صنایع دستی شهر بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی را در این قسمت برای شما معرفی می کنیم. این استان از فرهنگ غنی و خاصی برخوردار است و آن هم به این دلیل که اقوام مختلف با فرهنگ های متفاوت به بهترین شکل در کنار هم زندگی می کنند. از جمله به اقوام کرد، ترکمن، فارس، تات و بلوچ می توان اشاره کرد. این تلفیق گاهی سبب به وجود آمدن هنری جدید از ترکیب چند هنر می شود که می توان به قالی دورو از صنایع دستی خراسان شمالی که هنری جدید است اشاره کرد. و در ادامه علاوه بر قالی دورو بجنورد، چاروق بجنورد و سفره کردی بجنورد را به شما معرفی می کنیم . همچنین برخی از صنایع دستی خراسان شمالی را می توان بعنوان سوغات بجنورد تهیه کرد.
قالی دورو بجنورد
بافت قالی دورو همانند بافت قالی معمولی است. با این تفاوت که دو بافنده همزمان به بافت آن می پردازند. در یک طرف دار یک بافنده و در طرف دیگر هم بافنده ای دیگر مشغول است. هر کدام هم نقش و طرح منحصر به فردی را برای بافت دارند که این سبب می شود تا از هر دو طرف بتوان فرش را استفاده کرد. برای بافت این فرش ها از ابریشم استفاده می شود و طرح های آن معمولا چهارفصل، یموت، قاپ قاپی، ترنج و قرچاق است. در حال حاضر تنها بافندگان این نوع فرش اقوام ترکمن در خراسان شمالی هستند و در بین هیچ یک از اقوام و شهرهای دیگر ایران نمی توان این نوع بافت منحصر به فرد را دید. اما این فرش به دقت و ظرافت بالایی در بافت نیاز دارد که این امر سبب شده افراد کمتری مشغول این کار باشند.
سفره کردی بجنورد
یکی از صنایع دستی بجنورد که مختص عشایر کرد است به سفره کردی معروف می باشد، که مختص این منطقه از ایران است و در شهرهایی همچون بجنورد، شیروان، فاروج از پشم بافته می شوند. طرح های بکار رفته بر روی این نوع دستبافته ها بسیار زیباست و بنوعی بازگوکننده ی مفاهیمی است که ریشه در اعتقادات و باورها بافنده ی آن دارد. نقش های رایج در این نوع فرش ها عبارتند از نقش های هندسی، حیوانی و گیاهی که جلوه ی بسیار زیبایی را خلق می کنند.
چاروق دوزی بجنورد
چاروق یکی از صنایع دستی قدیمی خراسان شمالی است که بر اساس تعریفی که از آن ارائه می شود از پوست حیوانات تهیه میشود و توسط ریسمان های ضخیمی به پا بسته می شوند و ریشه ی آن کلمه ای ترکی است. چاروق ها به دو دسته تقسیم می شوند یک نوع آن که برای افراد کم درآمدتر دوخته می شود که از گلدوزی و ظرافت کمتری برخوردار است و نوع دیگر آن که بهای بیشتری دارد از چرمی با کیفیت بالاتری درست می شود و گلدوزی های روی آن با نخ های ابریشمی انجام می شود و گاهی می توان حکاکی های ظریفی بر روی این نوع پاپوش دید.
جاجیم بافی بجنورد
جاجیم زیراندازی شبیه به قالی و گلیم است که بدست زنان بجنوردی بافته می شود و شکل آن عمدتا راه راه و رنگارنگ است که جنسش عمدتا از پشم می باشد. نقش های جاجیم از جوانی بافنده و امید به آینده می آید که در آن نقش می بندد و در انتها زیراندازی شاد و زیبا را عرضه می کند. تفاوت میان زیرانداز های دستی که توسط زنان و مردان روستایی بافته می شود که نام های مختلفی به خود می گیرند در نوع گره ها، روش های بافت، رنگبندی ها و نقوش آنان است.
