به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از فرارو: ۹ اکتبر روز غافلگیری بود. محمدجواد ظریف به چین سفر کرده بود تا طی دیدار با همتای خود پروژه قرارداد ۲۵ ساله را به پیش ببرد؛ قرارداد پرسروصدا که از حوزه اقتصاد تا مسائل نظامی و امنیتی را دربرمی گیرد.
دنیای اقتصاد در ادامه نوشت: اما وانگ یی به ناگهان دستورکار جدیدی را روی میز گذاشت: «چین با احترام به نگرانی های امنیتی مشروع همه طرف ها، پیشنهاد می کند که بستر و ترتیبات گفت و گوی چندجانبه منطقه ای ایجاد شود و این مساله شامل نگرانی همه طرف ها می شود تا شرایط برابر برای انجام گفتگو تسهیل شود و تفاهم تحت اصل حفظ برجام افزایش یابد. در نتیجه، مسائل امنیتی پیش رو در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه از طریق ابزار های سیاسی و دیپلماتیک حل می شود. چین به لحاظ شکلی و ماهوی آغوشش را به روی چنین گفت و گویی میان همه طرف ها و پیوستن آن ها به این موضوع باز می کند.»
گزارش رسمی که از این دیدار روی سایت وزارت خارجه چین قرار گرفت، در ارتباط با روابط دوجانبه میان تهران و پکن به ذکر این عبارت اکتفا می کند: «چین و ایران شرکای جامع استراتژیک هستند و چین برای تقویت ارتباطات با ایران جهت تعمیق همکاری در نبرد علیه کووید-۱۹ و سایر زمینه ها آماده خواهد بود.»(China will stand ready to strengthen communication with Iran to deapen cooperation in the fight against the Covid-۱۹ and other field) این عبارت بی رمق و نه چندان دلگرم کننده در کنار دستورکار جدیدی که چینی ها روی میز مذاکرات گذاشتند، احتمالا با انتظارات مقامات کشورمان از این سفر همخوانی چندانی نداشت؛ ضمن اینکه عبارت مورد استفاده «همه طرف ها» آن چنان مبهم است که مرجع ضمیر آن حداقل در ۹ اکتبر برای دستگاه دیپلماسی کشور مشخص نبود. اما گذشت زمان بهترین فرصت را برای آشکارسازی واقعیت به وجود می آورد.
۱۰ اکتبر «یانگ جیه چی»، نماینده ویژه رئیس جمهور چین همراه با نامه شی جین پینگ به دیدار ولیعهد ابوظبی، شیخ محمد بن زاید آل نهیان رفت. آنچه بر روی خروجی خبرگزاری رسمی امارات و همچنین سایت وزارت خارجه چین از این دیدار رفت، تقریبا از مضامین یکسان برخوردار بودند.
در پایگاه اینترنتی وزارت خارجه چین چنین آمده است: «رئیس جمهور «شی» و ولیعهد برنامه بلندمدتی برای تحکیم و توسعه روابط دو کشور دارند و این مساله مسیر و فصل جدیدی را در روابط دوجانبه تعیین خواهد کرد. چین همیشه امارات را به عنوان اولویت دیپلماتیک خود در نظر گرفته است. چین شراکت جامع استراتژیک را با ابوظبی تقویت خواهد کرد و پشتیبانی و اعتماد سیاسی را مستحکم می کند و دو کشور همکاری ها و پیوند ها را در استراتژی های توسعه ارتقا خواهند داد و توسعه کیفی اتصال به ابتکار کمربند-جاده را در دستورکار قرار می دهند.» (China will enrich the connotation of its comprehensive strategic partnership with UAE, cement the political trust and support…)
اکنون مرجع ضمیر «همه طرف ها» یا حداقل بخشی از طرف ها مشخص شده بود. چین به روابط خود با دولت های خلیج فارس به خصوص دو کشور امارات و عربستان اهمیت ویژه ای می دهد؛ پس می توان این موضوع را مدنظر قرار داد که احتمالا وزیر خارجه چین با زبان بی زبانی درصدد بوده است به همتای ایرانی خود این موضوع را بفهماند که با تداوم مشکلات موجود میان ایران و دولت های منطقه به ویژه این دو کشور خاص امکان تحقق و عملیاتی سازی قرارداد موسوم به «قرارداد ۲۵ ساله» امکان پذیر نخواهد بود.
