معمولاً ریشه احساس گناه و ناراحتی های بسیاری از بیماران، مقصر کردن و سرزنش کردن آنها است. تصور کنید خواهری به برادر خود بگوید: ” تو باعث شدی مادر بمیرد. باید زودتر دکتر خبر می کردی.” هرچند اتهام این خواهر بی اساس است اما بر فرض اینکه نظرش درست بوده باشد؛ این اتهام و سرزنش چه سودی دارد؟
ایرادات دنبال مقصر گشتن
وقتی با کسی مشکل پیدا می کنید، اگر هر دو از خودتان بپرسید: ” ما چه کار می توانیم انجام دهیم تا مشکل مان حل شود؟ و یا چه کاری می توانیم انجام دهیم تا دوباره چنین مشکلی به وجود نیاید؟” نتیجه ی بهتری خواهید گرفت تا این که بپرسید: ” چه کسی مقصر است؟” چون دنبال مقصر گشتن ایراداتی دارد که در ادامه بیان میشود.
مشکلی را حل نمی کند
دنبال مقصر گشتن فقط بیان دوباره و زنده کردن گذشته ها است. مثلاً اینکه شوهر به همسر خود بگوید : ” تو باعث شدی دخترمون از روی دوچرخه بیفته.” و یا “تو یادت رفت قبض ها رو پرداخت کنی؟”، در صورتی که حل مسئله یعنی برنامه ریزی برای رفتارهای آینده است: ” وقتی دخترمون رو میبری دوچرخه سواری قبلش چرخ های کمکیش رو چک کن مشکل نداشته باشه.” ” برای اینکه یادت نره قبض ها رو پرداخت کنی روی یخچال تاریخ پرداخت رو یادداشت کن”
ایجاد اختلاف نظر و بگومگو
وقتی کسی را مقصر می دانیم، شخص حالت تدافعی به خود می گیرد و اگر اتهام شما را بی مورد بداند، متقابلا شما را متهم می کند. در ضمن اگر مقصر باشد هم خودش را بی تقصیر می داند. افراد معمولاً سرزنش را حمله در نظر می گیرند.وقتی افراد در یک اتفاق یا ماجرا به دنبال مقصر هستند به این معناست که نمی خواهند مسئولیت اعمال خود را در اتفاق پیش آمده بعهده بگیرند. در بگومگوها، هیچکس ۱۰۰ درصد مقصر یا ۱۰۰ درصد بی گناه نیست. آدم هایی که دائم به دنبال مقصر هستند باید از خودشان بپرسند: ” من چه تقصیری داشتم؟” یا ” نقش من چه بود؟” و از اشتباهات شان درس عبرت بگیرند.
تضعیف عزت نفس طرف مقابل
پیامی که به فرد می رساند این است که “تو بدی”؛ “تو احمقی”؛ ” تو گناهکاری”؛ “تو مزخرفی”؛ “تو خودخواهی”. وقتی درمانگرها به بررسی گذشته ی بیمارانی می پردازند که دائماً خود را بابت هر اشتباهی سرزنش می کنند و مقصر می دانند؛ می بینند والدین و یا معلم شان دائم آنها را سرزنش می کرده و مقصر می دانسته اند.
دلایل مقصر دانستن دیگران
دنبال مقصر گشتن، متهم کردن، سرزنش، ملامت و نکوهش خود و دیگران، رفتارهای مخربی هستند که مانع رسیدن شما به راه حل-های سازنده و خلاقانه می شود. بنابراین یکی از سازنده ترین عادت ها در برخورد با این باور اشتباه این است که از خودتان بپرسید: “من در ایجاد این مشکل چه نقشی داشتم؟” دائم به خودتان یادآور شوید در تعارضات و اختلاف ها، هیچکس ۱۰۰ درصد مقصر و ۱۰۰ درصد بی گناه نیست.
1. سرزنش کردن دیگران راحت از سرزنش کردن خودمان است.
همه ما به گونه ای رفتار می کنیم که عادت داریم دیگران را سرزنش کنیم. در واقع آن ها را متهم کارهای خود می دانیم . سرزنش کردن دیگران و انداختن تقصیر گردن آن ها همیشه راحت تر از این است که خودمان را زیر سوال ببریم. مثلاً بعضی از والدین عادت دارند که مدام کودکشان را سرزنش کنند ؛ در حالی که خطاهای تربیتی خود را در نظر نمی گیرند.
