حمیده امینی فرد| آیا طرح زوج و فرد سال آینده حذف خواهد شد؟! این سؤالی است که این روز‌ها ۸ و نیم میلیون پایتخت نشین را بر سر دوراهی بزرگی قرار داده است. از یک سو شهرداری تهران با صراحت اعلام می‌کند که این طرح به صورت مقطعی و موقت کارایی داشته و از سال آینده حذف می‌شود و از طرف دیگر پلیس با اعلام مخالفت نسبت به حذف هیجانی آن، معتقد است که این طرح بدون تأثیرگذاری هم نبوده است و برای حذف یا تغییر آن باید کار کارشناسی وسیعی انجام شود.
این طرح که حالا ۱۳ سال از زمان اجرای آن می‌گذرد، در طی سال‌های اخیر با چالش‌های زیادی مواجه بوده است. برخی کارشناسان معتقدند که طرح زوج و فرد، آلودگی‌ها را به خارج از محدوده تسری داده و برخلاف آن‌ها برخی دیگر، با استناد به تجربیات جهانی ادعا می‌کنند که اتفاقاً محدوده زوج و فرد آلوده‌تر از محدوده طرح ترافیک شده است!
در این زمینه البته آمار‌های ضد و نقیضی مطرح می‌شود، اما آنچه به عنوان کار کارشناسی دقیق اعلام شده باشد، تنها همان مطالعات بانک جهانی است که بنا به درخواست شهرداری تهران انجام شده و اتفاقاً همسو با آن‌ها اجرای این طرح را در شهر‌های مختلف جهان ناکار آمد توصیف کرده است! در این مطالعه البته طرح ال‌ای زد یا همان کاهش آلایندگی که فاز دوم آن هم از مهر ماه اجرا شد، مؤثرترین شیوه در کاهش آلایندگی‌ها معرفی می‌شود.
اما نکته‌ای که در این مطالعه مورد غفلت واقع شده و شاید هم بر آن کمتر تمرکزشده، نتیجه‌ای است که این طرح بر ترافیک شهر‌ها می‌گذارد. محسن پورسید آقایی، معاون شهردار به عنوان یکی از موافقان تغییر این محدوده، با تأکید بر اینکه این طرح به صورت مقطعی مفید بوده، حذف آن را به شورای عالی ترافیک کشور منوط کرده است.
شورایی که بنا بر آنچه سردار رحیمی، رئیس پلیس راهورتهران می‌گوید: «تاکنون هیچ جلسه و اظهار نظری در این زمینه نداشته است!» او با بیان اینکه تا این لحظه، کسی، نظر پلیس را در این زمینه جویا نشده و فقط یک فرد نظر داده که رینگ زوج و فرد به طرح ترافیک اضافه شود، می‌گوید: «این‌ها فقط اظهارات یک فرد است و نیاز به کار کارشناسی عمیق، برنامه‌ریزی و احصای معایب و مزایا دارد.»
او با رد اینکه طرح زوج و فرد از اساس ناکار آمد بوده، تأکید می‌کند: «خیر اینطور نیست. هر دو طرح، زمانی که تصمیم به اجرا گرفته شد، کارشناسی و بررسی شدند و قطعاً تأثیرگذار بوده‌اند، اما تأثیر در عدد و رقم باید در جلسه‌ای بررسی و نتیجه‌گیری شود. این کار نیاز به تشکیل کارگروه‌های علمی و فنی دارد که باید در رأس آن‌ها پلیس باشد. چراکه مدیریت، کنترل و هدایت ترافیک بر عهده پلیس است.»
سردار رحیمی البته معتقد است که هر دوی این طرح‌ها نواقص و معایبی هم داشته‌اند و اگر قرار است که تغییر و تحولی هم ایجاد شود، باید اهداف آن یعنی اصلاح معایب در نظر گرفته شود، نه اینکه براساس نظرات احساسی و پیش فرض‌های ذهنی باشد.»
او با بیان اینکه تاکنون هیچ مطالعه و بررسی برای تغییر این محدوده انجام نشده می‌گوید: «شهرداری تهران هم اگر انجام داده، ما در جریان نیستیم!» جالب اینکه یکی از تبعات منفی این طرح به خرید خودرو‌های ارزانقیمت و آلاینده‌ای ربط داده می‌شود که مالکان تنها برای ورود به محدوده طرح خریداری می‌کنند، درست شبیه سال ۲۰۰۸ و المپیک پکن که دولت با دائمی کردن طرح زوج و فرد، مردم را به خرید خودروی دوم تشویق کرد!
