به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از مشرق، براساس آمار شرکت ملی پخش فرآروده‌های نفتی، در سال جاری شاهد رشد چشم‌گیر مصرف بنزین در کشور هستیم، هرچند که این آمارها دیگر محرمانه است و رسما منتشر نمی‌شود، اما باید گفت، مصرف این حامل انرژی استراتژیک به طرز عجیبی بالا رفته، در این راستا شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در تابستان امسال اعلام کرد، مصرف بنزین کل کشور در روز ۳۱ تیرماه با ثبت رکوردی بی‌سابقه به ۱۲۱ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر رسید ،البته این رکورد بی سابقه در ماه پایانی تابستان نیز مجددا به ثبت رسید. ظاهرا بخشی از این آمار مربوط به قاچاق بنزین است، 19 شهریور جانشین فرمانده ناجا از افزایش سه برابری کشف قاچاق سوختبه خارج از کشور خبر داد. همچنین عضو اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی ایران از قاچاق روزانه دستکم ۲۰ میلیون لیتر بنزین به کشورهای همسایه خبرداد.
در حالی که ایران دومین کشور دارای سوخت ارزان پس از ونزوئلاست، مدتهاست کارشناسان راهکاری مانند افزایش قیمت بنزین را جهت جلوگیری از مصرف بی رویه و همچنین قاچاق سوخت ارایه می‌دهند، اما از سوی دیگر به دلیل شرایط بحران اقتصادی که در حال حاضر بر کشور حکم‌فرماست، بسیاری افراد، احیای مجدد کارت سوخت جهت مدیریت مصرف را پیشنهاد می‌کنند که با توجه به وضعیت فعلی کشور به نظر می رسد، راه دوم مطلوب تر باشد.
از امروز نیز رسما شرکت ملی پالایش و پخش طبق اطلاعیه ای ثبت نامه از متقاضیان کارت سوخت را آغاز کرده است که این می تواند به منزله استفاده از کارت سوخت شخصی برای سوخت گیری در آینده نچندان دور باشد.
به همین منظور با حمید رضا قریشی یکی از کارشناسان حوزه انرژی گفت وگو کردیم تا راه کارهایی که میتوان برای احیای کارت سوت متصور بود را مورد بحث و بررسی قرار دهیم که در ادامه این گفتوگو را ملاحظه می کنید.
خوشبختانه بعد از گذشت حدود 3 سال از حذف کارت سوخت دوباره مسئولان وزارت نفت تصمیم به احیای آن گرفتند، در اطلاعیه هایی که مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش منتشر شده است صراحتا گرفته شده است احیای کارت سوخت به منزله سهمیه بندی و یا افزایش قیمت سوخت نیست سوالی که اینجا مطرح می شود این است که آیا می تواند کارت سوخت را بدون سهمیه بندی و یا افزایش قیمت احیا کرد یا خیر؟
قریشی: اینکه در اطلاعیه های شرکت ملی پخش فراورده های نفتی گفته شده است همه کسانی که کارت سوخت ندارند باید تا یک تاریخی همه کارت سوخت بگیرند در واقع این یک آماده سازی است که مردم از کارت سوخت خودشان استفاده کنند تا دو تا اتفاق مهم بیافتد یک اینکه بحث قاچاق تا حد خوبی کنترل شود و توضیحش این است که مهاجرت کارت به مناطق مرزی کشور تا حد قابل توجهی متوقف شود و مردم از کارت سوخت خودشان استفاده می کنند و مهاجرت کارت ها به شدت پایین می آید و کارت های قبلی که مهاجرت کرده است سوزانده می شود.
براین اساس هرکس که متقاضی کارت سوخت بود کارت قبلی او سوزانده می شود و نکته دوم که میتوان از این فراخوان برداشت کرد این است که زمینه سازی برای هرگونه اعمال سیاست قیمتی و یا نیمه قیمتی مهیا شود زیرا دفعتا نمی توان این کار را انجام داد چون مردم آمادگی این کار را نداشتند. بنابراین هم یک زمینه سازی است و هم اینکه خودش اقدام مفیدی است.
خب با این شرایط که شما گفتید بعید به نظر می رسد وزارت نفت بدون اعمال هیچ گونه سیاستی، تصمیم به احیای کارت سوخت گیرد؟
قریشی: اینکه گفته شده است استفاده از کارت سوخت به منزله افزایش قیمت و یا سهمیه بندی نیست، من بعید می دانم. احتمالا در همکاری دولت با مجلس در قالب بودجه سال آینده، این اتفاق خواهد افتاد یا در هر صورت قیمت بنزین از ابتدای سال آینده به قیمت کنونی نخواهد بود. این یک آماده سازی برای تغییر قیمت است که البته کار درستی است و لازم نیست مردم را به استرس بیاندازیم.
