اصلی ترین ویژگی زبان ترکی، چسبانشی بودن آن است؛ به این معنی که بسیاری از حالت ها با وسیله پسوندها بیان می شوند. زبان ترکی از این لحاظ با زبان فارسی متفاوت است. به همین خاطر فارسی زبان ها باید توجه و تمرکز بیشتری روی پسوندها داشته باشند. بسیاری از حروف اضافه مانند از، در، به، برای و … که در فارسی قبل از اسامی می آید در زبان ترکی به صورت پسوند به انتهای واژه ها می چسبند، مثلا عبارت «در خانه» به ترکی می شود «خانه در». حالت های ملکی، مقایسه ای، ساختن اسم از فعل، ساختن صفت از فعل و… همگی با پسوند انجام می شوند.
پسوند جمع
وقتی پسوندهای ler- یا lar- به حرف آخر اسامی مفرد بچسبند، اسامی جمع می شوند. اگر حرف آخر اسامی حروف صدادار سخت (a, ı, o, u) باشند، پسوند جمع lar- و اگر حروف صدادار نرم (e, i, ö, ü) باشند پسوند ler- به اسامی اضافه می شود، مثلا:
Arabalar (ماشین ها)
Defterler (دفترها)
این موضوع استثناهایی نیز دارد که بیشتر مربوط به واژه هایی است که از زبان های دیگر وارد زبان ترکی شده اند.
پسوند پرسشی
این پسوند بر اساس اصل تطابق آوایی، چهار صورت متفاوت دارد: mi/mı/mu/mü
اگر آخرین حرف صدادار کلمه a,ı باشد به mı، اگر e,i باشد به mi ، اگر o,u باشد به muو اگر ö,ü باشد به mü تبدیل می شود.
?Ali doktor mu (علی دکتر است؟)
?Gözlük mü (عینک هستند؟)
پسوند مفعولی
حرف اضافه «را» در زبان ترکی به صورت پسوند -i/-ı/-u/-ü/ بعد از اسامی می آید. پسوند –ı زمانی می آید که آخرین حرف صدادار واژه a, ı باشد. پسوند –i زمانی به کار می رود که آخرین حرف صدادار واژه e, i باشد. اگر آخرین حرف صدادار واژه o, u باشد پسوند u- و اگر ö, ü باشد پسوند ü استفاده می شود.
اگر آخرین حرف واژه صدادار بود باید y میانجی بین پسوند و واژه قرار بگیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند، مثلا:
Evi (خانه را)
Arabayı (ماشین را)
Kolu (دست را)
نکته
پسوند مفعولی اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای کسی را می دهد. به جدول زیر توجه کنید:
| من را | Beni |
| تو را | Seni |
| او را | Onu |
| ما را | Bizi |
| شما را | Sizi |
| آنها را | Onları |
!Seni seviyorum (تو را دوست دارم!)
.Onu istemiyorum (او را نمی خواهم.)
پسوند مکانی به معنای «در»
در زبان ترکی حرف اضافه قبل از اسامی نمی آید بلکه به شکل پسوند به انتهای واژه می چسبد. حرف اضافه «در» در زبان ترکی da/de است. طبق اصل تطابق آوایی اگر واژه ای به صدای بی واک ختم شود، پسوند مکانش نیز باید با حرف بی واک شروع شود، بنابراین برای این واژه ها پسوند به شکل te/ta در می آید، مثلا:
Evde (در خانه)
Arabada (در ماشین)
Cepte (در جیب)
Parkta (در پارک)
نکته 1: این موضوع استثناهایی نیز دارد و واژه هایی که از زبان های دیگر وارد ترکی شده اند ممکن است این قوانین را زیرپا بگذارند.
نکته 2: پسوند مکانی da/de اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای پیش کسی یا در دست کسی بودن می دهد. ابتدا به جدول زیر توجه کنید:
| پیش من، دست من، نزد من | Bende |
| پیش تو، دست تو | Sende |
| پیش او، دست او | Onda |
| پیش ما، دست ما | Bizde |
| پیش شما، دست شما | Sizde |
| پیش آنها، دست آنها | Onlarda |
مثال:
?Kitap kimde (کتاب دست کیست؟)
.Kitap bende (کتاب دست من است.)
.Sizde hiç para yok (نزد شما هیچ پولی نیست.)
توجه
هر گاه به ضمیر سوم شخص مفرد (o) پسوندی اضافه شود، حرف n میانجی بین شان قرار می گیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند.