البته در این مورد هم آماری وجود ندارد که نشان دهد چند درصد مردم توانایی خرید خودروی دوم را داشته‌اند و پلاک دوم‌ها تا چه اندازه بر این موج آلودگی‌ها دمیده‌اند! هم‌اکنون روزانه حدود ۱۸ میلیون سفر درون شهری برای کار، تحصیل، خدمات و تفریح در تهران انجام می‌شود که ایجاد محدودیت بدون ارائه راهکار جدید نمی‌تواند از حجم سفر‌های اضافه بکاهد!
علی پیرحسینلو، مشاور معاون حمل و نقل ترافیک البته به جنبه ناعادلانه بودن این طرح برای خودرو‌های پلاک فرد هم اشاره کرده و می‌گوید که خودرو‌های زوج (با احتساب پنجشنبه و جمعه) ۵ روز در هفته اجازه تردد دارند، درحالیکه پلاک فرد‌ها تنها ۴ روز و این عادلانه نیست!
او البته می‌گوید که بستر‌های لازم برای تغییر محدوده طرح زوج و فرد آماده شده و شورای ترافیک نیز سال گذشته اصل طرح حذف زوج و فرد و مدیریت آن براساس عوارض را پذیرفته و مشکلی برای تصویب ندارد. وی با بیان اینکه طرح زوج و فرد از سال آینده و از ابتدای سال اجرا خواهد شد، می‌گوید: تنها نرخ عوارض طرح زوج و فرد توسط شورای شهر تهران اعلام خواهد شد و با توجه به تعرفه طرح ترافیک در سال‌جاری قیمت برای ورود به محدوده دوم طرح ترافیک پیشنهاد شده، از ۴ هزار و ۴۸۰ تا ۱۲ هزار تومان است. البته رقم تعرفه در سال آینده بر اساس تورم محاسبه می‌شود.»
افزایش سرانه مالکیت خودرو در میان ساکنین طرح زوج و فرد
مردان حیدری، کارشناس حوزه شهری در این زمینه با اشاره به برخی سیاست‌های ترافیکی در شهر‌های توسعه‌یافته اروپایی که برای کنترل ترافیک و کاهش آلودگی هوا اعمال شده است، می‌گوید: مثلاً در شهر لندن با استفاده از قیمت‌گذاری ازدحام، دو محدوده ترافیکی کنترل می‌شود و از طریق دوربین‌هایی که در بالای مسیر وجود دارد، شماره پلاک خودرو‌ها تشخیص داده می‌شود و هزینه شارژ به صورت روزانه و برای سفر‌های ورودی، خروجی و درون ناحیه‌ای به محدوده طرح بایستی پرداخت شود.
روش‌های مختلفی همچون پرداخت آنلاین، پرداخت با پیامک کوتاه یا تماس تلفنی و ایستگاه‌های پرداخت وجود دارد.
در شهر استکهلم نیز با استفاده از قیمت‌گذاری ازدحام، محدوده ترافیکی کنترل می‌شود و در طول روز تنها می‌توان یک مرتبه هزینه مربوط به سفر‌های ورودی، خروجی و درون ناحیه‌ای به محدوده طرح را پرداخت کرد و روش‌های پرداخت شامل برداشت آنلاین از حساب، پرداخت آنلاین و پرداخت در بانک‌ها و دفاتر در مرکز شهر می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «شهر میلان شرایطی مشابه شهر لندن دارد و فقط برای سفر‌های ورودی به محدوده طرح ترافیک بایستی هزینه مورد نظر را پرداخت کرد.
قیمت‌گذاری ازدحام در این شهر‌ها در زمینه کنترل ترافیک، تغییر مد سفر، کاهش تصادفات و کاهش آلودگی هوا تأثیرات چشمگیری داشته است.» به گفته حیدری، اما طرح تردد نوبتی (زوج و فرد) در تهران از تحقق اهداف خود یعنی کاهش آلودگی هوا و کنترل ترافیک ناتوان بوده است.
به‌طوری که هم سرانه مالکیت خودرو میان ساکنان محدوده طرح افزایش یافته (خرید دو خودرو با پلاک‌های زوج و فرد) و هم بر بار ترافیکی این محدوده افزوده شده است.
به مسائل مورد اشاره باید تخلفات رانندگی (مانند مخدوش کردن پلاک) و افزایش موتورسیکلت‌ها را نیز اضافه کرد که همین مسأله ضرورت بازنگری در سیاست ترافیکی در پایتخت را گوشزد می‌کند.»
منبع: فرادید