پیشنهاد شما چیست؟
قریشی: به نظر من قبل از تغییر واقعی قیمت می توان یک نرخ اضطراری را تعیین کرد که البته بسیار پایین تر از قیمت واقعی است و بالاتر از قیمت سهمیه بندی است که قبل از تغییر قیمت بنزین این نرخ اضطراری را می توان فقط برای کارت جایگاه ها تعیین کرد.
آیا نمی توان کارت سوخت های شخصی را احیا کرد و کارت سوخت جایگاه ها را حذف کرد؟
قریشی: هم می توان کارت جایگاه ها باقی بماند و یا به طور کلی حذف شود که هر دوی این موارد همیشه مطرح بوده است. اتفاقا در برخی از مناطق مرزی کشور که رقم قاچاق خیلی بالا بوده است کلا کارت سوخت جایگاه را حذف کرده اند که البته این کار مشکلاتی را ایجاد می کند مثلا برای سوخت گیری های اضطراری یا مردمی که مسافر هستند یا کارت همراه ندارند کلا مشکل ایجاد می شود. بنابراین پیشنهاد من این است که کارت جایگاه کماکان باقی بماند فقط نرخش از نرخ سهمیه بندی بالاتر باشد.
اخیرا مواردی مطرح شده است که می توان کارتهای بانکی را تبدیل به کارت سوخت کرد شما نیز در این خصوص مطالعاتی را انجام داده اید و ظاهرا شرکت ملی پالایش و پخش نیز بنابه دلایلی تصمیم دارد تا کارت بانکی را برای کسانی که کارت سوختشان مفقود شده است تبدیل به کارت سوخت کند. ممنون می‌شوم در این خصوص توضیح دهید که آیا این کار شدنی است؟
قریشی: استفاده از کارت بانکی به عنوان کارت سوخت از قبل مورد بررسی قرار گرفته است زیرا با توجه به زیرساختهایی که وجود دارد کارت بانکی متناسب با کد ملی است و موضوع مهمی که باید گفت این است که هر کارت بانکی می تواند سوخت یک خودرو را تامین کند و یا اینکه هر نفر بخواهد برای چند ماشین خود از یک کارت بانکی استفاده کند که این موضوع باید مورد بررسی قرار گیرد. البته این نکته را باید گفت که دستگاه های کارت خوان سوخت در جایگاه ها، کارت مغناطیسی را می خوانند و مشکلی از این بابت وجود ندارد.
اما نکته حائز اهمیتی که باید در اینجا مورد تاکید قرار گیرد این است که استفاده از کارت بانکی به عنوان کارت سوخت تنها زمانی میتواند انجام شود که سیستم آنلاین باشد و این کارتها را نمی توانیم مانند کارت هوشمند آفلاین کنیم.
با این شرایط آیا زیرساختهای این کار وجود دارد؟ بخصوص با توجه به اینکه اینترنت در برخی از نقاط دورافتاده کشور بسیار ضعیف است و ظاهرا این می تواند مشکلاتی را برای سوخت گیری خودرو ها ایجاد کند.
قریشی: بله در وهله اول اینگونه به نظر می رسد که این موضوع سختی است و همه جای کشور امکان سوختگیری با این روش وجود ندارد اما باید گفت اولا در عمده جایگاه های سوخت کشور کارتخوان های بانکی وجود دارد بنابراین ارتباط اینترنتی همه جا موجود است فقط می ماند ارتقای آن که همانطور که کارت سوخت وقتی ایجاد شد یک سیستم حداقلی بود و بعدها ارتقا یافت. این سیستم هم می تواند ارتقا یابد و ارتباط مناطق دورافتاده را بایکدیگر وصل کند. همچنین در پاسخ به این انتقاد باید گفت الان سیستم اعطای سهمیه گازوئیل به صورت آنلاین انجام می شود زیرا الان سوخت گازوئیل بر اساس بارنامه تخصیص داده می شود و این بارنامه باید ثبت شده باشد و جایگاه ها باید زیرساختهای دیدن این بارنامه را داشته باشند تا بتوانند سوخت خود را عرضه کنند.
بنابراین الان پیشنهادهایی که مطرح می شود مثل وارد کردن شماره ملی یا کارت بانکی نیازمند شبکه اینترنت است و فقط با استفاده از کارت سوخت است که می توان به صورت آفلاین سوخت گیری کرد. اگر وزارت نفت و مسئولان بخواهند این سیستم را همانند کارت سوخت آفلاین کنند هزینه اش بسیار بالا است و همه اطلاعات را باید همه جایگاه های سطح کشور داشته باشند که این اصلا منطقی به نظر نمی رسد.
