آشنایی با جاذبه های کاروانسرای سبزه‌ میدان!

  سه شنبه، 26 اردیبهشت 1402   زمان مطالعه 4 دقیقه
آشنایی با جاذبه های کاروانسرای سبزه‌ میدان!
مجموعه سبزه‌میدان در ضلع شمالی میدان شهید، میدان مرکزی شهر بجنورد واقع است. این مجموعه متشکل از یک کاروانسرا، گرمابه، راسته‌بازار و چند قهوه‌خانه از آثار دوره قاجار در شهر بجنورد است که شاخص‌ترین بخش آن، کاروانسرا است که طرح کلی آن از یک میانسرا و 34 حجره در اطراف تشکیل‌شده‌است.

کاروانسرای سبزه میدان با قدمتی که به عهد ناصری بازمی‌گردد، از دیدنی های بجنورد است. کاروانسرای سبزه میدان یک حیاط مرکزی دارد با 34 حجره در اطرافش. حمام سبزه میدان هم یک حمام سنتی است که می‌شود در آن شیوه استحمام را در 100 سال پیش دید. این کاروانسرا در میدان شهدا قرار گرفته و چون در اختیار کسبه محل است، با اجازه آن‌ها می‌توانید به تماشا بروید.

یکی از بناهای تاریخی مهم بجنورد، مجموعه سبزه میدان است که از دوران قاجار به جا مانده و امروزه، در مرکز شهر و در مجاورت میدان شهید قرار دارد. این مجموعه تاریخی در سال‌های پایانی قرن 12 و سال‌های آغازینِ قرن 13 به دستور یارمحمدخان شادلو، حاکم وقت بجنورد، ساخته شد تا پذیرای مهمانانِ وی باشد.

مجموعه سبزه میدان از یک کاروانسرا، حمام، راسته بازار و چند قهوه‌خانه تشکیل شده و در گذشته، محله‌های چهارشنبه بازار، پای توپ و ساربان محله بجنورد را در بر می‌گرفته است؛ مناطقی که ذکر شد تا مدت‌ها به عنوان اصلی‌ترین بخش‌های شهر شناخته می‌شدند و میزبان برگزاری جشن‌ها و آیین‌های مردمی بودند.

باید اشاره کنیم که شاخص‌ترین قسمت از مجموعه سبزه میدان، کاروانسرای آن است که از یک میانسرا و 34 حجره در اطراف تشکیل می‌شود؛ در ساخت این سازه، از تریینات زیبایی مانند آجرچینی خفته‌راسته و آجرهای قالبی برجسته استفاده کرده‌اند. ﺑﻨﺎی گرمابه یا حمام از دیگر قسمت‌های مهم مجموعه به شمار می‌رود و در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ قرار دارد. برای طراحی اینجا، از شیوه‌های سنتی بهره گرفته‌اند؛ به طوری که رﺧﺘﮑﻦ به وسیله یک راﻫﺮو ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﯿﻨﻪ و ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ وصل می‌شود.

در آخر لازم است ذکر کنیم مجموعه سبزه میدان در بهمن ماه 1384 در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسید؛ اما تا به امروز، وضعیت مناسبی برای بازدید گردشگران ندارد و فقط با اجازه افرادی که در این منطقه حجره دارند می‌توان بازدید کوتاهی از بخش‌های مختلف آن داشت. البته بنا بر گفته‌هایی که در نیمه سال 98 صورت گرفت، بازسازی‌های قابل قبولی در این مکان صورت گرفته است و به زودی شاهد بازگشایی آن برای بازدید عموم گردشگران خواهیم بود.

تاریخچه سبزه‌ میدان

در اسناد موجود تاریخی آمده‌است که مجموعه سبزه‌میدان در اواخر سده 12 و اوایل قرن 13 به دستور سردار معزز فرزند یارمحمدخان شادلو برای اسکان مهمانان وی ساخته‌شده و محدوده آن تا محله‌های چهارشنبه‌بازار، پای توپ و ساربان محله بجنورد را در بر می‌گرفته‌است. محله‌های مذکور قدیمی‌ترین محله‌های شهر بجنورد و درواقع هسته اولیه شهر می‌باشند. این مجموعه درگذشته محلی برای کسب‌وکار بسیاری از فروشندگان دوره‌گرد بوده‌است؛ آن‌ها با چرخ‌دستی‌ها و گاری‌های خود به فروش میوه، سبزی و خواربار موردنیاز اهالی شهر مشغول بودند. در میانه میدان نیز ترازوی دوکفه بزرگی برای وزن کردن اجناس وجود داشت و چند قهوه‌خانه پررونق، در اطراف میدان، محلی برای تعاملات اجتماعی و استراحت کسبه بود. هنوز هم بسیاری از اهالی قدیمی شهر این تصاویر را به خاطر می‌آورند.