اما چرا؟ آیا چین از اهمیت ژئوپلیتیک و استراتژیک ایران در منطقه غافل است؟ پاسخ به این پرسش به طور قطع منفی است؛ ولی در نظر گرفتن این احتیاط ها و ملاحظات را باید به بنیان های سیاست خارجی چین در منطقه مرتبط دانست: سیاست خارجی این کشور در منطقه خلیج فارس و به طور کلی در خاورمیانه مبتنی بر اصل سیاست بده-بستان (Quid Pro Quo) یا معامله محور (Business or Deal Oriented) است.
بر این اساس عمق و اندازه روابط را کشور های مقابل تعیین می کنند؛ اما چگونه؟ به اندازه قیمتی که حاضرند برای چنین روابطی پرداخت کنند و محور دوم در سیاست خارجی چین مساله بسیار راهبردی انرژی و نفت است. چین به دلیل ملاحظات توسعه ای اش، نیاز مبرمی به طلای سیاه دارد. از همین رو هر دو کشور (عربستان و امارات) برای چین حائز اهمیت می شوند و می توانند به عنوان یک متغیر مهم در روابط تهران و پکن تاثیرگذار باشند. در این راستا توجه به فکت ها حائز اهمیت هستند و ما بدون در نظر گرفتن این داده ها نمی توانیم اندازه، ابعاد و اهمیت روابط میان این سه کشور را درک کنیم.
از امارات شروع می کنیم: این کشور مهم ترین شریک تجاری چین در جهان عرب است و سهم ۲۸ درصدی از تجارت غیرنفتی میان چین و منطقه را دارد. قبل از کووید-۱۹ ارزش کل تجارت دو کشور بالغ بر ۵۰ میلیارد دلار بود و هدف گذاری این دو بازیگر روی عدد ۱۰۰ میلیارد دلار قرار داشت. همین طور آمار ها نشان می دهد صادرات غیرنفتی امارات به چین نیز طی سال های اخیر حدود ۶۴ درصد رشد کرده است.
تنها در ۹ ماه اول سال ۲۰۱۹ معادل ۵/ ۲۳ میلیارد دلار صادرات چین به امارات بوده و واردات این کشور از امارات نیز در همین بازه زمانی به ۲/ ۱۱ میلیارد دلار می رسید. همین طور آمار ها نشان دهنده رشد ۵/ ۹ درصدی صادرات نفت امارات به چین در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۸ است.
این کشور در سال ۲۰۱۹ با حدود ۳/ ۷ میلیارد دلار سهم ۱/ ۳ درصدی در تامین نیاز های نفتی چین داشته است. اما واقعیت های آماری در مورد عربستان تکان دهنده تر از امارات متحده عربی است. در حالی که ارزش کل تجارت دو کشور در سال ۱۹۹۰ به ۵۰۰ میلیون دلار می رسید، این رقم در سال ۲۰۱۹ به ۱۸/ ۷۸ میلیارد دلار رسیده است.
چین بزرگ ترین شریک تجاری عربستان و ریاض نیز بزرگ ترین شریک تجاری چین در غرب آسیا است. عربستان به طور متوسط در سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ بین ۸/ ۱ تا ۲ میلیون بشکه به طور روزانه به چین نفت صادر می کرد. واردات این کشور در دو ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰، ۲۶ درصد افزایش را نشان می دهد.
