ساعدنیوز
ساعدنیوز

آشنایی با جاذبه های کاروانسرای سبزه‌ میدان!

  سه شنبه، 26 اردیبهشت 1402   زمان مطالعه 4 دقیقه
آشنایی با جاذبه های کاروانسرای سبزه‌ میدان!
مجموعه سبزه‌میدان در ضلع شمالی میدان شهید، میدان مرکزی شهر بجنورد واقع است. این مجموعه متشکل از یک کاروانسرا، گرمابه، راسته‌بازار و چند قهوه‌خانه از آثار دوره قاجار در شهر بجنورد است که شاخص‌ترین بخش آن، کاروانسرا است که طرح کلی آن از یک میانسرا و 34 حجره در اطراف تشکیل‌شده‌است.

کاروانسرای سبزه میدان با قدمتی که به عهد ناصری بازمی‌گردد، از دیدنی های بجنورد است. کاروانسرای سبزه میدان یک حیاط مرکزی دارد با 34 حجره در اطرافش. حمام سبزه میدان هم یک حمام سنتی است که می‌شود در آن شیوه استحمام را در 100 سال پیش دید. این کاروانسرا در میدان شهدا قرار گرفته و چون در اختیار کسبه محل است، با اجازه آن‌ها می‌توانید به تماشا بروید.

یکی از بناهای تاریخی مهم بجنورد، مجموعه سبزه میدان است که از دوران قاجار به جا مانده و امروزه، در مرکز شهر و در مجاورت میدان شهید قرار دارد. این مجموعه تاریخی در سال‌های پایانی قرن 12 و سال‌های آغازینِ قرن 13 به دستور یارمحمدخان شادلو، حاکم وقت بجنورد، ساخته شد تا پذیرای مهمانانِ وی باشد.

مجموعه سبزه میدان از یک کاروانسرا، حمام، راسته بازار و چند قهوه‌خانه تشکیل شده و در گذشته، محله‌های چهارشنبه بازار، پای توپ و ساربان محله بجنورد را در بر می‌گرفته است؛ مناطقی که ذکر شد تا مدت‌ها به عنوان اصلی‌ترین بخش‌های شهر شناخته می‌شدند و میزبان برگزاری جشن‌ها و آیین‌های مردمی بودند.

باید اشاره کنیم که شاخص‌ترین قسمت از مجموعه سبزه میدان، کاروانسرای آن است که از یک میانسرا و 34 حجره در اطراف تشکیل می‌شود؛ در ساخت این سازه، از تریینات زیبایی مانند آجرچینی خفته‌راسته و آجرهای قالبی برجسته استفاده کرده‌اند. ﺑﻨﺎی گرمابه یا حمام از دیگر قسمت‌های مهم مجموعه به شمار می‌رود و در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ قرار دارد. برای طراحی اینجا، از شیوه‌های سنتی بهره گرفته‌اند؛ به طوری که رﺧﺘﮑﻦ به وسیله یک راﻫﺮو ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﯿﻨﻪ و ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ وصل می‌شود.

در آخر لازم است ذکر کنیم مجموعه سبزه میدان در بهمن ماه 1384 در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسید؛ اما تا به امروز، وضعیت مناسبی برای بازدید گردشگران ندارد و فقط با اجازه افرادی که در این منطقه حجره دارند می‌توان بازدید کوتاهی از بخش‌های مختلف آن داشت. البته بنا بر گفته‌هایی که در نیمه سال 98 صورت گرفت، بازسازی‌های قابل قبولی در این مکان صورت گرفته است و به زودی شاهد بازگشایی آن برای بازدید عموم گردشگران خواهیم بود.