فرش، پشتی و قالیچه ترکمنی بجنورد
فرش و پشتی ترکمنی هنر دست زنان ترکمن نشین بجنورد و همچنین در شهرستانهای مانه و سملقان رواج داشته و نقوش بسیار زیبا و خاص آن چشم را نوازش می دهد.عمدتاً نقوش فرشهای ترکمن از لحاظ شکل هندسی و شکستگی خطوط، خاص مردم کوچ نشین که به صورت ذهنی و در انواع طرحهای ترکمن یموتی، شانه ای، آغال، چهارقاب، غزال گز و قاشقی بافته می شود.
پلاس بافی بجنورد
پلاس نوعی گلیم پشمی است که از دیرباز به عنوان زیرانداز مناسب جهت محافظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین به کار می رود و به این لحاظ در مفروش نمون کف چادرهای عشایر خراسان شمالی که اغلب در زمینهای مرطوب و بدون زه کشی برپا می گردد و نیز در خانه های روستایی مورد استفاده قرار می گیرد. پلاس در سایر نقاط ایران نیز بافته می شود و در خراسان شمالی به صورت بافت پیچ انجام می گیرد.
نساجی سنتی بجنورد
این هنر گره خورده با زندگی مردم این سرزمین که دیرزمانی از رونق و شکوفایی خاصی برخوردار بوده و درصد بالایی از مواد اولیه مورد نیاز تولید لباس و پوشاک را در استان تامین می کرده است. در حال حاضر نیز بخشی از این منسوجات نظیر چادرشی در شهرستانهای جاجرم و اسفراین بافته می شود. از ابعاد بزرگ تولید شده آن نیز برای پیچیدن رختخواب و از ابعاد کوچک آن نیز برای رومیزی و پرده و … استفاده می شود.
پوستین بجنورد
آب و هوای سرد بجنورد باعث شده تا هنر پوستین دوزی از ایام گذشته در این شهر برقرار باشد. پوستین دوزی در واقع نوعی لباس گرم است که با استفاده از پوست حیوانات پشم دار تهیه می شود.هرچند که این صنعت در این شهر تقریباً از بین رفته است اما هنوز هم می توانید دربازهای قدیمی شهر بجنورد ، انواع مختلفی از پوستین را یافت کنید و به عنوان سوغات به خانه خود ببرید.
چادرشب بجنورد
چادرشب، دست بافته دستگاهی است که در گذشته از نخهای ابریشمین جهت بافت انها استفاده می شد ولی در حال حاضر جهت بافت چادرشب از نخهای پشمی و پنبه ای استفاده می شود که مصارف گوناگونی دارد. از ابعاد بزرگ آن برای پیچیدن رختخواب و ابعاد کوچک آن به عنوان رومیزی، حوله، دستمال و … استفاده می شود. پارچه بافی در منطقه جرگلان بجنورد نیز رواج دارد گکه جنس آن از ابریشم مرغوب می باشد.
ساخت زیورآلات سنتی بجنورد
زیورآلات مکمل لباسهای سنتی و بومی بوده و معرف آداب، رسوم، عادات و سنن و فرهنگ مردم این استان می باشد. آنچنان که در مراسم عروسی و جشن و شادمانی اسب عروس نیز با زیورآلات خاص تزئین می شده است.
هنرمندان ترکمن خراسان شمالی با استفاده از طلا، نقره، قلع، فیروزه، پشم،عقیق، مهره ها و رنگینهای شیشه ای رنگی، با ابزاری چون سندان، چکش، سمباده، سوهان، انبردست، سیم چیم و مته و … و با ذوق و مهارت خاصی، ضمن حفظ ویژگی ها و اصالتهای منطقه به خلق این آثار هنر مشغولند.
