ساعدنیوز
ساعدنیوز

آشنایی با جاذبه های کاروانسرای سبزه‌ میدان!

  سه شنبه، 26 اردیبهشت 1402   زمان مطالعه 4 دقیقه
آشنایی با جاذبه های کاروانسرای سبزه‌ میدان!
مجموعه سبزه‌میدان در ضلع شمالی میدان شهید، میدان مرکزی شهر بجنورد واقع است. این مجموعه متشکل از یک کاروانسرا، گرمابه، راسته‌بازار و چند قهوه‌خانه از آثار دوره قاجار در شهر بجنورد است که شاخص‌ترین بخش آن، کاروانسرا است که طرح کلی آن از یک میانسرا و 34 حجره در اطراف تشکیل‌شده‌است.

کاروانسرای سبزه میدان با قدمتی که به عهد ناصری بازمی‌گردد، از دیدنی های بجنورد است. کاروانسرای سبزه میدان یک حیاط مرکزی دارد با 34 حجره در اطرافش. حمام سبزه میدان هم یک حمام سنتی است که می‌شود در آن شیوه استحمام را در 100 سال پیش دید. این کاروانسرا در میدان شهدا قرار گرفته و چون در اختیار کسبه محل است، با اجازه آن‌ها می‌توانید به تماشا بروید.

یکی از بناهای تاریخی مهم بجنورد، مجموعه سبزه میدان است که از دوران قاجار به جا مانده و امروزه، در مرکز شهر و در مجاورت میدان شهید قرار دارد. این مجموعه تاریخی در سال‌های پایانی قرن 12 و سال‌های آغازینِ قرن 13 به دستور یارمحمدخان شادلو، حاکم وقت بجنورد، ساخته شد تا پذیرای مهمانانِ وی باشد.

مجموعه سبزه میدان از یک کاروانسرا، حمام، راسته بازار و چند قهوه‌خانه تشکیل شده و در گذشته، محله‌های چهارشنبه بازار، پای توپ و ساربان محله بجنورد را در بر می‌گرفته است؛ مناطقی که ذکر شد تا مدت‌ها به عنوان اصلی‌ترین بخش‌های شهر شناخته می‌شدند و میزبان برگزاری جشن‌ها و آیین‌های مردمی بودند.

باید اشاره کنیم که شاخص‌ترین قسمت از مجموعه سبزه میدان، کاروانسرای آن است که از یک میانسرا و 34 حجره در اطراف تشکیل می‌شود؛ در ساخت این سازه، از تریینات زیبایی مانند آجرچینی خفته‌راسته و آجرهای قالبی برجسته استفاده کرده‌اند. ﺑﻨﺎی گرمابه یا حمام از دیگر قسمت‌های مهم مجموعه به شمار می‌رود و در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ قرار دارد. برای طراحی اینجا، از شیوه‌های سنتی بهره گرفته‌اند؛ به طوری که رﺧﺘﮑﻦ به وسیله یک راﻫﺮو ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﯿﻨﻪ و ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ وصل می‌شود.

در آخر لازم است ذکر کنیم مجموعه سبزه میدان در بهمن ماه 1384 در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسید؛ اما تا به امروز، وضعیت مناسبی برای بازدید گردشگران ندارد و فقط با اجازه افرادی که در این منطقه حجره دارند می‌توان بازدید کوتاهی از بخش‌های مختلف آن داشت. البته بنا بر گفته‌هایی که در نیمه سال 98 صورت گرفت، بازسازی‌های قابل قبولی در این مکان صورت گرفته است و به زودی شاهد بازگشایی آن برای بازدید عموم گردشگران خواهیم بود.

