نظام سلطه و استکبار جهانی در مقاطع مختلف انقلاب اسلامی ایران، با ابزارهای مختلف در تلاش بوده است تا ملت ایران را به زانو درآورد و عرصه را برای تحقق آرمان های بلند انقلاب اسلامی که توسط امام راحل ترسیم شده و در حال حاضر، به رهبری عالمانه حضرت امام خامنه ای (مد ظله العالی) دنبال می شود، تنگ کند. دشمن در نزدیک به یک دهه گذشته، بر روی منزوی ساختن جمهوری اسلامی ایران از طریق طراحی نظامی سختگیرانه از تحریم ها تمرکز نموده است. محدود ساختن دسترسی کشور به بازارهای جهانی و واردات کالاهای استراتژیک یکی از روش های استعمارگرانه نظام سلطه به رهبری آمریکا برای شکستن مقاومت مقدس مردم غیور ایران بوده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها بر "لزوم درنوردیدن مرزهای دانش" و پیشگامی در تولید نیازهای کشور با تکیه به ظرفیت های علمی کشور تأکید کرده اند. گفتمان رهبری در رابطه با تحریم های ظالمانه آمریکا، بر یک نکته اساسی متمرکز است، "خنثی سازی تحریم ها به جای رفع تحریم ها". رهبر فرزانه انقلاب اسلامی بر این باور است که تحریم می تواند زمینه شناسایی پتانسیل های علمی، تولیدی و فناورانه کشور را مهیا سازد. ولی پرسش اساسی این است که کلید اجرای منویات معظم له در این حوزه استراتژیک چیست؟ با کدام برنامه و با چه رویکردی باید به سراغ سخنان رهبر انقلاب رفت؟ در هفته پژوهش، ساعد نیوز طی یک مصاحبه اختصاصی با سرهنگ دکتر نادر ارسلانی معاونت علمی، پژوهشی و فناوری بسیج استان آذربایجان شرقی به بررسی ابعاد مختلف این پرسش های بنیادین پرداخته است. نظر مخاطبان ساعد نیوز را به مطالعه این مصاحبه جلب می کنیم:
ساعد نیوز: بسیج علمی، پژوهشی و فناوری، با توجه به وظیفه هدایت نیروهای علمی، پژوهشی، و فناوری در مسیر گفتمان انقلاب اسلامی و بهره گیری از این نیروها برای تحقق اهداف انقلاب اسلامی، چه طرح ها و برنامه هایی را در وضعیت خطیر کنونی در دستور کار دارد؟
دکتر نادر ارسلانی: بسم الله الرحمن الرحیم. مسلماً اگر بخواهیم که جامعه را به سمت شایسته سالاری ببریم و اگر هدفمان این باشد که این شایسته سالاری به نحو احسن تحقق پیدا کند، نیاز به انتخاب و مدیریت هدفمند نخبگان در سطح جامعه داریم. در حال حاضر، ما در استان آذربایجان شرقی، این طرح را با سامان دهی نخبگان در استان در قالب خانه نخبگان پیگیری می کنیم. این خانه نخبگان، دارای 10 کارگروه تخصصی است. ذیل این کارگروه های دهگانه، 150 نخبه استانی سازمان دهی شده اند. هدف خانه نخبگان استان، تسهیل و هدفمندسازی تولید علم در راستای حل مسائل مبتلابه جامعه در مقطع کنونی است. سیاست اصلی ما مسأله محوری است. اگر ما بخواهیم در جریان انقلاب اسلامی تأثیرگذار باشیم باید این نخبگانی که قالب خانه نخبگان سازمان دهی کنند، این سیاست بنیادین و کلیدی مسأله محوری را در سطح دانشگاه، به شکل یک جریان و گفتمان دنبال کنند. به عبارت دیگر، این سیاست مسأله محوری باید به عنوان یک گفتمان در دانشگاه ها نهادینه شود. اگر شایستگی، و شایسته سالاری در نظام نخبگی، با یک تعریف جدید از نخبگی و شایستگی همراه باشد، در این صورت می تواند به عنوان یک راه میان بُر برای حل مشکلات کشور به کار گرفته شود. بر این اساس، ما می توانیم با تکیه بر ظرفیت های فکری این افراد نخبه، مسائل و مشکلات موجود در جامعه را حل کنیم. فرمایش حضرت آقا به مناسبت سالگرد شهادت سردار سپهبد قاسم سلیمانی مبنی بر این که "اگر می توانید، تحریم ها را خنثی کنید"، از طریق استفاده هدفمند و مسأله محور از سرمایه های فکری و نخبگان کشور قابل تحقق است. آنهایی که شایسته هستند، باید به صورتی راهبردی برای حل مسائل مورد استفاده قرار بگیرند. این رویکرد مسأله محوری و محصول محوری باید بر سیاست های کلان مدیریت نخبگان در جامعه، غالب شود و راهنمای مدیریت نخبگان قرار بگیرد. در اینجا، نقش دانشگاه ها بسیار مهم است. وظیفه دانشگاه در این رابطه چیست؟ آیا برای این کار ما نیاز به یک زیرساخت قانونی داریم؟ بله، ما نیاز مبرم به این داریم که قانونگذاران زمینه قانونی لازم را برای این کار فراهم سازند. اگر شورای انقلاب فرهنگی در اینجا ورود کند، و نظام رتبه بندی اعضای هیئت علمی دانشگاه را از مقاله محوری به سوی مسأله محوری سوق دهد، این یک کار زیرساختی تقنینی بزرگ خواهد بود. الان یک عضو هیئت علمی دانشگاه، برای ارتقا یافتن نیازمند چاپ مقالات متعدد در مجلات است. اگر این روند تغییر یابد به این نحو، که به استاد گفته شود که حل فلان مسأله مساوی ارتقاء است طبیعتاً نخبگان به این سمت سوق پیدا می کنند. به هر صورت یک نظام مسائل و مشکلات احصاء شده در کشور وجود دارد. این مسائل توسط دانشگاه باید به اساتید عرضه شود و از آنها خواسته شود که این مسائل را برای استان یا برای کشور حل کنند و فقط در این صورت است که می توانند ارتقاء دانشگاهی دریافت کنند. از سوی دیگر، ما در این زمینه به قانونگذاری کلان در مجلس شورای اسلامی هم نیاز داریم. باید فرصتی برای این کار دیده شود. این کار هم از طریق ایجاد یا افزایش ردیف بودجه ای برای این کار از محل تولید ناخالص داخلی است. امروز چه مقدار از درآمد ناخالص داخلی کشور به بحث پژوهش و تحقیق تخصیص می یابد؟ آیا اصلاً مجلس شورای اسلامی، فکری در این زمینه کرده است؟ آیا در مجلس و کمیسیون های مختلف آن، یا مهمتر از همه، مرکز پژوهش های مجلس، به این مسأله استراتژیک نظر دارند که چه مقدار از تولید ناخالص ملی برای پژوهش و تحقیق اختصاص یافته است؟ مسلماً اگر بخواهیم، جامعه در ابعاد مختلف رشد و توسعه پیدا کند، باید نگاهی دقیق و عمیق و مؤثر در این زمینه داشته باشیم. بنابراین، ما هم به اقدامات زیرساختی نیاز داریم و هم بحث قوانین و هم بحث عملکرد باید مد نظر واقع شود.
ساعد نیوز: رهبری بر جهش تولید تأکید دارند، چه برنامه ای به صورت مشخص، در راستای تحقق شعار سال، در دستور کار معاونت علمی، پژوهشی و فناوری بسیج قرار دارد؟
دکتر نادر ارسلانی: اگر ما با سیاست مسأله محوری و محصول محوری که اصل اساسی و استراتژی کلان، معاونت علمی، پژوهشی و فناوری بسیج است، حرکت کنیم، یقیناً این مسأله تحقق خواهد یافت. ما از سال 1397 این رویکرد را در برنامه خودمان قرار دادیم. از زمانی که بنده در معاونت علمی، پژوهشی و فناوری استان مستقر شده ام، تلاشمان بر این بوده است تا همین استراتژی را نصب العین خودمان قرار دهیم. مسأله محوری و محصول محوری هدف اصلی ماست. اجازه بدهید به صورت عینی و با طرح مصادیق، این مسأله را توضیح بدهم. من از یکی از کارخانه های تبریز، بازدید کردم. مدیریت این کارخانه اعلام کرد، که وضعیت خوب نیست و با بحران سرمایه در گردش مواجه هستند. ما نیازمند دریافت سرمایه در گردش هستیم. این دقیقاً یکی از مشکلات اساسی اکثر کارخانه های سطح استان است. سرمایه در گردش. ما بررسی کردیم وضعیت کارخانه را و مشاهده شد که هزینه تولید در این کارخانه بسیار بالاست. ما به این کارخانه گفتیم که کمکی می توانیم بکنیم، این است که هزینه تولید را برایتان کاهش دهیم. از مسئولین پرسیدیم که چه تعداد از مواد مورد احتیاج تان از خارج از کشور وارد می شود و آن ها لیستی از این اقلام را به ما دادند. در این لیست، یک شیر هیدرولیکی بود که از کشور رومانی و بلغارستان با هزینه شش میلیون تومان در سال 1398 وارد می شد. در حال حاضر، قیمت این شیر اطمنیان خارجی، 12 میلیون تومان است. ما این