گل گندم (نام علمی: ‘Centaurea cyanus’) گیاه یک ساله یا چندساله ای از تیره مینا است. این گیاه از گیاهان دارویی یک یا دوساله است که دارای ساقه منشعب و به ارتفاع 25 تا 80 سانتیمتر است. ساقه این گیاه سبز مایل به سفید است، گل های این گیاه اغلب آبی پر رنگ هستند. بیشتر در مزارع گندم و غلات می روید و به همین علت به گل گندم معروف است.
این گیاه قرنها پیش برای بیماریهایی که در بیشتر موارد مربوط به چشم می شود قابل استفاده بوده است. معجزه ای که این گیاه در درمان ورم ملتحه چشم و پف کردن آن و همچنین درد چشم می کند، توسط متخصصان گیاه شناسی به خوبی شناخته شده است.ساقه گل گندم درد سوزش ناشی از پارگی و بریدگی ها را التیام می دهد. بهتر است قسمت انتهایی ساقه آن را اطراف نواحی آسیب دیده بمالید. همچنین از گیاه می توانید برای کمپرس چشم استفاده کنید. یک تکه پنبه را در جوشانده این گیاه خیس کرده و چشمتان را با آن کمپرس نمایید.
ـ جوشانده این گیاه برای ماساژ صورت و درمان جوش ها و آکنه نیز مفید است. می توانید برگ ها و گل های این گیاه را بجوشانید هنگامی که در حال جوشیدن است حوله ای را روی سر خود بیندازید و صورت خود را بالای ظرفی که گیاه می جوشد به مدت 15 دقیقه نگه دارید بعد از آن صورتتان را با آب سرد بشویید متوجه می شوید که پوست صورتتان تغییر کرده است.
ترکیب شیمیایی
گل های این گیاه دارای موسیلاژ، مواد مومی و تانن می باشد. همچنین در این گیاه مقداری پتاس، اسید فسفریک و منگنز وجود دارد. موسیلاژها دارای ویژگی های ارزشمندی نظیر پایدارکنندگی، امولسیون کنندگی و سوسپانسیون کنندگی هستند و همین امر باعث شده که در صنایع داروسازی و نساجی دارای کاربرد گسترده ای باشند. در داروسازی به منظور تهیه امولسیون ها، سوسپانسیون ها و به عنوان یک عامل امولسیون کننده پودرهای نامحلول، روغن ها و رزین ها و به عنوان چسب در تهیه قرص های مکیدنی، گرانول ها و ساخت مسهل ها کاربرد دارند، اما بیشترین کاربرد آنها به عنوان جزء ضروری در داروهاست (میرمعصومی، ۱۳۷۱ ). این مواد در داروسازی به عنوان قوام دهنده، عامل سوسپانسیون کننده، نگهدارنده آب، پایدارکننده، روان کننده هیدروکلوئیدی، کاهش دهنده اصطکاک و عامل تشکیل لایه نازک استفاده می شوند. از اهمیت فوق العاده موسیلاژها می توان به نقش آنها در تشخیص و درمان سرطان، در دسترس قراردادن دارو و در بهبود و ترمیم زخم و در مبارزه با بیماریهای ویروسی و باکتریایی اشاره کرد.
خواص درمانی
گل های این گیاه دارای اثر مدر(ادرارآور) است و برای سرماخوردگی، رفع سرفه و بیماری های سینه استفاده می شود.
محل رویش
محل رویش این گیاه در آسیا و اروپا می باشد و همچنین در نواحی شمالی ایران، منطقه البرز، اطراف تهران، بلوچستان، خراسان، کرمانشاه می روید. گیاهی است یک الی دو ساله به ارتفاع حدود 50 سانتی متر گاهی موارد بیشتر با ساقه ای منشعب، برگ های آن سبز مایل به سفید و پهنک برگ پوشیده از تارهای پنبه ای شکل می باشد. برگهای قاعده ساقه گیاه، دمبرگ مشخص و پهنکی غالباً با بریدگی های عمیق و ظاهر متمایز دارند و برگهای قسمت های فوقانی ساقه، عموماً باریک، ساده و بدون دندانه می باشند. در انتهای ساقه، گل دهنده و گل های آن غالباً آبی، سفید، قرمز، ارغوانی و یا به رنگ بنفش هستند. در ضمن میوه اش فندقه، سفید رنگ و منتهی به یک دسته تارهای بلند حنایی رنگ است.
خواص درمانی این گیاه به شرح زیر می باشد :
- افزاینده بینایی و ضد التهاب کناره آزاد پلک ها و ورم ملتحمه و گل مژه
- تصفیه کننده خون و تقویت کننده معده
- کاهنده ترشحات معده و مفید برای بیماری های کبدی
- ضد تب و صفرابر
- ضد استسقاء و مسکن دردهای عصبی
- ضد یرقان و کاهنده ورم طحال
- ضد سرفه و بازکننده گرفتگی صدا
- تحریک کننده اشتها و نیروبخش
- ضد برونشیت و مقوی حافظه، مدر و ملین می باشد
- برای سرماخوردگی، بیماری های سینه، روماتیسم، بیماری های پوستی، کولیت، تهوع، سوءهاضمه و ریزش و سفید شدن مو نیز مفید است
- در استعمال خارجی جوشانده ی گل گندم به صورت کمپرس تقویت کننده سلول های پوست صورت، تأمین نظافت و شادابی پوست و جلوگیری کننده از پیدایش چین و چروک در پوست صورت می باشد و برای شستشو و حمام چشم نیز کاربرد دارد