تاریخچه سبزه‌ میدان

در اسناد موجود تاریخی آمده‌است که مجموعه سبزه‌میدان در اواخر سده 12 و اوایل قرن 13 به دستور سردار معزز فرزند یارمحمدخان شادلو برای اسکان مهمانان وی ساخته‌شده و محدوده آن تا محله‌های چهارشنبه‌بازار، پای توپ و ساربان محله بجنورد را در بر می‌گرفته‌است. محله‌های مذکور قدیمی‌ترین محله‌های شهر بجنورد و درواقع هسته اولیه شهر می‌باشند. این مجموعه درگذشته محلی برای کسب‌وکار بسیاری از فروشندگان دوره‌گرد بوده‌است؛ آن‌ها با چرخ‌دستی‌ها و گاری‌های خود به فروش میوه، سبزی و خواربار موردنیاز اهالی شهر مشغول بودند. در میانه میدان نیز ترازوی دوکفه بزرگی برای وزن کردن اجناس وجود داشت و چند قهوه‌خانه پررونق، در اطراف میدان، محلی برای تعاملات اجتماعی و استراحت کسبه بود. هنوز هم بسیاری از اهالی قدیمی شهر این تصاویر را به خاطر می‌آورند.

کاروانسرای سبزه‌ میدان

این کاروانسرا که در سبزه‌میدان واقع‌شده‌است در اواخر سدهٔ دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم به دستور سردار معزز برای اسکان مهمانان غیر خاص ایشان ساخته شد. کاروانسرای سردار معزز دارای معماری ساده‌ای بود و مصالح به‌کاررفته در آن آجر، ملات ساروج و گچ می‌باشد. تکنیک ساخت کاروانسرا مانند تکنیک ساخت کاروانسراهای هم‌دورهٔ خود است و مصالح عموماً سیستم پوشش به‌صورت باربر می‌باشد. در این بنا از قوس نیم‌دایره استفاده‌شده که ازنظر تکنیک‌های زیبایی‌شناختی می‌توان به تقارن موجود در اضلاع بنا و تناسبات پایه‌های قوس و جرزها قابل‌توجه است. سیستم پوشش سقف‌ها به‌صورت تیرپوش می‌باشد که توزیع نیروها از سقف به پایه ستون‌ها و جرزها و درنتیجه خنثی نمودن اثر یکدیگر می‌شود ضخامت زیاد جرزها در دیواره اتاق‌ها باعث جلوگیری از رانش حاصل از نیروهای سقف می‌شود. بارزترین ویژگی معماری کاروانسرا که مخصوص دوره قاجار می‌باشد تزئینات آجری بکار رفته در بنا و استفاده از قوس‌های نیم‌دایره‌ای است که ایوان غرفه‌ها را پوشش می‌دهند. در بالای این قوس‌ها یعنی در گوشه‌ها یا لچکی آن تزئینات آجری به‌صورت خفته‌وراسته با آجرهای قالبی برجسته تزئین شده‌است. سطح حیاط مرکزی تقریباً به‌اندازه 20 سانتی‌متر از سایر فضاها پایین‌تر می‌باشد و احتمال دارد برای کف سازی از آجرفرش با سنگ‌فرش و برای نازک‌کاری در داخل غرفه‌ها از گچ استفاده‌شده باشد. درگذشته برای ساخت بنا شیوه قرینه‌سازی به کار می‌رفته که این کاروانسرا نیز از این شیوه مستثنا نبوده و روبروی ورودی شرقی به قرینه احتمالاً درب دیگری وجود داشته که دهانه آن نسبت به دهانه‌های ایوان‌های دیگر بزرگ‌تر بوده و همچنین در سمت راست و چپ آن چنین حالتی تکرار شده‌است. در ضلع جنوبی کاروانسرا حیاطی به شکل باغ وجود دارد که درگذشته محل نگهداری حیوانات بوده‌است و اکنون بلااستفاده و تقریباً مخروبه می‌باشد. ورودی‌های شمالی (سمت راست) و غربی (روبرو) نیز مسدود شده‌است و در مقابل هرکدام از غرفه‌ها ایوان‌هایی به عرض حدوداً 5/2 متر قرار دارد که دارای طاق‌های قوسی شکل است که قوس درب‌های ورودی بزرگ‌تر بوده و برای تزئینات آن از آجر به‌صورت ساده استفاده‌شده‌است.

کاروانسرای سبزه‌ میدان

بنای گرمابه

این حمام در کناره شمال شرق سبزه‌میدان واقع است، قدمت آن به نیمه دوم سده سیزدهم هجری می‌رسد و فرم معماری آن مانند حمام‌های سنتی ناحیه خراسان است. ساختمان طاق ضربی دارد و دارای تزئینات متنوع آجری می‌باشد. تناسبات معماری بنا بسیار قابل توجه است. گرمابه از دو قسمت تشکیل می‌شود، پس از ورودی که به‌صورت راهروی باریکی تعبیه‌شده، وارد سربینه می‌شویم که یک فضای هشت‌ضلعی می‌باشد و پس از عبور از آن نیز وارد گرمخانه نیز خواهیم شد.