قطعه را از کارخانه دریافت کردیم و به یکی از شرکت های دانش بنیان دادیم. ما از این شرکت دانش بنیان درخواست کردیم که این شیر اطمینان را تولید کند و واقعاً هم این اتفاق افتاد به یک پنجم قیمت محصول وارداتی. این محصول تولیدی در کارخانه به کار گرفته شد و قرار شده است که نتایج میدانی این محصول دانش بنیان داخلی به ما اعلام شود. این به معنای واقعی کلمه، زمینه سازی برای جهش تولید است. در حال حاضر، در راستای نظام آموزشی شغل محور، با دانشگاه علمی کاربردی ماشین سازی وارد مذاکره شده ایم، و یک برنامه آموزشی برای تمام آحاد بسیجی که خواهان ورود سریع به بازار کار هستند، مهارت های لازم در این مرکز ارائه شود. به طور مثال، مدیر فنی آسانسور، تعمیر دستگاه های سی ان سی و دستگاه تراش. حتی در این حوزه می توانیم به محصولات خاصی هم اشاره کنیم. در حال حاضر، موتور براشلس، که آخرین تکنولوژی به کار گرفته شده در لباسشویی ها است، که از خارج وارد می شد، با همت طراحان داخل و با تکیه بر سیاست مسأله محوری و محصول محوری ما توانسته ایم به این موتور براشلس دست پیدا کرده ایم. در حوزه تولید سرنگ نیز همین کار را کرده ایم. سرنگی که اثرات فرعی کمتری دارد و کارش را به درستی انجام می دهد. این کار فقط از طریق روش حل مسأله و تسهیل ارتباط نخبگان و بدنه صنعت میسر بوده است. اگر بتوانیم ارتباط صنعت و نخبگان را تسهیل کنیم، این میتواند زمینه را برای اتفاقات بزرگ مهیا کند. خروجی هایی که عرض کردم دقیقاً همین اتفاقات بزرگ است. مثال دیگری که من می توانم در اینجا مطرح کنم، محصولی است به نام گریپر، که کاربرد نظامی دارد، این گریپر که طولی به بلندی سه متر دارد به قیمت سیصد و چهل میلیون تومان از خارج وارد می شد. در حال حاضر، شرکت های داخلی این محصول را تولید کرده اند به طول 6 متر به قیمت 60 میلیون تومان. این دقیقاً همان جهش تولید است. این مصداق عملی و واقعی جهش تولید است. همان طور که قبلاً هم عرض کردم. این میسر نمی شود مگر از دریچه سیاست مسأله محوری و محصول محوری.
ساعد نیوز: همان طور که مستحضر هستید، اخیراً یکی از سرمایه های علمی کشور توسط جبهه استکبار جهانی به رهبری آمریکا و توسط عوامل اسرائیلی و صهیونیستی به شهادت رسید. واکنش بسیج علمی، پژوهشی و فناوری کشور به این مسأله چه بوده است و چه طرحی برای صیانت بیشتر از این سرمایه ها وجود دارد؟
دکتر نادر ارسلانی: همان طور که می دانید، این یک قضیه کلان است. این سیاست و صیانت و محافظت فراتر از مسئولیت های معاونت علمی، پژوهشی و فناوری است و طبیعتاً لازم است که جدی تر گرفته شود. ولی ما بعد از این حادثه تلخ، شاهد صدور بیانیه ای از سوی "خانه نخبگان" در محکومیت این عمل شنیع بودیم. ثانیاً علیرغم تأسف برانگیز بودن این فاجعه فقدان این شهید بزرگوار و سایر شهدای هسته ای و علمی کشور، که سرمایه های عظیم این کشور هستند، جای بسی امیدواری است به دلیل دانشمندان جوانی که این شهدای عزیز و بزرگوار تربیت کرده اند. همین دانشمندان جوان، انشالا منشأ اثر خیر در آینده خواهند شد. درباره حفاظت و صیانت از این بزرگواران در هر رده علمی، ما نیازمند اقدامات پیشگیرانه هستیم. ما نباید اجازه بدهیم که این اتفاقات رخ دهد. باید تدابیر لازم را اتخاذ کنیم و از رخ دادن این نوع وقایع باید پیشگیری کنیم. یک نخبه علمی، بلاشک بزرگترین سرمایه یک مملکت است. نیروی انسانی نخبه مهمترین سرمایه هر مملکت است و فقدان یک نخبه در سطح شهید فخری زاده یک ضایعه بزرگ است. طبیعتاً همان طور که عرض کردم، باید اقدامات پیشگیرانه انجام شود. امیدوار هستیم که مسئولان عنایت ویژه به محافظت بیشتر و پیشگیرانه از این نخبگان عزیز داشته باشند.