2. دوست دارید نقش قربانی بازی کنید
روانشناسی می گوید بسیاری از ما دوست داریم خودمان را قربانی نشان دهیم. دیگران را به خاطر مشکلاتشان سرزنش می کنیم و اشتباه خود را در نظر نمی گیریم و در نتیجه مانند یک انسان قربانی رفتار می کنیم و با قربانی جلوه دادن خودمان، احساس آرامش بیشتری خواهیم داشت.
3. دروغگو هستیم
راستگویی یک نعمت بزرگ است اما بسیاری از ما در شرایط سخت حقایق را کتمان می کنیم . اگر دروغ بگوییم و صحنه سازی کنیم و تقصیر را به گردن دیگران بیندازیم ، برایمان راحت تر از سرزنش کردن خودمان است.
4. انتظار داریم که زندگی منصف باشد
زندگی بالا و پایین بسیار زیادی دارد. هیچ چیز در این دنیا عادلانه نیست و ما انسان ها نمی توانیم به طور کامل عدالت را برقرار کنیم و در نتیجه هر چیزی که غیر خوشایند باشد را نمی پذیریم و نمی توانیم اشتباهات خودمان را هم قبول کنیم. همین امر باعث می شود که مدام به دنبال مقصر بگردیم.
5. هر مسئله را توجیه می کنیم
همه ما تمایل داریم که برای هر چیزی یک دلیل منطقی پیدا کنیم. زمانی که اتفاق اشتباهی رخ می دهد، می خواهیم آن مشکل را پیدا کنیم و بفهمیم که چرا این اتفاق رخ داده و به آن یک پایان بدهیم. بنابراین گاهی اوقات خودمان را کنترل می کنیم و دلیل تراشی می کنیم.
چگونه دیگران را مقصر اشتباهاتمان ندانیم؟
تمام تقصیرها را به گردن دیگران نیندازید و مسئولیت اعمال خود را بپذیرید. به این ترتیب خواهید گفت: ” اجازه بده ببینم چه کار می توانم انجام دهم تا نتیجه¬ی بهتری بگیرم.”
1. مسئولیت بپذیرید.
همه ما به طور مداوم باید سعی کنیم مسئولیت کارهای خود را بپذیریم. هر کس در زندگی اشتباهات خودش را دارد. ما هم نباید برای مشکلاتمان به دنبال اشتباه دیگران باشیم. بلکه قدرت کنترل زندگی ما دست خودمان است.پس اگر مسئولیت همه اقدامات، تصمیمات و کارهای خود را بپذیرید، قطعاً هنگام اشتباه هم خودتان را کنترل می کنید و دیگران را مقصر جلوه نمی دهید.
2. آگاه بودن از رفتارهای سرزنش گرانه
اولین مرحله برای این که مشکل را حل کنیم، این است که این موضوع را بپذیریم که زندگی همه دچار مشکلاتی خواهد شد که برای خلاص شدن از آن ها باید به تمایل سرزنش کردن دیگران غلبه کنیم. باید آگاهانه رفتار کنیم، خودمان را متوقف کنیم، مکث کنیم و به دنبال بازتاب رفتارهای خودمان باشیم.هنگامی که می خواهیم دیگران را سرزنش کنیم، به خودمان یادآوری کنیم که نباید خود را قربانی جلوه دهیم. آگاه بودن به جلوگیری از این اتفاق کمک می کند.
3. فهم مشکل
اکثر اوقات ما دیگران را سرزنش می کنیم زیرا در فهم مشکلات ناتوان هستیم و بر اساس درک سطحی خودمان واکنش نشان می دهیم. هر اطلاعاتی را که از بیرون قرار است به دست ما برسد را رد می کنیم و در ناآگاهی خود باقی می مانیم. پس باید یادمان باشد که در این مواقع نباید احساسی رفتار کنیم.