خلاصه

از آثار مجموعه دوره قاجار در شهر بجنورد می توان به مجموعه سبز میدان اشاره کرد.در این مجموعه یک کاروانسرا،حمام، راسته بازارو چند قهوه خانه و حجره به چشم می خورد.طرح کلی کاراوان سرایی که در این مجموعه قرار دارد از یک میانسرا گرفته شده،این کاروانسرا با پشت بغل قوس ها به نحو آجر چینی خفته راسته و آجر های قالبی برجسته منقش شده است.


دیدگاه ها


  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
علی پروین خطاب به علی دایی: بیا مصاحبه کن/ دایی: من صدا و سیما را دوست ندارم! (34 نظر) (عکس) عذرخواهی همسر قالیباف از پزشکیان بعد از گریه رئیس جمهور به خاطر عشق پاک قدیمی به همسرش ... (29 نظر) مهران غفوریان: نمی‌دانم چه کسی این سرمربی را به تیم ما انداخت؟! / استقلالی بودم، وقتی دیدم پرسپولیس همیشه استقلال را می برد، پرسپولیسی شدم! (11 نظر) (ویدئو) حیات وحش ؛ مستند حیات وحش حیوانات / مار، قورباغه، رتیل سیاه، هزار پا (10 نظر) فریبا نادری: کسایی که پول دارند همه چیز دارند / پولدارها رو آدما بیشتر قبول دارند+فیلم (8 نظر) مازیار لرستانی: هورمون تراپی نکردم چون اجاره نشینم/بازیگران زن مثل خواهرم هستند، حرمت و حریمشون مشخصه+ویدئو (7 نظر) ساعد سهیلی: دعوای من و گلوریا اینطوری نیست، مثلا یه حرفی من میزنم متوجه نمیشه یه جواب دیگه میده، خندمون میگیره دعوا تموم میشه+ویدئو (4 نظر) همسر رهبر معظم انقلاب با دیدن ظروف چینی خارجی در منزلشان: غذاهایی که ما می‌خوریم، با این ظرف‌ها جور درنمی‌آید، این‌ها را رد کنید (3 نظر) (ویدئو) مهران مدیری: شب یلدا برای پدری که دست خالی میره خونه، بلندترین شب ساله، برای مادری که شبکه‌های تلوزیون رو عوض میکنه تا بچه‌هاش اون چیزایی رو که ندارن، نببینن، بلندترین شب ساله (2 نظر) علی دایی تغییر چهره داد ؛ قیافه آقای اسطوره بانمک شد (2 نظر) ایده‌های یلدایی/ 15 چیدمان متفاوت و خاص میوه‌ در شب یلدا / میوه اسلایسی یا درسته؟ یلدای امسال شیک و با کلاس میزتو بچین👌 (2 نظر) قاب تاریخ امروز/ عکس یلدایی ملکه ژست‌های عکاسی حرمسرای قاجار با انار/ زیباترین دختر ناصرالدین شاه قاجار در شب یلدا+ ترانه شب یلدای حرمسرای قاجار (2 نظر) پرستو بازی ابطحی در لبنان و عکس با مایو در ساحل! / هر چه گشتم در لبنان پرستو پیدا نکردم! (2 نظر) بغض خداداد عزیزی هنگام صحبت درباره علی انصاریان و مهرداد میناوند/خداداد عزیزی: طبیعتا حق داره مادر علی که بیهوش بشه و غش کنه از گریه و ناراحتی (2 نظر) اگر یک بار تنگه هرمز را ببندیم تا شریعتمداری دلش خوش بشود و حکومتی هم به جلیلی بدهیم، دیگر همه چیز تمام و مشکلات حل می‌شود (2 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
نظر گلوریا هاردی در مورد بانوان ایرانی: خانم های ایرانی خیلی خانم ها و مادرهای خوبی هستند و بلدند خانواده حفظ کنند