تاریخچه سبزه‌ میدان

در اسناد موجود تاریخی آمده‌است که مجموعه سبزه‌میدان در اواخر سده 12 و اوایل قرن 13 به دستور سردار معزز فرزند یارمحمدخان شادلو برای اسکان مهمانان وی ساخته‌شده و محدوده آن تا محله‌های چهارشنبه‌بازار، پای توپ و ساربان محله بجنورد را در بر می‌گرفته‌است. محله‌های مذکور قدیمی‌ترین محله‌های شهر بجنورد و درواقع هسته اولیه شهر می‌باشند. این مجموعه درگذشته محلی برای کسب‌وکار بسیاری از فروشندگان دوره‌گرد بوده‌است؛ آن‌ها با چرخ‌دستی‌ها و گاری‌های خود به فروش میوه، سبزی و خواربار موردنیاز اهالی شهر مشغول بودند. در میانه میدان نیز ترازوی دوکفه بزرگی برای وزن کردن اجناس وجود داشت و چند قهوه‌خانه پررونق، در اطراف میدان، محلی برای تعاملات اجتماعی و استراحت کسبه بود. هنوز هم بسیاری از اهالی قدیمی شهر این تصاویر را به خاطر می‌آورند.

کاروانسرای سبزه‌ میدان

این کاروانسرا که در سبزه‌میدان واقع‌شده‌است در اواخر سدهٔ دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم به دستور سردار معزز برای اسکان مهمانان غیر خاص ایشان ساخته شد. کاروانسرای سردار معزز دارای معماری ساده‌ای بود و مصالح به‌کاررفته در آن آجر، ملات ساروج و گچ می‌باشد. تکنیک ساخت کاروانسرا مانند تکنیک ساخت کاروانسراهای هم‌دورهٔ خود است و مصالح عموماً سیستم پوشش به‌صورت باربر می‌باشد. در این بنا از قوس نیم‌دایره استفاده‌شده که ازنظر تکنیک‌های زیبایی‌شناختی می‌توان به تقارن موجود در اضلاع بنا و تناسبات پایه‌های قوس و جرزها قابل‌توجه است. سیستم پوشش سقف‌ها به‌صورت تیرپوش می‌باشد که توزیع نیروها از سقف به پایه ستون‌ها و جرزها و درنتیجه خنثی نمودن اثر یکدیگر می‌شود ضخامت زیاد جرزها در دیواره اتاق‌ها باعث جلوگیری از رانش حاصل از نیروهای سقف می‌شود. بارزترین ویژگی معماری کاروانسرا که مخصوص دوره قاجار می‌باشد تزئینات آجری بکار رفته در بنا و استفاده از قوس‌های نیم‌دایره‌ای است که ایوان غرفه‌ها را پوشش می‌دهند. در بالای این قوس‌ها یعنی در گوشه‌ها یا لچکی آن تزئینات آجری به‌صورت خفته‌وراسته با آجرهای قالبی برجسته تزئین شده‌است. سطح حیاط مرکزی تقریباً به‌اندازه 20 سانتی‌متر از سایر فضاها پایین‌تر می‌باشد و احتمال دارد برای کف سازی از آجرفرش با سنگ‌فرش و برای نازک‌کاری در داخل غرفه‌ها از گچ استفاده‌شده باشد. درگذشته برای ساخت بنا شیوه قرینه‌سازی به کار می‌رفته که این کاروانسرا نیز از این شیوه مستثنا نبوده و روبروی ورودی شرقی به قرینه احتمالاً درب دیگری وجود داشته که دهانه آن نسبت به دهانه‌های ایوان‌های دیگر بزرگ‌تر بوده و همچنین در سمت راست و چپ آن چنین حالتی تکرار شده‌است. در ضلع جنوبی کاروانسرا حیاطی به شکل باغ وجود دارد که درگذشته محل نگهداری حیوانات بوده‌است و اکنون بلااستفاده و تقریباً مخروبه می‌باشد. ورودی‌های شمالی (سمت راست) و غربی (روبرو) نیز مسدود شده‌است و در مقابل هرکدام از غرفه‌ها ایوان‌هایی به عرض حدوداً 5/2 متر قرار دارد که دارای طاق‌های قوسی شکل است که قوس درب‌های ورودی بزرگ‌تر بوده و برای تزئینات آن از آجر به‌صورت ساده استفاده‌شده‌است.

