آیا کسی را می شناسید که دندان هایش به طور طبیعی مرتب باشد؟ اکثر افراد حداقل یک یا دو دندان دارند که در محل مناسب قرار ندارد و برخی دیگر دچار نامرتبی دندان هستند. شلوغی دندان ها علل زیادی دارد. نامرتبی دندان ها به معنی ارتباط نامناسب بین فک بالا و پایین و یا بی نظمی و شلوغی دندان ها می باشد.نامرتبی دندان ها بسیار شایع است بطوری که بیشتر افراد تا حدودی آن را تجربه می کنند. این مشکل به نظر ناشی از ترکیب عوامل ژنتیکی و عادات نامناسب بهداشت دهان و دندان یا سایر عوامل در سال های اولیه است. نامرتبی و به هم ریختگی دندان کودکان و بزرگسالان اغلب نیاز به درمان توسط یک متخصص ارتودنسی دارد. برخی قابل پیشگیری هستند و برخی غیر قابل پیشگیری هستند. در این مطلب شما را با علل نامرتبی دندان آشنا می کنیم.
یکی از دلایل نامرتب بودن دندان ها، فک های کوچک انسان های کنونی است
برای درک بهتر این موضوع باید بگوییم که مینای دندان که استحکام بسیار بالایی دارد، بیرونی ترین قسمت دندان را پوشانیده است. سلول های تشکیل دهنده ی مینای دندان، به سمت بیرونی ترین قسمت دندان حرکت می کنند و منجر به ایجاد دندان می شوند و در این فرایند مینای دندان را از خود به جای می گذارند. این سلول ها زمانی که دندان های فرد درمی آیند، کار خود را آغاز می کنند و زمانی که دندان ها می شکنند یا بر اثر پوسیده شدن حفره هایی در آن ها ایجاد می شوند، از بین می روند؛ به همین دلیل دندان ها پس از آسیب دیدن دیگر ترمیم نمی شوند. بنابراین، باید گفت که شکل و اندازه ی دندان های ما از نظر ژنتیکی از پیش تعیین شده اند و بسته به شرایط دهان تغییر نمی کنند.
اما درمورد فک ها این چنین نیست و اندازه ی آن ها هم به ژنتیک و هم به شرایط بستگی دارد. فک ها بر اثر استفاده ی زیاد (مخصوصا در دوران کودکی بزرگ تر می شوند)، به دلیل شیوه ی واکنش استخوان ها به فشار، بزرگ تر می شوند. دنیل لیبِرمن، زیست شناس تکاملی از دانشگاه هاروارد، در سال ۲۰۰۴ پژوهشی جالب انجام داد که در آن، فشار و تلاش بیشتر برای جویدن غذا در چند خرگوش کوهی که با غذاهای نرم و پخته و غذاهای سفت و خام تغذیه شدند، منجر به رشد بیشتر استخوان تشکیل دهنده ی قوس دندان شد. او ثابت کرد که طول نهایی فک ها به فشاری که در حین جویدن روی آن ها وارد می شود، بستگی دارد.
مصرف غذاهای سفت و زیاد جوییدن غذا باعث بزرگ تر شدن استخوان فک ها و در نتیجه مرتب تر شدن دندان ها می شود
طول فک ها باتوجه به رژیم غذایی سفت، به میزان رشد موردانتظار آن ها بستگی دارد. براساس این نظر، رژیم غذایی تعیین کننده ی میزان تطابق اندازه ی دندان ها با طول فک است. به نظر می رسد رژیم غذایی مناسب می تواند توازن خوبی میان دندان ها ایجاد کند و اجداد ما به مدت ۲۰۰ هزار سال این رویکرد را به خوبی دنبال کردند. مشکل ما این است که اجدادمان در آن زمان برخلاف ما به کودکان غذاهای نرم و آبکی نمی دادند. دندان های ما در طول زمان به جای اینکه با طول فک (که تحت تاثیر فشار بیشتر در هنگام جویدن غذا، بیشتر می شود) مطابقت پیدا کنند، تکامل یافته اند و به همین دلیل نامرتب شده اند. دندان های انسان های کنونی بیش از حد کوتاه هستند؛ زیرا غذاهای ما به گونه ای هستند که برای جویدن آن ها فشاری کمتر از فشار مورد انتظار، به دندان ها وارد می شود.
