دندان انسان سخت ترین ماده ی موجود در بدن می باشد. دندان علاوه بر نقش مهمی که در جویدن غذا دارد بسیار در چهره و صحبت کردن افراد تاثیر گذار است. برای درک درمانهای مربوط به دندان بهتر است درباره ی آناتومی دندان بیشتر دانست. ساختار تشکیل دهنده ی دندان به این صورت است که در داخل دندان و زیر مینای سفید دندان یک لایه ی سخت به نام عاج دندان و یک لایه ی دیگر به نام محفظه ی پالپ (مغز دندان) قرار دارد
انواع دندان و عملکرد آنها
- دندان های پیشین: به چهار دندان میانی فک بالا و پایین دندان های پیشین یا ثنایا می گویند. با کمک این دندان ها غذا را می گیریم، تکه تکه کرده و می بریم. این دندان ها دارای لبه تیزی بوده و سطح مقطع در این دندان ها عرض زیادی دارد و باریک است.
- دندان نیش: این دندان که دندان نوک تیز نامیده می شود در هر یک از دو طرف دندان های پیشین وجود داشته و برای نگه داشتن و بریدن مواد غذایی استفاده می شوند.
- دندان آسیای کوچک: به این دندان ها پرمولر نیز گفته می شود و دو عدد هستند و به کمک برآمدگی هایی که بر روی آنها وجود دارد برای خرد کردن و بریدن مواد غذایی استفاده می شوند.
- دندان های مولار یا آسیای بزرگ: این دندان ها دارای سطحی صاف و وسیع هستند که در عقب دهان قرار دارند. از این دندان ها برای له کردن، جویدن و ساییدن مواد غذایی استفاده می شوند.
- دندان عقل: این دندان ها 4 تا هستند و به آنها دندان آسیای سوم نیز می گویند. این دندان ها از 18 سالگی به بعد در می آیند و غالبا کشیده می شوند.
- دندان های شیری (Deciduous Teeth): تعداد دندان های شیری 20 عدد است که به طور مساوی در هر فک جای می گیرد. پس از مدتی 32 دندان دائمی به مرور جایگزین دندان های شیری می گردند.از آنجا که دندان های شیری پایه و اساس دندان های اصلی و دائمی هستند، مراقبت از آنها و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان ضروری می باشد. این دندان ها 20 عدد (10 عدد در هر آرواره) می باشد که در نیمه هر آرواره دو دندان پیشین، یک دندان نیش، دو دندان آسیاب کوچک قرار گرفته است( روی تصویر بالا کلیک کنید).تکامل دندان های شیری از دوره جنینی شروع می شود و در آمدن آنها پس از تولد نوزاد و از شش ماهگی شروع می شود.
- دندان های دایمی (Permanent Teeth): این دندان ها 32 عدد (16 عدد در هر آرواره) می باشند که در نیمه هر آرواره دو دندان پیشین، یک عدد دندان نیش، دو دندان آسیاب کوچک و سه دندان آسیاب بزرگ قرار دارد. رویش دندان های دایمی از شش ماهگی شروع می شود و آخرین دندان های آسیاب بزرگ به نام دندان های عقل در سنین 20 سالگی در می آیند.توضیح اینکه دندان های آسیاب بزرگ فاقد دندان های شیری هستند. 32 دندان دائمی، به شرح ذیل تقسیم بندی و نامگذاری شده اند
لایه های دندان
- مینا: بیرونی ترین لایه دندان و سخت ترین عضو بدن را مینای دندان می گویند.
- عاج: در زیر لایه ی مینای دندان عاج دندان قرار گرفته است.
- مغز دندان: داخلی ترین لایه دندان که رگهای خونی و اعصاب داخل آن قرار دارند را مغز دندان می نامند.
- لثه: بافت نرم پوشاننده دندان و نگهدارنده فک، لثه دندان است.
- سمان: خارجی ترین لایه ریشه دندان سمان دندان است.
- استخوان فک: بافت سخت زیرین دندان ها را استخوان فک می گویند.
آیا واقعا جنس دندان افراد مختلف با هم تفاوت دارد؟
خیر جنس دندان همه افراد با هم برابر است. فقط ساختار شیمیایی دندان در افراد، مختلف است.با کمی دقت در بیمارانی که به دندان پزشک مراجعه می کنند این پیش بینی که چون مادر یا پدرم دندان هایی مانند من داشتند و یا چون آب مسافرت به آن تماس داشته، باعث پوسیدگی شده است در حالی که همانگونه که گفته شد جنس دندان تمام افراد به طور کلی یکی است و نمی توان ارث را موثر دانست. البته در علم پزشکی گزینه ای مانند ارث روی دندان تاثیر می گذارد اما درصد تاثیرگذاری آن بسیار محدود و پایین بوده و دلیل رایج آن به عدم رعایت بهداشت مربوط می شود. عده ای از افراد جامعه پوسیدگی دندان هایشان را ناشی از بد بودن جنس آن ها می دانند. این گروه معتقدند که دندان هایشان گچی است و نظافت آن ها را بیهوده می دانند. بررسی دندان های این افراد نشان می دهد که جنس دندانشان تفاوت چندانی با سایر افراد ندارد و در واقع علت خرابی دندان های این گروه عدم آگاهی و یا رعایت نکردن نکات بهداشتی، تغذیه ای و درمانی است.از سوی دیگر تحقیقات دانشمندان نشان داده است که کمی یا زیادی مواد معدنی دندان در شروع پوسیدگی آن ها تأثیر چندانی ندارد. همچنین این دو عامل در پوسیده شدن دندان ها، آن گونه که این گروه می پندارند نقش تعیین کننده ای ندارند.