کاروانسرای سبزه‌ میدان

این کاروانسرا که در سبزه‌میدان واقع‌شده‌است در اواخر سدهٔ دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم به دستور سردار معزز برای اسکان مهمانان غیر خاص ایشان ساخته شد. کاروانسرای سردار معزز دارای معماری ساده‌ای بود و مصالح به‌کاررفته در آن آجر، ملات ساروج و گچ می‌باشد. تکنیک ساخت کاروانسرا مانند تکنیک ساخت کاروانسراهای هم‌دورهٔ خود است و مصالح عموماً سیستم پوشش به‌صورت باربر می‌باشد. در این بنا از قوس نیم‌دایره استفاده‌شده که ازنظر تکنیک‌های زیبایی‌شناختی می‌توان به تقارن موجود در اضلاع بنا و تناسبات پایه‌های قوس و جرزها قابل‌توجه است. سیستم پوشش سقف‌ها به‌صورت تیرپوش می‌باشد که توزیع نیروها از سقف به پایه ستون‌ها و جرزها و درنتیجه خنثی نمودن اثر یکدیگر می‌شود ضخامت زیاد جرزها در دیواره اتاق‌ها باعث جلوگیری از رانش حاصل از نیروهای سقف می‌شود. بارزترین ویژگی معماری کاروانسرا که مخصوص دوره قاجار می‌باشد تزئینات آجری بکار رفته در بنا و استفاده از قوس‌های نیم‌دایره‌ای است که ایوان غرفه‌ها را پوشش می‌دهند. در بالای این قوس‌ها یعنی در گوشه‌ها یا لچکی آن تزئینات آجری به‌صورت خفته‌وراسته با آجرهای قالبی برجسته تزئین شده‌است. سطح حیاط مرکزی تقریباً به‌اندازه 20 سانتی‌متر از سایر فضاها پایین‌تر می‌باشد و احتمال دارد برای کف سازی از آجرفرش با سنگ‌فرش و برای نازک‌کاری در داخل غرفه‌ها از گچ استفاده‌شده باشد. درگذشته برای ساخت بنا شیوه قرینه‌سازی به کار می‌رفته که این کاروانسرا نیز از این شیوه مستثنا نبوده و روبروی ورودی شرقی به قرینه احتمالاً درب دیگری وجود داشته که دهانه آن نسبت به دهانه‌های ایوان‌های دیگر بزرگ‌تر بوده و همچنین در سمت راست و چپ آن چنین حالتی تکرار شده‌است. در ضلع جنوبی کاروانسرا حیاطی به شکل باغ وجود دارد که درگذشته محل نگهداری حیوانات بوده‌است و اکنون بلااستفاده و تقریباً مخروبه می‌باشد. ورودی‌های شمالی (سمت راست) و غربی (روبرو) نیز مسدود شده‌است و در مقابل هرکدام از غرفه‌ها ایوان‌هایی به عرض حدوداً 5/2 متر قرار دارد که دارای طاق‌های قوسی شکل است که قوس درب‌های ورودی بزرگ‌تر بوده و برای تزئینات آن از آجر به‌صورت ساده استفاده‌شده‌است.

کاروانسرای سبزه‌ میدان

بنای گرمابه

این حمام در کناره شمال شرق سبزه‌میدان واقع است، قدمت آن به نیمه دوم سده سیزدهم هجری می‌رسد و فرم معماری آن مانند حمام‌های سنتی ناحیه خراسان است. ساختمان طاق ضربی دارد و دارای تزئینات متنوع آجری می‌باشد. تناسبات معماری بنا بسیار قابل توجه است. گرمابه از دو قسمت تشکیل می‌شود، پس از ورودی که به‌صورت راهروی باریکی تعبیه‌شده، وارد سربینه می‌شویم که یک فضای هشت‌ضلعی می‌باشد و پس از عبور از آن نیز وارد گرمخانه نیز خواهیم شد.

خلاصه

از آثار مجموعه دوره قاجار در شهر بجنورد می توان به مجموعه سبز میدان اشاره کرد.در این مجموعه یک کاروانسرا،حمام، راسته بازارو چند قهوه خانه و حجره به چشم می خورد.طرح کلی کاراوان سرایی که در این مجموعه قرار دارد از یک میانسرا گرفته شده،این کاروانسرا با پشت بغل قوس ها به نحو آجر چینی خفته راسته و آجر های قالبی برجسته منقش شده است.


