BMI (شاخص توده بدنی) چیست و نحوه محاسبه آن

شاخص حجم بدن (Body Mass Index = BMI) فرمولی است که توسط آماردان بلژیکی، آدولف کتلت (Adolphe Quetelet) توسعه یافت. BMI در واقع مرجعی برای نشان دادن میزان حجم بدن می باشد و دقیق ترین معیار جهانی چاقی است. با استفاده از این مقیاس می توانید متوجه شوید که آیا دچار کمبود وزن هستید، اضافه وزن دارید و یا اینکه طبیعی هستید.

با این ورزش ها بیشترین کالری را بسوزانید

شاخص توده بدنی (BMI) چیست؟

شاخص توده بدنی یا شاخص کوتله یا بی ام آی BMI (body mass index) سنجشی آماری برای مقایسه وزن و قد یک فرد است. در واقع BMI مقیاسی برای اندازه گیری میزان چربی بدن و تناسب اندام بر اساس نسبت وزن به قد فرد است. این شاخص از طریق حاصل تقسیم وزن بر مجذور قد فرد محاسبه میشود و برای افراد بالای 20 سال چه خانم چه آقا درست کار میکند و اعداد متوسط این شاخص برای کودکان بالای دو سال متفاوت است.

شاخص توده بدنی چگونه محاسبه می شود؟

شاخص توده بدنی یا BMI از تقسیم وزن (کیلوگرم) به مربع قد (متر) به دست می آید. BMI به صورت مستقیم میزان چربی های بدن را اندازه گیری نمی کند بلکه میزان بافت چربی بدن را در مقایسه با بافت های استخوان و عضله به دست می دهد. نتیجه آن مشخص می کند که فرد چاق، دارای اضافه وزن، نرمال و یا بسیار لاغر می باشد. به طور کلی، از آنجایی که شاخص توده بدنی BMI از سایر روش های محاسبه وزن مناسب آسان تر و موثرتر است، تقریبا در همه دنیا به عنوان اساس اندازه گیری توده بدنی استفاده می شود. فرمول محاسبه توده چربی بدن به شرح زیر است.

به عنوان مثال باتوجه به این فرمول، وزن مناسب برای قد ۱۶۳بین ۵۳ تا ۶۳ کیلوگرم می باشد

شاخص توده بدنی BMI مناسب در بزرگسالان

طبق گفته سازمان سلامت جهانی(WHO) شاخص توده بدنی مناسب برای بزرگسالان بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۵ تعیین شده است. افرادی که از BMI 25 تا ۲۹.۹ برخوردار هستند دارای اضافه وزن بوده وافرادی که BMI آنها بالاتر از ۳۰ باشد، جزء افراد چاق به حساب می آیند. افرادی که دارای BMI 40 به بالا هستند، از چاقی مفرط رنج می برند. شاخص توده بدنی خانمها و آقایان به همین صورت محاسبه شده و هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند. علاوه بر این سن فرد نیز در این اندازه گیری هیچ تاثیری نخواهد داشت. حدود ۱.۵ میلیون از جمعیت بزرگسالان بالای ۲۰ سال (حدود ۳۴ درصد از جمعیت بزرگسالان جهان) از چاقی و اضافه وزن رنج می برند. انتظار می رود که این جمعیت تا سال ۲۰۳۰ به ۳ میلیون نفر برسد.

شاخص توده بدنی BMI مناسب در کودکان و نوجوانان

در کودکان و نوجوانان شاخص توده بدنی مناسب بستگی به سن و جنسیت آنها دارد و طبیعی است که در سنین مختلف، کودکان شاخص توده بدنی متفاوتی داشته باشند. پزشکان و متخصصان نمی توانند به درستی کودکان را بر اساس شاخص توده بدنی دسته بندی کنند زیرا:

• BMI آنها با هر ماه رشد تغییر می کند.
• نوع بدن دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است.
• BMI با رشد قد کودکان تغییر خواهد کرد.

به طور کلی محاسبه BMI کودکان و نوجوانان به همان روش بزرگسالان محاسبه می شود با این تفاوت که تفسیر عدد نهایی آن با توجه به جدول BMI که بر اساس جنسیت و سن طراحی شده است، قرار می گیرد. سپس مشخص می شود که آیا چاقی برای سلامت کودک خطر محسوب می شود یا خیر؟

تفاوت میان عضله و چربی در شاخص BMI

تصور کنید فردی با قد 1.8 موفق می شود 10 کیلوگرم چربی از دست بدهد و در مقابل 10 کیلو عضله بسازد. اگر تصویر این فرد قبل و بعد از این دوره را کنار هم بگذاریم، به وضوح می توانیم روند پیشرفت او را مشاهده کنیم. اما شاخص BMI برای این فرد هیچ تغییری نخواهد کرد. مهم ترین مشکل این شاخص همین است که نمی تواند تمایز میان چربی و عضله را تشخیص دهد.برای مثال دو فرد با قد و وزن مساوی که یکی اندامی عضلانی دارد و دیگری چربی اضافه، به شاخصی مساوی می رسند. در حالی که وضعیت بدنی این دو فرد یکسان نیست. همچنین اگر فردی دارای اضافه وزن به خاطر رژیم نادرست و نداشتن تحرک کافی دچار عضله سوزی شود، شاخص BMI او بهبود پیدا می کند! امروزه متخصصین باور دارند که این شاخص BMI بیشتر از آن که بتواند چاقی را تشخیص دهد، قادر است چاق نبودن افراد را مشخص کند. یعنی فردی که در این معیار در گروه چاق قرار نمی گیرد، با احتمال زیاد واقعا چاق نیست. اما کسی که با این معیار چاق گزارش می شود، ممکن است واقعا چاق نباشد. به خصوص ورزشکارانی که درصد چربی بدنشان زیر 15% باشد، اگر اندامی عضلانی داشته باشند ممکن است چاق تشخیص داده شوند. زیرا این شاخص متوجه نمی شود که وزن اضافه به خاطر عضلات است نه چربی اضافه. برای مثال شاخص BMI برای رونی کلمن بالای 40 است و در این معیار خیلی چاق به حساب می آید. در حالی که وزن اضافه بدن او از عضلاتش می آید و نه از چربی.

تشخیص دقیق چاقی با شاخص BMI

گفتیم که شاخص BMI به شما کمک می کند که یک درک کلی از وزن و میزان چاقی یا لاغری خود داشته باشید. اما این معیار به هیچ عنوان دقیق نیست. مثلا فردی با BMI برابر با 21 اگر دستانی لاغر، پاهایی غیرعضلانی و شکمی نسبتا برآمده داشته باشد در گروه وزن طبیعی قرار نمی گیرد. چنین فردی درست است که عدد وزنش نسبتا خوب است (مثلا 70 کیلو برای قد 180) اما باید رژیم غذایی خود را اصلاح کند تا بتواند شکمش را آب کند و بجای آن کمی عضله بسازد. او به یک برنامه تمرین هم محتاج است. برای تشخیص دقیق تر لازم است درصد چربی بدن توسط متخصص شناسایی و با ترسیم دقیق ترکیب بدنی، چاق یا لاغر بودن آن ها تشخیص داده شود. معمولا برای تشخیص چاقی، متخصص از اطلاعات بیشتری استفاده می کند. مواردی مثل دور کمر، دور مچ و دور گردن به او کمک می کند که بفهمد آیا با این قد و وزن، شرایط فرد طبیعی است یا خیر.