4. خودتان را جای دیگران قرار دهید
زندگی سیاه و سفید نیست، بلکه خاکستری است زمانی که کسی به شما صدمه می زند، باید سعی کنید این موضوع را تجزیه تحلیل کنید و ببینید که قصد و هدف چه بوده است. بسیاری از اوقات او کینه ای از ما به دل داشته و خودمان در حق او جفا کردیم. پس خودتان را جای دیگران قرار دهید و شرایط از دیدگاه آن ها ببینید. صبور باشید و دیگران را درک کنید تا مجبور نباشید اشتباهات خود را گردن آن ها بیندازید.
5. مسئولیت اشتباهاتتان را بپذیرید
به خودتان غلبه کنید . مراقب عصبانیت خود باشید. قبول کنید که همه انسان ها خطاهایی در زندگی انجام می دهند و هیچ چیز کامل نیست. پس مسئولیت شرایط و اشتباهاتتان را بپذیرید و اشتباهاتتان را در آغوش بگیرید و از آن ها یک درس بگیرید تا دفعه بعد دیگر آن را تکرار نکنید.مطمئن باشید دردی که از یک اشتباه احساس می کنید ، قطعاً در آینده چیزهای ارزشمندی به شما خواهد داد.
نحوه قبول کردن مسئولیت زندگی
اما چطور می توانیم یک بار برای همیشه مسئولیت زندگی خود را به طور کامل بر عهده بگیریم؟ ۳ موردی که در ادامه خواهید خواند در این راه به شما کمک خواهند کرد.
۱- تصمیم
همه چیز با یک تصمیم قاطع برای پذیرش این مسئولیت آغاز می شود. به نظر ساده می رسد، اما در واقعیت درصد بسیار کوچکی از افراد هستند که واقعاً تصمیم می گیرند مسئولیت زندگی خود را بر عهده بگیرند. اکثر افراد دوباره به طرز تفکر کهنه ی خود بازمی گردند و این حقیقت را از نظر دور می دارند که راننده ی این اتومبیل کسی جز خودشان نیست.خودتان را مجبور کنید برای چیزهایی که تحت کنترل خودتان هستند به دیگران نگاه نکنید. ایده ی ساده ای است، اما به هیچ وجه آسان نیست. از اینجا به بعد، قاطعانه تصمیم بگیرید اجازه ندهید هیچ اتفاق یا هیچ کسی در رسیدن شما به خواسته هایتان نقشی تعیین کننده تر از خودتان داشته باشد.
۲- خاتمه دادن به متهم کردن دیگران
بخش بزرگی از افراد در شرایط و موقعیت های گوناگون، لااقل گاهی برای کنار گذاشتن این عادت مخرب با دشواری مواجه می شوند. همانگونه که پیش تر اشاره شد، ساده ترین کار ممکن متهم کردن طرف مقابل یک رابطه هنگام متزلزل شدن پایه های آن است و به راحتی می توان دولت را مقصر اصلی وضعیت بد مالی خود دانست.اما دور انداختن هر نوع توجیه و در پیش گرفتن مسئولیت پذیری حقیقی در تمام حوزه های زندگی اهمیتی حیاتی دارد. هیچ کس با درگیر شدن در بازی مقصر دانستن دیگران نمی تواند کنترل زندگی اش را به طور کامل در دست بگیرد.
۳- عهد کردن با خود
کاری که اثرگذاری فوق العاده زیادی دارد این است که روی یک برگه ی مخصوص، به صورت کتبی به خودتان متعهد شوید که در تک تک لحظه های زندگی تان مسئولیت کوچکترین مسائل را نیز بر عهده بگیرید و به هیچ وجه تقصیر هیچ چیز را به گردن دیگران نیاندازید. این تعهدنامه ی کتبی می تواند به همین سادگی باشد: «من، پیام ادیب، متعهد می شوم هیچگاه از بر عهده گرفتن مسئولیت تمام جنبه های زندگی ام به طور کامل، شانه خالی نکنم».مردان و زنانی که از جایی به بعد در زندگی شان چنین تصمیمی گرفته اند، میراث ماندگاری از خود بر جای گذاشته اند و تاریخ ساز شده اند. شما چطور؟ آمادگی این را دارید که مسئولیت نقایص و کم کاری های خودتان را به گردن دیگران و شرایط نیاندازید؟
چرا بعضی ها به عالم و آدم حسادت می کنند؟