دیدگاه ها
  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
اختصاصی ساعدنیوز: قهرمان عملیات جستجوی هلی‌کوپتر شهیدان خدمت: پهپاد ترکیه‌ای یا موتورسواران تبریزی؟ (6 نظر) واکنش فرزاد حسنی به شهادت شهدای خدمت: درود بر ابراهیم، نیکوکاران را چنین پاداش می دهیم، در حقیقت او از بندگان با ایمان ما بود (2 نظر) فرح پهلوی در چه شرایطی برای سگ سالومه مجری منوتو گریست؟ + ویدئو (2 نظر) انا لله و انا الیه راجعون / مرد خدمت آسمانی شد ... (2 نظر) فوری؛ لحظه اعلام خبر شهادت ابراهیم رئیسی در شبکه خبر (2 نظر) اعتراف چندش و عجیب اهالی قبیله آدم‌خوارها: من گوشت یک مرد و یک زن را خورده‌ام!+ویدیو (1 نظر) محمدرضا گلزار در استوری قلب عاشقانه نشان داد/ مخاطب این حرکت عاشقانه کیست؟ (1 نظر) اولین تصویر دردناک از پیکر آیت الله آل هاشم در تابوت+عکس (1 نظر) ایرانی ربوده شده توسط امریکایی ها در عراق به حبس ابد محکوم شد! + فیلم (1 نظر) لوازم آرایش یک خانم شاغل که همیشه باید با خود داشته باشد (1 نظر) کیک تولد شیک و باکلاس 43 سالگی بهنوش طباطبایی با قلب های صورتی/مبارکا باشه +عکس (1 نظر) واکنش ها به شهادت آیت الله رئیسی و همراهان/رهبر معظم انقلاب: اینجانب پنج روز عزای عمومی اعلام می‌کنم (1 نظر) فیلمی پربازدید از رئیسی: من زندگی خودم را مرهون حضرت رضا علیه‌السلام می‌دانم... (1 نظر) (فیلم) روضه خوانی سید ابراهیم رئیسی در شب قدر ؛ همه کاره در دو عالم حسین است / الهی بالحسین .... (1 نظر) شهید آیت الله آل هاشم: تنها شهری که دو امام جمعه سید شهید داره تبریزه، ان شاءالله سومی هم به اونها ملحق بشه +ویدئو (1 نظر)
دیگران می‌خوانند   
بهشت کوچکی که بهنوش طباطبایی برای خود ساخته است/ چه زیبا و دنجه اینجا +عکس عرض ارادت خاص دانشجوی عراقی به آیت الله رئیسی در حاشیه مراسم تشییع شهیدان خدمت +فیلم چهره ماتم زده همسر و فرزندان شهید حسین امیر عبداللهیان در سوگ عزیزشان+عکس /خانه رنگ و بوی غم دارد... نماهنگ «شهید جمهور» برای شهادت آیت‌الله رئیسی منتشر شد+ویدیو/ بَه به عروجی اینچنین واکنش سیدجواد هاشمی به شهادت رئیس جمهور: ای کاش این فاجعه رخ نمی‌داد کادر پروازی شهادت را بیشتر بشناسید+ سوابق خدمتی خاطره اینستاگرامیِ جالب شهید آیت‌الله آل‌هاشم‌ از فردی که با رفتار ایشان متحول شد+ویدیو/ از امروز خودم و خانواده ام سرباز رهبری هستیم واکنش جوادنکونام سرمربی استقلال به سانحه سقوط بالگرد رئیس جمهور و هیئت همراه تغییر نام بزرگراه شهید سلیمانی به شهید رئیسی به پیشنهاد دختر شهید سلیمانی صحبت های علی جعفری آذر نماینده منتخب مردم در حاشیه مراسم تشییع آیت الله رئیسی و همراهانشان در تبریز+ ویدئو محبت پدرانه آیت الله رئیسی به فرزند شهید سرهنگ دوم «محمدرضا اسداللهی» +ویدئو صحبتهای قابل تامل سیدابراهیم رئیسی درباره دلایل حضورش در انتخابات+ویدیو/ به آقا گفتم منو از بهشت به جهنم آوردین موحدی کرمانی رئیس مجلس خبرگان شد روایت سیدابراهیم رئیسی از نوع مدرسه 2 نوه‌ی دختری‌ِشان میز عزای الهام علی اف آخرین فردی که با آیت الله رئیسی و همراهانشان دیدار کردند/ سوگواری سفارت ایران در باکو+عکس پیام تسلیت «محمدرضا زنوزی» در پی شهادت جمعی از خدمت‌‌گزاران ملّت در سانحه سقوط بالگرد/ایران و جامعه جهانی اسلام سرمایه‌های ارزشمندی را از دست داد واکنش جگرسوز عروس سید حسین خمینی به شهادت رئیس جمهور/ نفسش سخت گرفته‌ست به آغوش بکش...