با فوت هرکس، مطابق با قانون مدنی کلیه دارایی های او اعم از اموال، مطالبات و بدهکاری ها به وراث حین الفوت وی انتقال می یابد. در صورتی که از متوفی اموالی به عنوان ماترک باقی مانده باشد، بدهکاریهای متوفی می بایست از محل آن اموال پرداخت گردد. اگر یکی از وراث نسبت به رد ماترک در مهلت قانونی اقدام نماید نسبت به بدهی متوفی مسئولیتی ندارد و نمیتواند در عملیات وراثت دخالت کند. ولی اگر بعد از پرداخت طلب طلبکاران اموالی از متوفی باقی بماند، میتواند طلب ارث کند. به مطابق مقررات قانون مدنی مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی زمانی مستقر میشود که وراث نسبت به ادای دیون متوفی اقدام نمایند و معاملات وراث زمانی صحیح و اثر قانونی دارد که دیون متوفی تصفیه گردد. اگر وراث قبل از تصفیه نسبت به انتقال اموال متوفی اقدام نمایند این معاملات صحیح نمی باشد.
با فوت متوفی، پیش از تقسیم ترکه میان وراث، نخست می بایست دیون متوفی از محل مایملک وی پرداخت شود. بنابراین چنانچه دیونی بر عهده متوفی باشد، طلبکاران متوفی می توانند مطالبات خود را از وراث مطالبه کنند. البته باید در نظر داشت چنانچه ماترک متوفی به میزانی نباشد که بدهی های وی پرداخت شود، طلبکاران نمی توانند طلب خود را از وارثان متوفی مطالبه نمایند. در واقع از نظر قانونی وراث متوفی مکلف به پرداخت بدهی های متوفی از اموال خود ندارند. اصولاً چنانچه کسی از متوفی طلبی داشته باشد، می بایست میزان طلب خود را به مامور تصفیه اعلام نموده و سند اثبات کننده طلب را به وی تقدیم نماید.
برای مطالبه طلب از متوفی ، کسانی که از متوفی در حین فوت او مطالباتی دارند، می بایست پیش از این که عملیات تقسیم به طور کامل انجام یابد، نسبت به اعلام و مطالبه طلب از متوفی اقدام نمایند. در این صورت ممکن است مامور تصفیه طلب آنها را پذیرفته و نامشان را در فهرست غرمای متوفی قید نماید. در صورتی که بنا به دلیلی مامور تصفیه از پذیرفتن طلب برخی از طلبکاران خودداری نمود، طلبکاران مذکور می توانند به دادگاه عمومی و حقوقی مراجعه نموده و دعوای مطالبه طلب را طرح نمایند. برای طرح دعوای مطالبه طلب از متوفی می بایست به دادگاه عمومی و حقوقی آخرین محل اقامت متوفی مراجعه نمود. طرح دعوا در دادگاه حقوقی مستلزم تنظیم و تقدیم دادخواست است. دادخواست کاغذی چاپی است که مشخصات طرفین دعوا و موضوع دعوا در آن قید می شود. کسی که ادعای طلبی بر متوفی را دارد، به عنوان خواهان دعوا به شمار می رود. طرف مقابل مامور تصفیه و یا وراث متوفی می باشند که با توجه به تصرف اموال متوفی می بایست در دادگاه حضور یافته و در مقابل خواهان دفاع کنند. طرح دعوای مطالبه طلب از متوفی مستلزم پرداخت هزینه دادرسی مطابق با دعاوی مالی است.
نخستین اقدام برای تقسیم ترکه متوفی این است که وراث وی یا مامور تصفیه فهرست کلیه اموال و دارایی های حین الفوت متوفی را تنظیم می نماید، به این کار تحریر ترکه می گویند. پس از تهیه فهرست دارایی های متوفی مامور تصفیه می بایست نسبت به وصول مطالبات متوفی اقدام نماید. علاوه بر این می‌بایست اقدامات لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت انجام گیرد. گواهی انحصار وراثت سندی است که توسط شورای حل اختلاف شهرستان آخرین محل اقامت متوفی، صادر می شود. برای صدور گواهی انحصار وراثت، نام کلیه وراث حین الفوت متوفی یک نوبت در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار محلی منتشر می گردد.
پس از صدور گواهی انحصار وراثت، تقسیم ترکه صورت می پذیرد. مطابق با قانون امور حسبی تقسیم ترکه باید مطابق با مراحل زیر انجام گیرد.
مهر و موم و تحریر ترکه؛ پیش از هر اقدامی می بایست کلیه ماترک متوفی از دسترس وراث و دیگران خارج شوند. به این کار که توسط مامور مهر و موم انجام می گیرد، پلمپ یا توقیف ترکه می گویند.
وصول هزینه کفن و دفن میت از اموال وی.
پرداخت مهریه زوجه دائم و نفقه معوقه او از اموال متوفی.
مطالبه طلب طلبکاران از اموال متوفی
صدور گواهی انحصار وراثت
تقسیم ترکه میان وراث متوفی مطابق با سهم الارث قانونی هر یک
اصولاً طلبکاران متوفی، می بایست پیش از تقسیم ترکه نسبت به مطالبه طلب از متوفی خود از اموال متوفی اقدام نماید. در صورتی که سند اثبات‌کننده‌ی ادعای طلبکار پس از تقسیم ترکه پیدا شود، اصولاً طلبکار نمی تواند طلب خویش را از اموال متوفی مطالبه نماید. ولیکن چنانچه ثابت نماید به دلیل خارج از اداره، نتوانسته است نسبت به مطالبه اقدام نماید، می تواند بر علیه وراث متوفی طرح دعوای مطالبه بنماید. در صورتی که اموال متوفی میان وراث وی تقسیم شده باشد، هر یک از وراث به نسبت سهمی که از اموال متوفی به او رسیده است، می بایست طلب طلبکاران را پرداخت نماید. همچنین در صورتی که هر یک از وراث تمام طلبِ طلبکاران را پرداخت کرد، می تواند به هر کدام از دیگر وراثان متوفی برای دریافت مبلغ مازادی که نسبت به سهم خود از ماترک پرداخته است، مراجعه نماید.
بنظر من دلیل اصلی این همه نامهربانی در سطح جامعه، بی اعتمادی افراد نسبت به یکدیگر است. هرکس به نوبه خود میخواهد از هم نوع خود سوءاستفاده کند و اورا مورد آزار و اذیت خود قرار دهد و وقتی که میخواهیم به یکدیگر کمک کنیم بیم آن داریم که مبادا در حق ما نامردی کند. به همین دلیل یا از کمک به یکدیگر سر باز می‌زنیم ، یا در صورت کمک کردن طرف مقابل را شرمنده خود میکنیم. فحوای کلام من این است که کار خود را با هوشیاری تمام انجام دهیم تا نه خود را به دردسر بیندازیم و نه موجبات آزار و اذیت دیگران را فراهم آوریم. امیدواریم با مطالعه مطالب ساعد که در این باره است، لذت برده و اگرچه ناخواسته درگیر چنین مشکلاتی شدید بتوانید مشکلات خودرا حل کنید.