خوشمزه ترین آش رشته لعاب دار با این 10 نکته خیلی مهم/ سنتی که از مادربزرگهامون بجا مونده
2 سامانه بارشی در راه است؛ بارش شدید برف و باران در 8 استان از جمعه/ فردا هم منتظر برف باشیم؟
جزئیات تعطیلی پنجشنبه 6 دی و پیش‌بینی تعطیلی مدارس و ادارات این استانهای کشور شنبه 8 دی1403/ برف سنگین در راه است
اعجوبه آسیا با پرسپولیس به توافق رسید
رشد 48 درصدی خانوار‌های مستاجر درگیر «فقر» طی 6 سال
اژه‌ای درباره رفع فیلتر: باید در مذاکره با سکو‌های خارجی، از موضع قدرت وارد شویم
گره‌گشایی از پرداخت وام ازدواج و فرزندآوری با 200 همت
پژوپارس یک میلیاردی شد؟
فرار سرمایه در اکوسیستم استارتاپی ایران؛ چرا بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها مهاجرت می‌کنند؟
اعداد حیرت‌انگیز قاچاق سوخت؛ هر لیتر سوخت قاچاق در بازار‌های خارجی 50 هزار تومان!
مبلغ یارانه سال آینده مشخص شد؛ روند پرداخت یارانه‌ها چه تغییری می‌کند؟
اوج‌گیری آلت کوین‌ها؛ رالی کریسمس بازار کریپتو نزدیک است؟
فال قهوه با نشان روز پنجشنبه 6 دی ماه 1403/ شهریورماهی ها منتظر تغییرات جذاب هستین؟
فال شمع روزانه امروز پنجشنبه 6 دی 1403/ مژده به اردیبهشت ماهی‌های خوش شانس
منتخب روز   
عکس روز/ تغییر چهره چشم‌نواز و بُهت‌آور ملیکا زارعی و علیرضا جعفری بازیگران سریال «متهم گریخت» بعد از 20 سال در 38 سالگی و 31 سالگی (ویدئو) حیات وحش ؛ مستند حیات وحش حیوانات / کفتارها و تمساح (ویدئو) نعیمه نظام دوست: همه رژیم‌ها رو واسه لاغر شدن امتحان کردم ، بالن معده گذاشتم و معدمو گشادتر کرد و شدم 150 کیلو/ فک کنم بمیرم لاغر میشم! آدم‌کُشانی با لباس رسمی: نگاهی به 3 تروریست‌ کت شلواریِ اتوکشیده! +عکس 8 تا از برترین فیلم های زنده یاد ژاله علو که همیشه در خاطره ها باقی ماند + عکس (ویدئو) بهزاد فراهانی در مراسم تشییع ژاله علو در تالار وحدت: نیازی به سخنرانی نیست، کسایی که با ایشون کار کردن و کنار میز آموزش ایشون نشستن میدونن چه عزیزی رو از دست دادیم! نگاهی به کریسمس سلبریتی‌های خارجی، از جنیفر لوپز گرفته تا ستاره‌های موسیقی ترکیه، سیبل جان و حادیثه/ از روی استیج تا مسافرت و خونه‌نشینی سیدمحمد خاتمی: همه ما ریشه زرتشتی داریم +ویدیو (ویدئو) صحبت‎‌های جنجالی رامبد جوان: اخراجی‌ها از نظر من بسیار فیلم‌های بدی هستند، ممکنه ساختار بلد نباشه، بسته‌بندی بلد نباشه ولی مردم دیدنش، نمیتونم بگم مردم بدسلیقه هستند! (ویدئو) چشم سینمای ترکیه به جمال، سوپراستار ایرانی، بهرام رادان روشن شد/ وقتی شازدمون از خارجیا خوش‌تیپ‌تر و جذاب‌تره پیشخوان روزنامه‌ها؛ مهم‌ترین عناوین ورزشی چهارشنبه 5 دی 1403 در یک نگاه! /اصرار از علی پروین انکار از کریم باقری (ویدئو) میکسی جذاب از لحظه عقد شهرزاد ترکیه‌ای و ایرانی/کدام عاشقانه اجباری هیجان‌انگیزتر است؟ ایرانی یا ترکیه‌ای؟