+عکس صحبتهای قابل تامل برادر سید ابراهیم رئیسی و زینب سلیمانی درباره رئیس جمهور شهید کشور+ ویدیو اختصاصی ساعدنیوز: بیعت با رهبر انقلاب در وداع با شکوه مردم تبریز با پیکر شهیدان راه خدمت +ویدیو آخرین گفتگوی کمتر دیده شده شهیدان سلیمانی و رئیسی در مضجع شریف امام رضا (ع) +ویدئو/فقط اونجایی که سردار دلها اجازه خوندن دو رکعت نماز میگیره... واکنش خانواده آیت الله هاشمی رفسنجانی به شهادت سید ابراهیم رئیسی و همراهانش آخرین زیارت آیت الله رئیسی در حرم امام رضا(ع) 5 روز پیش از شهادت/ دیدم مشهد چرا هی بی قراری میکند...+ویدیو آخرین نماز شهدای راه خدمت به امامت شهید آل هاشم+عکس واکنش شجاع خلیل زاده به شهادت شهدای خدمت/ ای داغ بر دل نشسته +عکس تصویری از حضور علی پروین در حضور سید ابراهیم رئیسی/ پیراهن تیم ملی فوتبال در دستان شهید خادم +عکس جزئیات تماس تلفنی آیت الله آل هاشم با رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور بعد از سقوط بالگرد+فیلم سفر بخیر شهیدی که شدی عاقبت بخیر+ویدئو ابلاغ سلام رهبری به مردم تبریز توسط رییس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور در مراسم تشییع شهدای خدمت+ویدیو گریه های از ته دل و برای ملتِ سیدابراهیم رئیسی در هواپیما که هیچوقت پخش نشد+ ویدیو واکنش غم انگیز بازیگر یوسف پیامبر به شهادت رئیس جمهور و همراهانش در سانحه هوایی+عکس بی‌تابی و گریه های مادربزرگ اردبیلی برای ابراهیم رئیسی+ویدیو اولین فیلم بی پرده از لحظه رسیدن تیم‌های امدادی به بقایای بالگرد رئیس جمهور و همراهان/ حاوی صحنه های دلخراش!🚨 آمریکا شهادت رئیس‌جمهور را تسلیت گفت شهید آل هاشم: دعا کنید مرگم، شهادت در راه خدای متعال باشد /سید آذربایجان هم به آرزویش رسید... عکس کمتر دیده شده از امام جمعه محبوب تبریز در خانه استاد شهریار در سال 1363 صحبت های همراه با گریه دانشجوی حسین امیرعبداللهیان درباره هدیه دادن های استاد شهیدش +ویدیو عرض ارادات اشکان دژاگه ستاره فوتبال در دیدار با رئیسی/ تواضع آقای فوتبالیست در حضور سید محرومان +عکس حضور مردم انقلابی تبریز در مراسم وداع با شهیدان راه خدمت+فیلم تصاویر تلخ از پدر سرهنگ محسن دریانوش لحظه دیدن بنر نصب شده از پسرش روی دیوار+عکس ویدئویی از انتقال پیکرهای شهید آیت‌الله رییسی و همراهان از معراج شهدای تبریز
تیتر امروز   
واکنش غم انگیز هنرمندان ایرانی به شهادت رئیس جمهور و همراهانشان/ از بهنوش بختیاری تا رضا رویگری و بازیگر نون خ+عکس
چهره ماتم زده همسر و فرزندان شهید حسین امیر عبداللهیان در سوگ عزیزشان+عکس /خانه رنگ و بوی غم دارد...
واکنش سیدجواد هاشمی به شهادت رئیس جمهور: ای کاش این فاجعه رخ نمی‌داد
کادر پروازی شهادت را بیشتر بشناسید+ سوابق خدمتی
واکنش جوادنکونام سرمربی استقلال به سانحه سقوط بالگرد رئیس جمهور و هیئت همراه
تغییر نام بزرگراه شهید سلیمانی به شهید رئیسی به پیشنهاد دختر شهید سلیمانی
موحدی کرمانی رئیس مجلس خبرگان شد
پیام تسلیت «محمدرضا زنوزی» در پی شهادت جمعی از خدمت‌‌گزاران ملّت در سانحه سقوط بالگرد/ایران و جامعه جهانی اسلام سرمایه‌های ارزشمندی را از دست داد
روایت سیدابراهیم رئیسی از نوع مدرسه 2 نوه‌ی دختری‌ِشان
واکنش خانواده آیت الله هاشمی رفسنجانی به شهادت سید ابراهیم رئیسی و همراهانش
آمریکا شهادت رئیس‌جمهور را تسلیت گفت
واکنش قلعه‌نویی به خبر شهادت سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشور
بیوگرافی خلبانان بالگرد حامل رئیس جمهور
اطلاعیه شماره یک ستاد برگزاری مراسم «شهدای خدمت»
اختصاصی ساعدنیوز: قهرمان عملیات جستجوی هلی‌کوپتر شهیدان خدمت: پهپاد ترکیه‌ای یا موتورسواران تبریزی؟