ساخت سازهای سنتی بجنورد
از سازهای بومی و رایج در این استان می توان به سازهای دوار، سه تار، دهل و سرنا، دایره، کمانچه و قشمه اشاره نمود.لازم به توضیح است که سازهای تار (با یازده تا چهارده پرده) سه تار و کمانچه جزو سازهای زهی محسوب و قشمه و سرنا نیز جزو سازهای بادی محسوب می شوند. ساز قشمه جزو سازهای اصیل این استان بوده که دارای هفت بند در ابلا و یک بند در زیر می باشد و بدنه نی آن از جنس چوب ساخته می شود. جنس این سازها غالباً از چوب های گردو، سنجد، توت و افرا بوده و در اسخت ملزومات آنها نیز از موادی چون استخوان و شاخ قوچ استفاده می گردد.
نمدمالی بجنورد
این مصنوع در منطقه راز و جرگلان بیشتر به چشم می خورد و زمینه آن خود رنگ بوده و به رنگهای کرم و قهوه ای تولید شده و در نگاره های جای گرفته در ا« نیز از رنگ قرمز استفاده می گردد.هنگام نقش اندازی در نمد از تصاویر و موتیفهای هندسی و همچنین حرکات اسپیرال یا حلزونی استفاده می شود. کلاه، پالتو، زیر انداز و … محصولات تولید شده از نمد می باشند.نمد ساده ترین نوع کف پوش است و ساخت آن احتیاج به دستگاه خاصی ندارد، در نمدمالی عمل بافتن انجام نمی شود بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب در هم رفتن الیافت پشمی می شود. دو خاصیت جعد پذیر و پوسته ای شدن پشم امکان تولید نمد را فراهم می کنند.
جوراب بافی بجنورد
جوراب بیشتر توسط اقوام چادر نشین تولید و استفاده میشود. نام دیگر جوراب محلی،جوراب کرکی است که به جوراب کردی هم معروف است. طرحهای آن بیشتر نقوش هندسی است و رنگهای به کار رفته در بافت جوراب رنگهای قرمزتند،سرمه ای و زرد می باشد. نخ به کار رفته در جورابهای سنتی نیز از پشم گوسفند تهیه می شود.
کلاه کرکی بجنورد
کلاه کرکی ، کلاهی از جنس کرک می باشد که به دلیل داشتن حفاظ روی گوش در اصطلاح محلی به کلاه گوشی نیز معروف است. این هنر از هنرهای دستی خاص و کهن شهرستانهای گرمه و جاجرم است که ماده اولیه آن کرک بز بوده و به صورت کاملا خام و خود رنگ استفاده می شود. از خواص منحصر به فرد آن غیر قابل نفوذ بودن در برابر سرما،نم و رطوبت است که باعث شده تا کنون کاربرد خود را حفظ نماید.
منبت چوب بجنورد
برجسته کاری و کندن قسمتهای اضافی طرح برروی چوب را منبت کاری گویند .ضریح منبت کاری شده به جای مانده در مقبره شیخ بیدوازی عارف دوره تیموری از قرن ۹ هجری درشهرستان اسفراین ، بیانگر رواج و قدمت دیرینه این هنردر استان می باشد که امروزه نیز در سطح استان هنرمندان به خلق اثار در این زمینه اشتغال دارند .
رنگرزی سنتی بجنورد
به تبع دستبافته های متنوع در این استان و وجود شرایط اقلیمی مساعد و وجود بافت بافت گیاهی متنوع در منطقه و همچنین رونق دامداری در آن، این هنر صنعت در این استاد از پیشینه بسیاری برخوردار است.رنگرزی سنتی، با وجود تفاوتهایی که در مناطق مختلف وجود دارد، دارای فرمول شخصی بوده و حاصل تجربه صدها ساله مردمان این مرز و بوم است که همواره با اقتباس از طبیعت به زندگی خود رنگ بخشیده اند. در بخش رنگینه های گیاهی، گیاهانی چون روناس، گل بابونه، برگ انگور، برگ درخت توت، پوست انار، زعفران، پوست پیاز و … کاربر داشته و در بخش رنگینه های حیوانی نیز، قرمزدانه بهترین ماده رنگزای می باشد.
معرفی صنایع دستی بیرجند
