همانطور که می دانید برای مشاهده رگ های قلب از تصویربرداری اشعه ایکس استفاده می شود. این امر عموماً به منظور بررسی وجود انسداد یا محدودیت در جریان خون ورودی به قلب انجام می شود.
آنژیوگرافی قلب بخشی از گروه عمومی عمل هایی موسوم به کاتتریزاسیون قلبی (کاردیاک) است. عمل های کاتتریزاسیون قلبی هم برای تشخیص و هم برای درمان عارضه های قلبی ـ عروقی کاربرد دارند.
دلایل انجام دادن آنژیوگرافی قلب
دکتر لیلا عسگرپور متخصص قلب و عروق در مصاحبه ای که با نمناک داشتند آنژیوگرافی قلب را در شرایط زیر توصیه کردند:
- وجود علائم بیماری شریان کرونری مانند درد قفسه سینه (آنژین)
- احساس درد در قفسه سینه، فک، گردن یا بازو که دلایل قابل توضیح دیگری نداشته باشد.
- شروع یا تشدید شدن درد قفسه سینه (آنژین ناپایدار)
- نقص مادرزادی قلب
- غیرعادی بودن نتایج تست استرس غیرتهاجمی قلب
- وجود دیگر مشکلات عروقی یا آسیب دیدن قفسه سینه
- مشکلات دریچه قلب که درمانشان نیازمند جراحی باشد.
چون در آنژیوگرافی اندکی خطر بروز عوارض وجود دارد، آنژیوگرافی معمولاً پس از انجام آزمایش های غیرتهاجمی قلب مانند نوار قلب، اکو قلب یا تست استرس ورزش توصیه می شود.
آماده شدن برای آنژیوگرافی قلب
آنژیوگرافی قلب گاهی به صورت اورژانسی انجام می شود. البته معمولاً از قبل برای آنژیوگرافی به بیمار وقت داده می شود تا زمان کافی برای آماده شدن داشته باشد. آنژیوگرافی در کت لب بیمارستان انجام می شود. گروه درمان دستورات لازم را به بیمار می دهد و بیمار را درباره داروهای مصرفی راهنمایی می کند. دستورالعمل های کلی قبل از آنژیوگرافی به شرح زیر است:
- از نیمه شب قبل از آنژیوگرافی ناشتا باشید.
- تمام داروهای مصرفی تان را در ظرف اصلی شان به بیمارستان ببرید. از پزشک بپرسید که آیا داروهای صبحگاهی را می توانید مانند همیشه مصرف کنید یا خیر.
- اگر دیابت دارید، از پزشک سوال کنید که می توانید انسولین یا دیگر داروهای خوراکی را قبل از آنژیوگرافی دریافت کنید یا خیر.
آنژیوگرافی چگونه انجام می شود؟
به پشت روی تخت رادیوگرافی می خوابید و چون ممکن است تخت حین عمل در حالت شیب دار قرار داده شود، بندهای ایمنی دور قفسه سینه و پاهای تان بسته می شود. دوربین های رادیوگرافی بالا و دور سر و قفسه سینه تان حرکت می کنند تا از زوایای مختلف عکس بگیرند.
سرم نیز به ورید بازویی متصل می شود. داروی آرام بخش درون سرم تزریق می شود تا حین آنژیوگرافی راحت باشید، همچنین مایعات و داروهای دیگر را نیز از طریق سرم دریافت می کنید. حین عمل بسیار خواب آلود خواهید بود و ممکن است خوابتان هم ببرد، البته به سادگی می توان شما را هوشیار کرد تا دستورات جراح را انجام بدهید.
الکترودهای روی قفسه سینه ضربان قلب را حین آنژیوگرافی ثبت می کنند. کاف دستگاه فشارسنج نیز فشار خون را اندازه گیری می کند و دستگاه دیگری به نام پالس اکسی متر میزان اکسیژن خون را اندازه گیری می کند. موهای بخش کوچکی از بازو یا کشاله ران که محل ورود لوله منعطفی به نام کاتتر است، تراشیده می شود. سپس این ناحیه شستشو و ضدعفونی می شود و به صورت موضعی بی حس می گردد.
جراح برش کوچکی را برای ورود کاتتر ایجاد می کند و لوله پلاستیک کوتاهی به نام شیت را وارد شریان می کند. سپس کاتتر را وارد شیت جای گرفته در شریان می کند و با دقت به سمت قلب یا شریان های کرونری حرکت می دهد.
