امام سجاد (ع) کیست؟
حضرت امام علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب (علیه السلام) مشهور و ملقب به «امام سجاد» و «امام زین العابدین»، ششمین معصوم (ع) و چهارمین امام شیعیان، در پنجم شعبان سال ۳۸ هجری قمری در مدینه منوره متولد شد و در ۱۲ یا به روایتی ۲۵ محرم الحرام سال ۹۵ هجری قمری و در سن ۵۷ سالگی، طی دسیسه ولید بن عبدالملک خلیفه جنایتکار اموی، در همین شهر مسموم شد و به شهادت رسید.پدر گرامی امام سجاد (ع)؛ حضرت امام حسین بن علی سیدالشهداء (ع) و مادر بزرگوارشان حضرت شهربانو (س) دختر یزدگرد سوم پادشاه ساسانی می باشد.برای امام زین العابدین (ع) چند کنیه ذکر شده که مشهورترین آن، ابوالحسن و ابومحمد است و سید الساجدین و سیدالعابدین از دیگر القاب ایشان می باشد.امام زین العابدین (ع) زمانی دیده به جهان گشود که زمام امور در دست جد بزرگوارش امام علی بن ابیطالب (ع) بود. آن حضرت ۳ سال از حکومت جدش امام علی (ع) و حکومت چند ماهه عمویش امام حسن مجتبی (ع) را درک کرد.امام سجاد (ع) در واقعه کربلای سال ۶۱ هجری قمری ۲۳ سال و فرزند عزیزش امام محمد باقر (ع) نیز ۴ سال داشت و در حادثه روز عاشورا حاضر بودند که خداوند متعال ایشان را به صورتی معجزه آسا حفظ فرمود.
بعد از آن که حضرت امام حسین (ع) پدر بزرگوار امام سجاد (ع)، با یزید بیعت نکرد و از مدینه به مکه و به همراه برادران و فرزندان و بعضى از اصحاب پیامبر (ص) و یارانشان به سوى کربلا حرکت کردند، امام سجاد (ع) در مسیر دچار بیماری و تب شدید شد، به طورى که قادر به حرکت نبود ولى از کاروان پدر جدا نشد و شدت این بیمارى باعث شد که آن حضرت (ع) نتواند در کربلا به میدان نبرد برود و با دشمن بجنگد. بیمارى امام زین العابدین (ع) گر چه بسیار رنج آور بود، ولى در حقیقت یکی از اسباب حفظ ایشان و مصلحتی بنا بر اراده الهی بود تا در کربلا به شهادت نرسد و نهضت امام حسین (ع) و سلسله جلیله امامت ادامه یابد، چرا که بیماری آن حضرت (ع) بسیار سخت، و به نظر دشمن بهبودی از آن ناممکن بود.به هر حال بخش دوم نهضت حسینى (ع) پس از شهادت امام حسین (ع) و اصحاب باوفای آن حضرت در حادثه خونین کربلا و عاشورای سال ۶۱ هجری قمری، به رهبرى فرزند عزیزش امام على بن الحسین (ع) آغاز گردید و مسئولیت سترگ پیام رسانى عاشوراییان توسط امام ساجدان و عارفان (ع) در لباس جهاد اسارت و در قالب جدال و مواعظ احسن بر دوش آن حضرت (ع) قرار گرفت.
القاب و کنیه های امام سجاد (ع)
مشهورترین لقب علی بن حسین (ع)، زین العابدین به معنای زینت عبادت کنندگان است. در برخی منابع گفته شده است که ایشان در شبانه روز هزار رکعت نماز می خواندند و به دلیل زهد و عبادت زیاد به این نام ملقب شده اند. دیگر القاب ایشان سیدالساجدین، سجاد، ذو الثفنات، هاشمی، علوی، علی اکبر، امین، زکی، سید المتّقین، زین الصالحین و منارالقانتین است. کنیه ایشان نیز ابوالحسن، ابوالحسین، ابومحمّد، ابولقاسم و ابوعبداللّه است.