پسوند den/-dan به معنای «از»
حرف اضافه «از» در زبان ترکی به عنوان پسوند به انتهای واژه می چسبد. طبق اصل تطابق آوایی اگر واژه ای به صدای بی واک ختم شود، پسوند نیز باید با حرف بی واک شروع شود، بنابراین برای این واژه ها پسوند «از» به شکل -ten/-tan در می آید، مثلا:
Buradan (از اینجا)
?Nereden (از کجا؟)
Evden (از خانه)
Sabahtan (از صبح)
نکته
پسوند den/-dan اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای از کسی می دهد. به جدول زیر توجه کنید:
| از من | Benden |
| از تو | Senden |
| از او | Ondan |
| از ما | Bizden |
| از شما | Sizden |
| از آنها | Onlardan |
به چند مثال توجه کنید:
.Ondan hoşlanıyorum (از او خوشم می آید.)
.Sizden nefret ederim (از شما نفرت دارم.)
پسوند همراهی به معنای «با»
این پسوند دو حالت رسمی و محاوره ای دارد. پسوند ile حالت رسمی و قدیمی تر آن و پسوندهای -le/-la/ حالت محاوره ای و امروزی آن است. پسوند le- زمانی به واژه می چسبد که آخرین حرف صدادار واژه حرف صدادار سخت (a, ı, o, u) باشد. پسوند la- زمانی به کار می رود که آخرین حرف صدادار واژه نرم (e, i, ö, ü) باشد. اگر آخرین حرف واژه حرف صدادار بود y میانجی بین پسوند و واژه قرار می گیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیاید، به مثال ها توجه کنید:
Uçakla (با هواپیما)
Metroyla (با مترو)
نکته
پسوند همراهی اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای با کسی می دهد. به جدول زیر توجه کنید:
| حالت غیررسمی و محاوره ای | حالت رسمی و قدیمی تر | ضمیر فاعلی + پسوند همراهی |
| benle | benimle | با من |
| senle | seninle | با تو |
| onla | onunla | با او |
| bizle | bizimle | با ما |
| sizinle | sizinle | با شما |
| onlarla | onlarla | با آنها |
نکته
اگر پسوند همراهی بین دو اسم بیاید در مفهوم «و» به کار می رود، مثلا:
.Benle sen gideriz (من و تو می رویم.)
پسوند -e/-a/ به معنای «به»
پسوند -e/-a/ به معنای به، به طرف، به سمت است. اگر آخرین حرف صدادار واژه ای که قبل از این پسوند بیاید سخت (a, ı, o, u) باشد پسوند –a و اگر حرف صدادار نرم (e, i, ö, ü) باشد پسوند e- می آید. اگر حرف آخر واژه صدادار باشد y میانجی بین واژه و پسوند قرار می گیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند، مثلا:
Eve (به خانه)
Arabaya (به ماشین)
Parka (به سمت پارک)
?Nereye (به کجا)
نکته
پسوند -e/-a/ اگر به ضمایر شخصی وصل شود، معنای به کسی می دهد. کاربرد این پسوند با کاربرد حرف اضافه «به» در زبان فارسی متفاوت است. مثلا در فارسی می گوییم «از من بپرس» اما در زبان ترکی می گویند «به من بپرس». «از من بپرس» در زبان ترکی مفهوم دیگری دارد و به معنای «حال من را بپرس، جویای احوال من بشو» به کار می رود. به جدول زیر توجه کنید:
| به من | Bana |
| به تو | Sana |
| به او | Ona |
| به ما | Bize |
| به شما | Size |
| به آنها | Onlara |
قیدهای لازم برای یادگیری در زبان استانبولیتوجه
در اول شخص و دوم شخص مفرد اتصال پسوند به ضمیر بی قاعده است و باید آن را حفظ کنید، مثال:
.Bana sor (از من سوال کن.)
پسوند فاصله به معنای «تا»
پسوند -e/-a/ kadar به معنای تا است. اگر آخرین حرف صدادار واژه ای که قبل از این پسوند بیاید سخت (a, ı, o, u) باشد پسوند –a و اگر حرف صدادار نرم (e, i, ö, ü) باشد پسوند e- می آید. اگر حرف آخر واژه صدادار باشد y میانجی بین واژه و پسوند قرار می گیرد تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند، مثلا:
Sabaha kadar (تا صبح)
?Nereye kadar (تا کجا؟)
Türkiye’den Almanya’ya kadar (از ترکیه تا آلمان)
نکته
گاهی اوقات در حالت محاوره و غیر رسمی واژه kadar حذف می شود، مثلا:
Antalya’dan Adena’ya (از آنتالیا تا آدنا)
