اقدامات تامینی چیست؟
ماده 1 قانون اقدامات تامینی در تعریف اقدامات تامینی می گوید : اقدامات تامینی عبارتند از تدابیری که دادگاه برای جلوگیری از تکرار جرم ( جنحه یا جنایت ) دربرابر مجرمین خطرناک اتخاد می کند. بنابراین اقدامات تامینی اقداماتی هستند که باید زمانی صادر شوند که یک نفر مرتکب جرم شده باشد و هدف از آن جلوگیری از ارتکاب جرم توسط مجرمین خطرناک است. به عبارتی همانطور که از نام این دست از اقدامات بر می آید این نوع امور برای تامین امنیت و نظم هستند. اما مجرم خطرناک کیست؟ در ادامه همین ماده آمده است که مجرمین خطرناک کسانی هستند که سوابق و خصوصیات روحی و اخلاقی آنان و کیفیت ارتکاب و جرم ارتکابی آنان را در مضان ارتکاب جرم در آینده قرار دهد اعم از این که قانونا مسئول باشند یا غیرمسئول.
انواع اقدامات تامینی از قرار زیر هستند :
- اقدامات تامینی سالب آزادی
- اقدامات تامینی محدود کننده آزادی
- اقدامات تامینی مالی و غیره
ویژگی ها و خصایص اقدامات تامینی (تربیتی):
اسم این اوصاف و خصیصه ها به شرح ذیل است
- نداشتن رنگ اخلاقی
- نامعین بودن مدت
- قابلیت تجدیدنظر دایمی
- ارعاب كننده و ترساننده نبودن
- تحقیر آمیز نبودن
- رنج آور نبودن
اهداف اقدامات تامینی و تربیتی
پیشگیری از وقوع جرم، هدف اصلی اقدامات تامینی و تربیتی است و دلیل آن حالت خطرناک مجرم است. این پیشگیری برخلاف مجازات جنبه رنج و عذاب ندارد، بلکه درصدد معالجه و خنثی سازی حالت خطرناک مجرم است که به دو شکل محقق می شود:
- معالجه فرد مجرم
- خنثی کردن حالت خطرناک
زمانی اقدامات تامینی و تربیتی درباره شخص مجرم اعمال می شود که او قبلا مرتکب جرم شده باشد و صرف وجود حالت خطرناک و ظن ارتکاب مجدد جرم، بدون آنکه شخص قبلا جرمی مرتکب شده باشد جواز اقدامات تامینی و تربیتی نیست. قابل ذکر است که اصطلاح خطرناک از اوایل قرن نوزدهم و با پیشرفت علم روان پزشکی و نگهداری بیماران روانی برای مدت نامعین در تیمارستان متداول شد و در علم جرم شناسی عبارت است از حالتی که بر اثر اقتران عوامل جرم زا و تأثیر آن بر یک فرد معین، او را به ارتکاب جرم می کشاند که این تعریف در اکثر قوانین اروپایی مورد پذیرش واقع شده است.
سابقه اقدامات تامینی و تربیتی در حقوق ایران
در سال ۱۳۳۹ لایحه قانونی اقدامات تامینی به تصویب رسید که می توان این قانون را مبدأ ورود این نهاد نوین در نظام حقوقی ایران دانست. اما عمر این قانون با تصویب قانون مجازات اسلامی سال ۹۲ به پایان رسید و در ماده ۷۲۸ قانون سال ۱۳۳۹ نسخ صریح گردید. در قانون مجازات اسلامی ۹۲ در مواد ۸۸ تا ۹۵ راجع به اطفال و نوجوانانِ بزهکار و در ماده ۱۵۰ راجع به مجانین، در مورد اقدامات تامینی و تربیتی تصریح شده است. مهم ترین اقدامی که در مورد اطفال و نوجوانان بزهکار به کار برده می شود نگهداری آنان در «کانون اصلاح و تربیت» است. تعریف کانون اصلاح و تربیت در ماده ۵۲۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ مورد اشاره قرار گرفته است: کانون های اصلاح و تربیت اماکنی هستند که برای نگهداری و تربیت اطفال و نوجوانانِ موضوع این قانون توسط سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور در مراکز استان ها و به تناسب نیاز و ضرورت با تشخیص رئیس قوه ی قضاییه در سایر مناطق کشور ایجاد شده اند و یا ایجاد می شوند.
در ماده ۱۵۰ این قانون نیز در خصوص اعمال اقدامات تامینی و تربیتی راجع به افراد مجنون، چنین مقرر گردیده است: هرگاه مرتکب جرم در حین ارتکاب، مجنون باشد یا در جرایم موجب تعزیر پس از وقوع جرم مبتلا به جنون شود، چنانچه جنون و حالت خطرناک مجنون با جلب نظر متخصص، ثابت و آزاد بودن وی مخل نظم و امنیت عمومی باشد به دستور دادستان تا رفع حالت خطرناک در محل مناسب نگهداری می شود. شخص نگهداری شده یا خویشاوندان او می توانند در دادگاه به این دستور اعتراض کنند که در این صورت، دادگاه با حضور معترض، موضوع را با جلب نظر کارشناس در جلسه اداری رسیدگی می کند و با تشخیص حالت خطرناک در مورد خاتمه اقدام تامینی و در غیر این صورت در تأیید دستور دادستان، حکم صادر می کند. این حکم قطعی است ولی شخص نگهداری شده یا خویشاوندان وی، هرگاه علائم بهبود را مشاهده کردند حق اعتراض به این حکم را دارند. این امر مانع از آن نیست که هرگاه بنا به تشخیص متخصص بیماری های روانی، مرتکب درمان شده باشد برحسب پیشنهاد مدیر محل نگهداری او دادستان دستور خاتمه اقدام تامینی را صادر کند. با توجه به این توضیحات، اقدامات تامینی و تربیتی در نظام حقوقی ما تنها در مورد اطفال و نوجوانان بزهکار و افراد مجنونی که مرتکب جرم شده اند اعمال می شود.
قرار بازداشت موقت چه زمانی صادر می شود؟