کاروانسرای سبزه‌ میدان

بنای گرمابه

این حمام در کناره شمال شرق سبزه‌میدان واقع است، قدمت آن به نیمه دوم سده سیزدهم هجری می‌رسد و فرم معماری آن مانند حمام‌های سنتی ناحیه خراسان است. ساختمان طاق ضربی دارد و دارای تزئینات متنوع آجری می‌باشد. تناسبات معماری بنا بسیار قابل توجه است. گرمابه از دو قسمت تشکیل می‌شود، پس از ورودی که به‌صورت راهروی باریکی تعبیه‌شده، وارد سربینه می‌شویم که یک فضای هشت‌ضلعی می‌باشد و پس از عبور از آن نیز وارد گرمخانه نیز خواهیم شد.

خلاصه

از آثار مجموعه دوره قاجار در شهر بجنورد می توان به مجموعه سبز میدان اشاره کرد.در این مجموعه یک کاروانسرا،حمام، راسته بازارو چند قهوه خانه و حجره به چشم می خورد.طرح کلی کاراوان سرایی که در این مجموعه قرار دارد از یک میانسرا گرفته شده،این کاروانسرا با پشت بغل قوس ها به نحو آجر چینی خفته راسته و آجر های قالبی برجسته منقش شده است.

دیدگاه ها

  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
رهبر معظم انقلاب: از وقتی که رهبر شده‌ام آجیل نخوردم؛ چون رهبر باید مثل فقرا زندگی کند! (506 نظر) 10 اقدامِ منجر به گرانی در 100 روز (254 نظر) 10 ایده تبلیغات مؤثر برای کسب‌وکارهای کوچک (246 نظر) (تصاویر) سفر به عصر قاجار؛ منظره‌های «کلاردشت»، 158 سال قبل (244 نظر) داریوش ارجمند: زنی که وزنه برداری می کند نه رَحِم دارد و نه تخمدان ریش درآورده نه می‌تواند شوهر کند و نه می‌تواند بچه داشته باشد! (243 نظر) مهران مدیری: من رفتم مسافرت و بهترین هتل اون شهر رو پیدا کردم ولی من رو نشناخت و گفت اتاقامون پُره، من هنوزم که هنوزه فکر میکنم دارم خواب میبینم+ویدیو (203 نظر) الهام چرخنده: من برای همه کسانی که کتکم زدند، باعث بیماری قلبی شدند نفرین ندارم اما الهی که به درد من دچار بشید+ویدیو (68 نظر) بهاره رهنما: من کاهل نماز بودم که بعد از شرط گذاشتن همسر دومم درباره نماز خواندن الان نمازم را میخوانم و دیگه کاهل نماز نیستم (64 نظر) رونالدو: برای اولین بار جورجینا را برای شام دعوت کردم متعجب بود چون باورش نمی شد که به جای اتوبوس با بوگاتی به خانه برمی گردد+فیلم (58 نظر) مازیار لرستانی: ای کاش به جای روز زن و روز مرد، روز شرف و انسانیت داشتیم+عکس (51 نظر) شعرخوانی زیبا و دلنشین رهبر معظم انقلاب: ای تکیه گاه و پناه زیباترین لحظه های پرعصمت و پر شکوه تنهایی و خلوت من+ویدیو (46 نظر) خلاقیت خنده دار پدر ایرانی با طراحی سینما در توالت خانه اش حماسه آفرید+عکس/ هنر نزد ایرانیان است و بس😂 (41 نظر) تعجب بازیگر مطرح ترکیه با دیدن خونه زندگیِ شاه‌نشین پوریا پورسرخ، آرش سریال کیمیا+ ویدیو/ میزبانی درجه یک در خانه‌ای درجه یک👌 (40 نظر) پریناز ایزدیار؛ هرچقدر هم شلوغ باشم بازم وقت دارم که به ازدواج فکر کنم، شرایط خانواده‌مون این مدلی نیست که ازدواج حتما باید سنتی باشه یا نباشه، ولی خودم دوست دارم همسرم رو انتخاب کنم (39 نظر) مهران مدیری: شایعه نیست؛ هواپیمای شخصی دارم سوئیچ رو هم دادم به بچه‌های پشت صحنه! / برشی از برنامه تلویزیونی جذاب «دورهمی» با اجرای بی‌نظیر مهران مدیری (39 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