دوران امامت امام سجاد (ع)
آغاز امامت امام سجاد (ع) به سال ۶۱ هجری قمری است و امامت ایشان ۳۵ سال به طول انجامید. دوران امامت امام سجاد (ع) توأم با اختناق شدید و سخت گیری های حاکمان بنی امیه علیه شیعیان بود؛ به گونه ای که بنا به روایتی در ابتدای امر تنها اصحاب آن حضرت پنج تن بوده اند که این خود دلالت بر وضعیت خاص آن زمان می کند. امام سجاد (ع) در این دورانِ سخت به تربیت شاگردانی چند می پردازد که از جمله سعید بن جبیر، سعید بن مسیب، محمد بن جبیر بن مطعم، یحیی بن ام الطول و ابوخالد کابلی می باشند.
با شهادت امام حسین (ع) و با قیام مختار، اکثریت شیعیان رو به مختار گردانیدند و مختار نیز قیام خود را به نیابت محمد حنفیه فرزند دیگر امام علی (ع) عنوان می کرد. در این هنگام بود که بحث حق جانشینی و اینکه آیا امامت حق امام سجاد (ع) است یا محمد حنفیه بالا گرفت.
محمد حنفیه مرد شجاع و پارسایی بود که عدهٔ زیادی به امامتش اعتقاد داشتند. عدهٔ دیگری اما امام سجاد (ع) را امام دانسته معتقد بودند امام حسین (ع) ایشان را به عنوان امام بعدی انتخاب کرده است. محمد حنفیه می گفت او به امامت سزاوارتر است چون پسر علی بن ابی طالب (ع) می باشد. گفته می شود که پس از مرگ ابن زبیر، حاکم مدینه، محمد حنفیه و امام سجاد (ع) توافق کردند به مکه رفته مقابل حجرالاسود ایستاده برای دریافت نشانه ای از طرف خداوند دعا کنند. ابتدا محمد دعا کرد اما جوابی نیامد. سپس امام سجاد (ع) دست به دعا برداشت که بر اساس این روایت، حجر الاسود شروع به تکان خوردن کرد طوری که نزدیک بود از روی دیوار بیفتد، و با زبان فصیح عربی به حرف آمده شهادت داد که امام سجاد (ع) امام و جانشین واقعی امام حسین (ع) است.
امام سجاد (ع) بعد از واقعه کربلا
به نوشته شیخ مفید سرانجام خاندان امام حسین (ع) روز اربعین از شام به سوی مدینه حرکت کرد. امام سجاد (ع) که تا ۳۴ سال پس از واقعه کربلا زنده بود، همواره تلاش می کرد یاد و خاطره شهدای کربلا را زنده نگه دارد. امام هر گاه آب می نوشید به یاد پدر بود و بر مصایب امام حسین (ع) گریه می کرد و اشک می ریخت.
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است، «امام زین العابدین (ع) چهل سال بر پدر بزرگوارش گریه کرد، در حالی که روزها روزه بود و شب ها به نماز می ایستاد، هنگام افطار که غلام حضرت برای ایشان آب و غذا می برد، و عرض می کرد بفرمایید، حضرت می فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه کشته شد! فرزند رسول خدا تشنه کشته شد! و پیوسته این سخن را تکرار می کرد و گریه می کرد به گونه ای که اشک های آن حضرت با آب و غذایش مخلوط می شد. پیوسته این گونه بود تا رحلت کرد.
صحیفه سجادیه امام سجاد (ع)
این کتاب که به زبور آل محمد مشهور است شامل ۵۴ دعا و مناجات از امام سجاد (ع) است و درواقع ایشان در این دعاها به روشن نمودن راه درست در پرتو تربیت دین و قرآن و پاکیزه ساختن جان ها از آلایش اشاره می کنند و از رفتار و گفتار ناشایست جامعه به خداوند پناه می برند. این کتاب به زبان های فارسی، انگلیسی، فرانسوی و … ترجمه شده است.
شهادت امام سجاد (ع)
امام زین العابدین (ع) بعد از گذشت ۴۰ سال از واقعه کربلا در روز ۱۲ یا ۲۵ محرم سال ۹۴ یا ۹۵ هجری قمری به دستور ولید بن عبدالملک و با خوراندن زهر به ایشان در شهر مدینه به شهادت رسیدند. قبر مطهر آن حضرت در قبرستان بقیع در مدینه کنار قبر امام حسن مجتبی (ع)، امام محمدباقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) قرار دارد.