ساعد نیوز: در رابطه با کرونا، بسیج علمی، پژوهشی و فناوری، چه اقداماتی را صورت داده است؟
دکتر نادر ارسلانی: ما در این زمینه یک مراسم رونمایی از محصولات ویژه در زمینه کرونا توسط سردار فرماندهی محترم سپاه عاشورا داشتیم. ما در این حوزه، اقدامات قابل توجهی را در سطح استان داشتیم. یکی از این اقدامات عبارت بود از تولید ماده ضدعفونی کننده نانوکلینیا بود. این برای اولین بار در دنیا بود و به عنوان یک اختراع در جهان ثبت شد. این ماده ضدعفونی کننده نه تنها هیچ اثرمخرب بر روی بدن و محیط زیست ندارد، بلکه آثار مثبت هم بر روی بدن و هم بر روی محیط زیست دارد. این نانوکلینیا، یک آنتی باکتریال و آنتی ویروس فوق العاده مؤثر است. همچنین، اولین فوگر حرارتی را تولید کردیم. شما می دانید فوگرهای حرارتی محصولاتی وارداتی هستند. این محصولات از چین و آلمان وارد می شدند. قیمت این محصول بالای 25 میلیون تومان بود. اولین فوگر حرارتی در استان، توسط بسیج علمی، پژوهشی و فناوری تولید شد. جالب است که به این نکته نظر شما را جلب کنم که قیمت این محصول، یک پنجم قیمت مشابه خارجی است. دستگاه های ضدعفونی کننده اتوماتیک، در استان طراحی و ساخته شد. تولید مهپاش سرد هم یکی از اتفاقاتی بود که در این حوزه رخ داد. مهمتر از این ها، یک اتفاق بسیار خوبی که در این خصوص در معاونت علمی، پژوهشی و فناوری بسیج استان رخ داد، مطالعه ای بود بر روی الگوی گسترش ویروس. پیشبینی روند کرونا در ایران و خاورمیانه است که بر اساس معادلات مشتقاتی و ریاضی صورت گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که اتفاقاتی در آینده رخ خواهد داد که البته من نمی توانم این نتایج را در اینجا بازگو کنم. محصولاتی هم در زمینه طب سنتی، مشخصاً تولید یک داروی بومی با عنوان "حکیم تُرک"، که در مرحله دریافت مجوز اخلاق است. بسیار مکمل خوبی برای درمان کرونا است. این یکی از اقدامات خوب در معاونت علمی، پژوهشی و فناوری بسیج در زمینه کرونا بود.
ساعد نیوز: بسیج علمی، پژوهشی، و فناوری کشور چه راهبردی ا به صورت مشخص برای جذب حداکثری نیروهای علمی کشور در دستور کار دارد؟
دکتر نادر ارسلانی: این یک سؤال مهم است. باید اول زیرساخت آماده شود. میل خود اساتید هم مهم است. واقعیت امر این است که مشوق ها در این زمینه مهم است. چه مقدار ما به امر پژوهش اهمیت می دهیم؟ چه مقدار از تولید ناخالص داخلی ما به امر تحقیق اختصاص داده می شود؟ نوع نگرش ما به پژوهش در کشور چیست؟ باید یک بازخوانی بکنیم. اساتید پای کار هستند ولی زیرساخت هنوز مهیا نیست. مستحضر هستید، بودجه ای که به امر پژوهش اختصاص می یابد نباید نگاه مصرفی به آن شود بلکه نگاه ما باید یک نگاه سرمایه ای باشد. من اخیراً نظام بودجه ریزی علمی تحقیقاتی 4 کشور را مطالعه کرده ام، "کره جنوبی، نروژ، ژاپ و برزیل". بالاترین تخصیص بودجه برای امر تحقیق و پژوهش در دنیا، در کره جنوبی است با 4.7 درصد از تولید ناخالص داخلی. دلیل این حجم بالا از تخصیص بودجه چیست؟ این است که تکنولوژی، ارزش افزوده بالا دارد. ما نیروی انسانی داریم، زیرساخت هم داریم ولی در راستای تولید تکنولوژی به روز نیستند. این هدایت و نوسازی باید صورت بگیرد. چه باید کرد؟ باید بزرگواران در سطوح بالا اعم از اساتید، قانونگذاران و دولت باید ورود کنند و بستر و زیرساخت مناسبی برای این امر باید اختصاص بدهند. همچنین، اعتقاد بنده به عنوان خادم مجموعه علمی، پژوهشی و فناوری بسیج این است که اگر بخواهیم که جامعه از جهت علم و فناوری رشد کند، باید علم و فناوری به امری مردمی تبدیل شود. مردمی کردن علم و فناوری با قرار دادن علم و فناوری در بطن جامعه میسر است. باید درهای نوآوری و فناوری به روی همه باز شود. این طور نباشد که مرکز رشد و مرکز نوآوری را فقط در دانشگاه تأسیس کنیم و محدود کنیم به دانشگاه. ما چه تعداد بوستان علم و فناوری داریم؟ چه تعداد سوله های علم و فناوری داریم؟ باید زمینه ورود تمام آحاد جامعه به این عرصه تسهیل شود. اگر بخواهیم به این سمت حرکت کنیم، ما نیازمند تغییر نگرش به مقوله فناوری به عنوان مبنای اقتصاد دانش بنیان که نجات دهنده اقتصاد این مملکت است، و در کنار آن، اختصاص بودجه مناسب برای علم و فناوری. نگاه باید نگاه سرمایه گذاری باشد نه مصرف.
ساعد نیوز: لطفاً در رابطه با حمایت ها و تسهیلاتی که بسیج علمی، پژوهشی و فناوری در رابطه با استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیان، در نظر گرفته است توضیحی بفرمایید؟
دکتر نادر ارسلانی: در حال حاضر حدود 160 شرکت دانش بنیان در سطح استان حتی به صورت اسمی هم که باشد فعالیت می کنند. همان طور که قبلاً هم اشاره شد این "شرکت های دانش بنیان و اقتصاد مبتنی بر آن ها" بر اساس منویات حضرت آقا، علاج مشکلات فعلی مملکت است. باز تکرار می کنم، تا زمانی که علم و فناوری را به متن و بطن جامعه نبریم، اگر زمینه حضور آحاد جامعه را در این خصوص مهیا نکنیم هیچ نتیجه ای در این زمینه نخواهیم گرفت. ما در معاونت علمی، پژوهشی و فناوری بسیج استان یک طرحی را آغاز کردیم، "هر پایگاه مقاومت یک هسته فناور". رویکردمان این است که هر پایگاه در زمینه علم و فناوری ورود پیدا کند. قلب تپنده یک هسته فناوری، یک محصول فناورانه باشد. وقتی بتوانیم به عنوان بسیج، بدنه آحاد ملت در این حوزه وارد شویم، و جهت گیری مان هم حل مسأله باشد. بر اساس برنامه 5 ساله ای که از 1400 تا سال 1404 تنظیم کردیم، در نظر داریم، سیصد شرکت دانش بنیان را در این مدت ایجاد کنیم. هدفمان هم این است که از این شرکت های دانش بنیان به معنای واقعی کلمه برای حل مسأله بهره ببریم. ما مسائل را احصاء خواهیم کرد و برای این شرکت های دانش بنیان هدفگذاری را انجام خواهیم داد. حالا، برنامه حمایتی ما چگونه است؟ ما از این پایگاه های مقاومت که قرار است هر کدام شان یک هسته فناور باشند، در زمینه طرح ایده و طراحی محصول به صورت مادی و معنوی حمایت خواهیم کرد. در کنار این، وقتی این هسته فناور شکل یافت بر اساس، تفاهم نامه ای که با اداره کار، تعاون و رفاه اجتماعی امضاء کرده ایم، این ها خود به خود به یک شرکت تعاونی تبدیل خواهد شد. از میان شرکت هایی که دارای محصولات های تک و مهندسی معکوس هستند، ما شرکت های برگزیده را در مرکز نوآوری سامان خواهیم داد. در افق دو تا پنج سال می خواهیم اینها را به شرکت دانش بنیان تبدیل خواهیم کرد. صنعت در کنار فناوری قرار خواهد گرفت و به این ترتیب فناوری در قلب صنعت قرار می گیرد. ما از طرح های دانش بنیان در حال حاضر حمایت می کنیم تا ثبت کنند و به مرحله تولید برسند.
دکتر قاسم پورحسن : آسیب شناسی پژوهش در دانشگاه های کشور