تذکر جدی علی دایی به اعجوبه طنز ایران: دفعه آخرت باشد که ادای من را درآوردی!
فال قهوه با نشان روز شنبه 3 آذر ماه 1403
فال انبیاء روزانه شنبه 3 آذر 1403
فال روزانه امروز شنبه 3 آذر ماه 1403
فال شمع روزانه امروز شنبه 3 آذر 1403
فال حافظ با تفسیر امروز شنبه 3 آذر 1403+فیلم
فال ابجد روزانه شنبه 3 آذر 1403
رونمایی از سند ازدواج در زمان قاجار؛ آداب عجیب خواستگاری رفتن بدون خبر دادن به صاحبخانه+ عکس
یک فیلم ایرانی نداریم که مردها در آن نرقصند!
بشار اسد و نبیه بری به پیام رهبر انقلاب چه جوابی دادند؟
واکنش ایران به قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام چیست؟
تصویب قطعنامه ضدایرانی کشورهای غربی در آژانس اتمی
ابلاغیۀ رئیس جمهور مبنی بر اصلاح مصوبۀ ماده واحدۀ تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی
ویدیو | فلسفۀ زندگی از نگاه حسین پناهی: عشق یک جفت النگو، عدالت نیم کیلو سیب‌زمینی!
معنا و مفهوم ضرب المثل «هر چی سنگه، مال پای لنگه» در ادبیات فارسی / ضرب المثل در حقیقت یک باور هست، و هر باور یک ماتریکس!
منتخب روز   
دورهمی پارسا پیروزفر و پریناز ایزدیار در یک کافه شیک و دلباز/ دو بازیگر خوش استایل و دوست‌داشتنی در یک قاب هدیه‌ دست‌ساز مادران سرزمین آفتاب، سیستان و بلوچستان به مسعود پزشکیان+ویدیو استفاده از ویروس کووید 19 برای مبارزه با سرطان! تب دنگی خطرناک شد؛ شیوع در جنوب شرقی ایران! سردار آزمون: وقتی دو تا گل میزنیم فکر میکنیم بازی رو بردیم و این ایراد بزرگ ماست/ناراحتی سردار آزمون بعد از بازی با قرقیزستان جزئیات پرونده آزار و اذیت دختر 16 ساله مشهدی از طرف 2 برادر ناتنی و پناه بردن او به کلانتری / از چند سال قبل که 2 برادر ناتنی ام به مصرف شیشه اعتیاد پیدا کردند مدام مرا کتک می زدند... مرگ پسر جوان بعد از خوردن الکل ضدعفونی اولین تمرین تیم ملی در استادیوم شهر بیشکک/ماشالله به این انرژی گروگانگیری افغان‌ها در تهران توسط 3 پاکستانی اخاذ اندروید 15 برای شیائومی و سامسونگ کی میاد؟ /لیست کامل تبلت‌هایی که اندروید15 سامسونگ را دریافت می‌کنند سلیقه‌ی خاص همسر پوریا پورسرخ برای سوپرایز تولد شوهر خوش‌تیپش با دیزاین شیک و کیک روکش طلا/ چه تیپ خفنی زده شادوماد! تصاویری از اولین تمرین ستاره های همیشه درخشان تیم ملی ایران، از طارمی گرفته تا بیرانوند و... در بیشکک قبل از بازی با قرقیزستان/به امید پیروزی✌