موضوعی که این روزها در رسانه ها مورد بررسی قرار گرفته است بحث مربوط به اعطای سهمیه به همه ایرانیان است چه افرادی که ماشین داشته باشند و چه کسانی که خودرو ندارند و این به عدالت نزدیک تر است. با توجه به اینکه شما نیز در این خصوص کار تحقیقاتی مفصلی انجام دادید، ممنون می شوم توضیح دهید
قریشی: این موضوع، موضوع مهمی است من به طور کلی به دادن سهمیه به هر نفر موافقتر هستم چه خودرو داشته باشند چه نداشته باشند. اگر در این کشور این نوع سهمیه بندی اجرایی شود، حتی تهدید به فرصت تبدیل می شود. این نوع سهمیه بندی به گونه‌ای است که به سرپرست خانواده به ازای هر نفر از اعضای خانواده سهمیه تخصیص داده شود مثلا به صورت ماهانه به هر نفر 30 یا 20 لیتر سهمیه تخصیص داده شود.
اولین بار که این موضوع مطرح شد در گزارش مرکز پژوهش های مجلس در نقد و بررسی مواد 14 و 17لایحه بودجه سال 97 بود که به عدد 20 لیتر اشاره شده بود. لازمه این کار این است که امکان فروش سهمیه وجود داشته باشد و موضوعی که می گوییم که به عدالت نزدیک تر است این است که اولا مردمی که سوخت خود را نمی خواهند یا ماشین ندارند از یک سوختی بهره مند می شوند و کافی است که قابلیت خرید و فروش آن را با انواع اپلیکیشن می توان فراهم کرد و کار بسیار ساده ای است و میتوان زیر ساختهای آن را حتی در قالب سایت فراهم کرد.
در این حالت که افزایش قیمت بنزین می تواند تبعات اجتماعی داشته باشد برعکس خواهد شد و افزایش قیمت بنزین به نقطه رضایت مردم تبدیل خواهد شد یعنی هرچه قیمت بالاتر می رود قشر ضعیفتر جامعه بهره مند تر خواهند شد.برای تاکسی هاو خودروهای عمومی هم می تواند فکر دیگر کرد مثلا توسعه جایگاه های سی ان جی را در دستور کار قرار دهیم.
نحوه تعیین قیمت نیز در این روش چگونه خواهد بود؟
قریشی: برای تعیین قیمت نیز دو راه کار وجود دارد می توان مثلا قیمت را آزاد تعیین کرد البته باید تاکید کنم که این نرخ آزاد برای نرخ دوم تعیین می شود و در ابتدا به همه آحاد جامعه باید بنزین با نرخ 1000 تومان بدهیم و اگر کسی بنزین لازم نداشت و می خواست بفروشد بنزین خود را با نرخ دوم بفروشد که این کار شدنی است و این نرخ به سمت قیمت بنزین در مرز کشور میل خواهد کرد.
در این صورت متقاضیان خارج کردن سوخت از کشور مجبورند سوخت خود را از این بازار خریداری کنند و یا یک قیمت میانی پیدا خواهد کرد مثلا لیتری 3 یا 4 هزار تومان می خرد و آن طرف مرز 5 یا 6 هزار تومان می فروشد.
یک راه کار دیگر این است که نرخ دوم را نیز تکلیفی تعیین کنیم و اشکال این کار این است که قاچاق صفر نخواهد شد و برای اینکه بخواهیم در این حالت قاچاق را صفر کنیم باید اعلام کنیم در هر کد ملی بیشتر از 400 لیتر سوخت بیشتر نمی توان ذخیره شود و همچنین سوخت گیری روزانه باید محدود شود. پیشنهاد من این است که ابتدا نرخ تکلیفی تعیین شود و بعد از مدتی که مردم مزایای این طرح را متوجه شدند به صورت آزاد نرخ دوم اعمال شود و این نرخ هم می تواند براساس قیمت نفت و دیگر پارامتر ها شناور باشد.
در پایان اگر موضوعی باقی مانده است بفرمایید
قریشی: اتخاذ سیاست تک نرخی شدن بنزین و حذف سهمیه بندی آن منجر به آغاز قاچاق سوخت شد و براساس یک برآورد به طور میانگین روزانه 10 میلیون لیتر بنزین از کشور به دلیل اختلاف قیمت با کشور های همسایه قاچاق می شود که انتظار میرفت هرچه سریعتر مجموعه دولت سیاست اشتباه گذشته خود را جبران کند که خوشبختانه این کار در حال انجام است و انتظار می رود امسال شاهد احیای کارت سوخت باشیم که در هر صورتش اتفاق مبارکی است و میتواند موجب به کاهش مصرف بنزین در کشور شود.
