بند رومی، شمسه ای، گل های شاه عباسی ایکاتی، ترنجی، سرترنجی و نیم ترنجی، تاجی، افسری و گل های جناغی حاشیه ای. و همچنین از این دوخت برای: آرایش شلوارزنان، پرده، بقچه، سوزنی، سجاده، شال کمری، کمربند، بند ساعت، جلد قرآن، سمبوسه، مچ پیچ، روکرسی، رومیزی، تابلو، روجلد، کوسن، رومبلی استفاده می نمایند.
روش دوخت نقش دوزی
ابتدا نقش مورد نظر بر روی کاغذ طراحی می کنند، سپس آن را با سوزن سوراخ سوراخ کرده و به وسیله براده گچ یا ذغال ، نقش را بر روی پارچه پیاده می کنند؛ سپس مطابق نقش، دوخت را با استفاده از سوزن و نخ دولای ابریشمی یا در بعضی موارد با نخ یک لای پشمی به صورت دوخت مورب شروع می کنند. نخست خطوط اصلی نقش را دوخته و پس از آن به متن دوزی می پردازند. در دوخت نقش محرماتی کج، عمل دوخت را از چپ به راست یا از راست به چپ می توان دوخت. دوخت ها باید همیشه به صورت مورب و ساده باشند. دربعضی از دوخت های نقش، وسط حاشیه ها و پرچم ها ی گل را با نخ گلابتون می دوزند. در انجام این دوخت باید دقت زیادی به کار رود تا نخ های دوخت کاملا روی پارچه خوابیده و یک دست شود. در این رودوزی تعدادی رنگ بیشتر از بقیه به چشم می خورند که شامل فیروزه ای، کرم، صورتی، نیلی، قرمز دانه ای، عنابی، خردلی، سبز چمنی، سبز زنگاری، قهوه ای، آجری، سفید، بنفش، نارنجی، زرد می باشد.
سخن آخر
مرکز اصلی این هنر در دوران گذشته یزد و اصفهان بوده است که رفته رفته در نقاط دیگر ایران از قبیل : شیراز ، کاشان ، خراسان ، کرمان ، تبریز و ارومیه نیز رایج گردید. ولی در تمام دوره ها یزد مقام اول را داشته است. آیا این هنر در شهر شما نیز رواج دارد؟ دیدگاهتان را برای ما بنویسید.
برقع، هنر دست بانوان هرمزگانی