حرکت دادن کاتتر نباید باعث درد شود و نباید حرکت کردن آن را در بدن احساس کنید. اگر احساس ناراحتی کردید، حتماً اعلام کنید. ماده حاجب در کاتتر تزریق می شود، هنگام تزریق ممکن است اندکی احساس گرگرفتگی یا گرما بکنید. این بار نیز اگر احساس درد یا ناراحتی کردید، گروه درمان را در جریان بگذارید.
ماده حاجب به راحتی در تصویرهای رادیوگرافی دیده می شود. همان طور که ماده حاجب در رگ ها حرکت می کند، پزشک جریان یافتن آن را مشاهده می کند و انسداد یا ناحیه های تنگ شده را شناسایی می کند. بسته به این که پزشک چه چیزی را حین آنژیوگرافی شناسایی می کند، ممکن است عمل کاتتریزاسیون دیگری نیز هم زمان انجام شود، مثلاً ممکن است جراح قلب تشخیص بدهد که آنژیوپلاستی با بالن زدن یا استنت گذاری برای باز کردن شریان تنگ شده لازم است. آزمایش های غیرتهاجمی دیگر مانند سونوگرافی نیز برای ارزیابی انسداد شناسایی شده به پزشک کمک می کند.
آنژیوگرافی تقریباً یک ساعت طول می کشد، هرچند ممکن است عمل زمان بیشتری ببرد، به ویژه اگر همراه با دیگر عمل های کاتتریزاسیون قلب انجام شود. آماده کردن بیمار برای عمل و مراقبت پس از آنژیوگرافی زمان عمل را طولانی تر می کند.
خطرهای احتمالی مربوط به آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی و آنژیوگرافی قلب نیز مانند هر درمان دیگری با مزایا و خطرهای خاصی همراه است. با متخصص قلب یا پزشک معالجتان درباره خطرها و مزایای عمل صحبت کنید و نگرانی های تان را با ایشان در میان بگذارید. گروه درمان اطلاعات بیشتری را درباره شرایط فردی و میزان ریسک در اختیارتان می گذارد.
عوارض جزئی شامل موارد زیر می شود:
- خونریزی زیرپوستی در محل زخم: این مشکل پس از چند روز برطرف می شود، اما اگر شرایط نگران کننده شد با پزشک تماس بگیرید.
- کبودی: کبودی ناشی از ورود کاتتر به بدن تا چند هفته عادی است.
- حساسیت به ماده حاجب مورد استفاده که باعث بروز علائمی مانند راش می شود: هرگونه حساسیت را قبل از عمل به متخصص قلب اطلاع بدهید.
عوارض جدی تر اما با درصد شیوع کمتر شامل موارد زیر می شود:
- آسیب دیدن شریان بازو یا کشاله ران در اثر ورود کاتتر که احتمالاً خون رسانی به دست یا پا را مختل می کند.
- حمله قلبی خفیف و شدید
- سکته مغزی
- آسیب دیدن کلیه ها در اثر تزریق ماده حاجب
- آسیب بافتی ناشی از دریافت اشعه ایکس در صورتی که عمل طولانی شود.
- خونریزی شدید
- مرگ.
عوامل زیر خطر بروز عوارض جانبی آنژیوگرافی را افزایش می دهد:
- سن: هرچه سن بیمار بالاتر باشد، خطر بروز عوارض جانبی آنژیوگرافی بیشتر می شود.
- اورژانسی یا برنامه ریزی شده بودن عمل: درمان اورژانسی همواره پرخطرتر است، چون زمان کمتری برای آماده سازی بیمار وجود دارد و حال بیمار در زمان عمل وخیم تر است.
- ابتلا به بیماری های کلیوی: ماده حاجب مورداستفاده در آنژیوپلاستی گاهی آسیب بیشتری را به کلیه ها وارد می کند.
- چنانچه یک یا چند عدد از شریان های کرونری مسدود شده باشد.
- اگر بیمار سابقه ابتلا به بیماری های قلبی جدی داشته باشد.
چنانچه تصاویر آنژیوگرافی تنگ شدن یا انسدادی را نشان بدهد که بتوان آن را فوراً درمان کرد، ممکن است متخصص قلب تصمیم بگیرد که عمل را ادامه بدهد و استنت گذاری (آنژیوپلاستی) را در قالب بخشی از همان عمل انجام بدهد.
نرخ مرگ و میر آنژیوگرافی قلب
به طور کلی آنژیوگرافی قلب عملی ایمن محسوب می شود که احتمال بروز عوارض جدی در آن پایین است. بااین حال متأسفانه خطر بروز عوارض جدی، به ویژه برای بیماران مبتلا به بیماری شریان کرونری اصلی چپ یا تنگی سه رگ کرونری وجود دارد. نرخ مرگ و میر آنژیوگرافی قلب در مطالعات مختلف بین 10/0 تا 25/0 درصد است.