عربستان با ۱/ ۴۰ میلیارد دلار ۸/ ۱۶ درصد از نیاز های نفتی پکن را در سال ۲۰۱۹ تامین کرد و از این حیث در لیست صادرکنندگان نفت به چین قرار دارد. این رقم رشد ۳۵ درصدی را نسبت به سال ۲۰۱۸ نشان می دهد. این درحالی است که صادرات نفتی کشور ما به چین به دلیل تحریم های ایالات متحده حدود ۵۳ درصد در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۸ افت نشان می دهد. مقامات آمریکایی تایید می کنند که با توجه به برنامه چشم انداز ۲۰۳۰ محمد بن سلمان احتمال گسترش روابط اقتصادی میان دو کشور بسیار زیاد است.
همین طور هم اکنون طبق برآورد سازمان های اطلاعاتی آمریکا، چینی ها در حومه ریاض در حال همکاری محرمانه در حوزه هسته ای و تبدیل اورانیوم خام به اورانیوم فرآوری شده هستند؛ بنابراین تنها متغیر تاثیرگذار در روابط میان ایران و چین، دولت ترامپ و کمپین فشار حداکثری نیست و تصور اینکه هرچه فشار ها افزایش یابد، روابط میان تهران و پکن نیز مستحکم تر و زمینه برای عملیاتی سازی قرارداد ۲۵ ساله فراهم می شود، چندان دقیق نیست.
لُب کلام وزیر خارجه چین در دیدار ۹ اکتبر خود با مقامات ایرانی این بود که بدون بهبود روابط خود با کشور های منطقه نمی توانند انتظار ارتقای روابط را داشته باشند (ادبیات به کاررفته در دو دیدار مقامات چینی با طرف های ایرانی و اماراتی به خوبی بازگوکننده این واقعیت است).
نکته بسیار حائز اهمیت در مورد اقتصاد چین این است که این کشور در حدود ۴۵ درصد از نیاز نفتی خود را از منطقه خاورمیانه تامین می کند؛ از مصر با ۳۸۶ میلیون دلار تا عربستان با ۴۰ میلیارد دلار (در سال ۲۰۱۹) و در این میان امارات و به خصوص عربستان نقش ستون های انرژی چین را ایفا می کنند؛ امری که در مورد تهران به دلیل ریسک پذیری بالای آن از حیث تحریم ها و فشار بین المللی صدق نمی کند.
با این همه، متغیر آمریکا نیز برای چین از اهمیت پایینی برخوردار نیست. مجموع ارزش تجارت آمریکا و چین طبق برآورد ها به حدود ۷۳۷ میلیارد دلار می رسد و آمریکا بزرگ ترین میزبان کالا های چینی با ارزش حدود ۵۵۷ میلیارد دلار است. به همین دلیل چینی ها در عملیاتی سازی و امضای قرارداد ۲۵ ساله با تهران به هیچ عنوان تعجیل نخواهند کرد؛ چراکه از تبعات و پیامد های سیاسی و اقتصادی آن برای منافع ملی شان آگاه هستند؛ به خصوص اگر در سوم نوامبر جو بایدن دموکرات ساکن کاخ سفید شود. وقوع چنین تحولی تقریبا به منزله کان لم یکن ساختن قرارداد جامع ۲۵ ساله خواهد بود.
امید بستن به چین و همین طور روسیه برای نجات اقتصاد تحت فشارمان از مصادیق بارز این سخن گران سنگ پروفسور روح الله رمضانی، استاد فقید دانشگاه ویرجینیا و نویسنده کتاب «روابط خارجی ایران» است: «بازتولید مستمر ناواقع گرایی در سیاست خارجی ایران» بازگرداندن موازنه مثبت و تنوع سازی در سبد سیاست خارجی ایران تنها راه گریز از وضعیت موجود است. بدون حاکم شدن چنین وضعیتی، کشورمان تنها به محل جدال و رقابت قدرت های بزرگ تبدیل می شود و در بزنگاه ها قربانی مصالحه میان آنها. اما با موازنه مثبت می توان قدر و منزلت کشور را در نظام منطقه ای و بین المللی افزون کرد تا افزوده ای برای منافع ملی کشور داشته باشد.
(فیلم) حضور رئیس جمهور چین بدون ماسک در بین مردم