برای اثبات این موضوع شواهد کافی نیز وجود دارد. رابرت کروچینی (Robert Corruccini)، دندان پزشک انسان شناس از دانشگاه ایلینوی جنوبی (Southern Illinois University)، با مقایسه ی شهروندان شهر چندی گر در شمال هند و روستانشینان اطراف این شهر، به تاثیر غذا روی اندازه ی فک و شکل دندان ها پی برده است؛ بخشی از افراد مورد بررسی از نان نرم و غذاهایی مانند عدس کوبیده شده تغذیه می کنند و ارزن درشت و سبزیجات سفت و خام، غذای بخش دیگری از این افراد را تشکیل می دهد. وی با بررسی نسلی از سرخ پوستان آمریکا و نسل بعدی آن ها نیز به نتایجی در این زمینه دست یافته؛ این مقایسه قبل و بعد از راه اندازی تجهیزات فرآوری غذا در منطقه انجام شده است. طبق گفته ی آقای اونگار، نوع غذا می تواند تغییرات بزرگی در اندازه ی فک و شکل دندان ها ایجاد کند. زمانی که فرزندان آقای اونگار کودک بوده اند، او از همسرش می خواسته است غذای کودکان را خرد نکند تا آن ها مجبور شوند غذای خود را بجوند؛ اما همسرش برای راحتی فرزندانش، این کار را نمی کرده است.
دندان های کج و شلوغ، عقب وجلو و دندا ن هایی که به طور کامل رشد نکرده اند، مشکل بزرگی هستند که ظاهر و زیبایی دندان های ما را کاملا خراب می کند. بسیاری از افراد برای زیبا و مرتب کردن دندان های خود، آن ها را ارتدونسی می کنند. در ارتدونسی برای اینکه ردیف دندان ها با طول فک ها مطاقبت پیدا می کند، دندان پزشک آن ها را به سمت بیرون می کشد یا کمی می تراشد؛ اما اگر این رویکرد را از منظر سیر تکامل بررسی کنیم، آیا واقعاً مفید و منطقی است؟ برخی از متخصصان بالینی چنین نظری ندارند.
یکی از همکاران آقای اونگار به نام جِری رُز (Jery Rose)، باستان شناس زیستی در ایالت آرکانزاس، مدتی پیش پژوهشی را با مشارکت دندان پزشکان منطقه که ارتدونسی می کنند، آغاز کرد و از آن ها پرسید که چه توصیه ای برای مرتب کردن دندان ها دارند؟ مختصصان بالینی معتقدند که آن ها بیشتر باید روی رشد فک ها تمرکز کنند (مخصوصا در کودکان) و برای بزرگسالان هم عمل جراحی جهت افزایش رشد استخوان ها می تواند نتیجه بخش باشد و در مدت کوتا ه تری باعث مرتب شدن دندان ها شود.
کوتاه بودن فک باعث ایجاد مشکلات تنفسی در هنگام خواب نیز می شود
کوتاه بودن فک تنها باعث درهم و شلوغ شدن دندان ها نمی شود و مشکل توقف تنفس یا آپنه ی خواب (توقف کوتاه مدت تنفس در خواب؛ این مشکل باعث توقف حرکت عضلات تنفسی می شود) را نیز به دنبال دارد. زمانی که دهان و فک کوچک باشد، زبان فضای کمتری دارد؛ بنابراین در هنگام خواب، راحت تر به سمت گلو بر می گردد و راه تنفس را مسدود می کند؛ بنابراین برای جلوگیری از آپنه ی خواب و مسدود شدن راه تنفس، فک با جراحی یا روش های دیگر، کمی به سمت جلو کشیده می شود. متاسفانه یا خوشبختانه دهان نیز در روند تکامل تغییر می کند. انسان کنونی در حال حاضر در وضعیتی قرار دارد که برای دهان و دندان های او مناسب نیست و اجدادمان هرگز چنین وضعیتی را تجربه نکرده اند؛ اما هنوز هم می توانیم برای افزایش زیبایی دندان های خود، رویکردهای بهتری را دنبال کنیم.
منبع : زومیت
