هومیوپاتی و روش های درمانی آن

هومیوپاتی چیست؟ هومیوپاتی یا «همسان درمانی» یکی از روش های جایگزین پزشکی است. هومیوپاتی هم اکنون در بسیاری از کشورهای اروپایی رایج است. پرسش اساسی اغلب مردم این است که آیا این روش واقعا تأثیری در درمان بیماری ها دارد یا صرفا اثری تلقینی بر فرد به جای می گذارد. در این مقاله ابتدا به شما خواهیم گفت درمان هومیوپاتی چیست و چگونه کار می کند و سپس در مورد میزان تاثیر درمانی هومیوپاتی، داروهای هومیوپاتی و بیماری های قابل درمان با هومیوپاتی صحبت خواهیم کرد.

این روش را ساموئل کریستین هانمن (پزشک آلمانی) در اواخر سده ی هجدهم در آلمان ابداع کرد. روش هومیوپاتی براساس قانون همانندها یا همسان ها بنا شده است. این قانون می گوید هر ماده ای که در بدنِ فرد سالم نشانه هایی از بیماری خاصی ایجاد کند، چنانچه با دز بسیار پایینی برای فردی بیماری که همان علائم را دارد تجویز شود، او را درمان خواهد کرد.افرادی که از این شیوه بهره می گیرند، بر این باورند که بدن انسان توانای شفای خودش را دارد، یا درواقع: «همانند، همانند را شفا می دهد».

هومیوپاتی چیست؟

هومیوپاتی یکی از روشهای درمانی است که در حیطه طب مکمل قرار دارد و امروزه در دنیا بسیار گسترش یافته است. در هومیوپاتی رویکرد تشخیصی و درمانی پزشک بر مبنای پیدا کردن اختلالی است که در سیستم روانی عصبی غددی ایمنی یا PNEI ( سیتم مرکزی متعادل کننده بدن ) به وجود و موجب بروز علایم در ارگانهای مختلف بدن شده است. بر همین مبنا است که بیماری که با یک شکایت بخصوص مثل سر درد به پزشک مراجعه می کند توسط پزشک هومیوپات به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته و کلیه علایمی که در دیگر ارگانهای وی وجود دارد نیز مبنای تشخیص اختلال مرکزی سیستم PNEI قرار میگیرد. هدف از تجویز دارو در هومیوپاتی ایجاد تحریکی بر روی سیستم PNEI در جهت تعدیل عملکرد آن می باشد.
در هومیوپاتی هیچ دارویی وارد فارماکوپه هومیوپاتی نمی شود مگر اینکه ابتدا گزارشات توکسیکولوژی مربوط به آن دارو بررسی شده و علاوه بر آن در شرایط امن، دارو بر روی افراد سالم آزمایش شود. این مسئله باعث می شود که تاثیرات فیزیولوژیک یک دارو بر فرد سالم در مورد هر دارو کاملا شناخته شده باشد. برای توضیح اصل مشابه شاید داروی دیگوکسین بهترین نمونه باشد. این دارو که در طب رایج یکی از داروهای پر مصرف در درمان بیماران مبتلا به نارسایی قلبی است در طول سال های گذشته کاملا شناخته شده است. گزارشات سم شناسی نشان میدهند که شایع ترین عارضه مسمومیت با دیگوکسین اختلال در شبکه هدایتی قلب می باشد. از طرفی برای بیمار مبتلا به نارسایی قلبی که معمولا دچار اختلال در شبکه هدایتی قلب می باشد توسط متخصص قلب و عروق داروی دیگوکسین تجویز میشود. و همین دارو باعث بهبودی در هدایت شبکه هدایتی قلب و حال بیمار میگردد. این یک درمان هومیوپاتی یا مشابه درمانی است، هر چند که دارو توسط یک هومیوپات تجویز نشده است و دیگوکسین جزو فارماکوپه طب رایج است.
هم از این دست است استفاده از استامینوفن برای درمان تب. یک از علایم مهم در مسمومیت با استامینوفن هیپر ترمی یا افزایش دمای بدن است و در طب از استامینوفن برای درمان بیمار مبتلا به تب استفاده میشود. این نیز یک درمان هومیوپاتیک است. بنابر این هر چند که استامینوفن جزء دارو های ضد تب طبقه بندی می شود ولی استفاده از آن به عنوان تب بر درمانی هومیوپاتیک است. بنا بر این بحث مشابهت چندان دور از ذهن نیست و در طب رایج بسیاری از داروها به همین شیوه عمل میکنند. دقت به این نکته لازم است که در این بحث منظور علایم کلینیکال است و قابل تعمیم به تغییرات مکانیسمی نمی باشد. بر این مبنا می توان گفت که در طب رایج نیز از شیوه هومیوپاتی استفاده می گردد.

دارو های هومیوپاتی

دارو های هومیوپاتی منشا طبیعی دارند بیش از ۷۰% داروهای هومیوپاتی منشا گیاهی، حدود ۲۰ % آنها منشا معدنی ( کلسیم ، فسفر ، روی و …) و حدود ۱۰% آنها منشا جانوری ( شیر یک حیوان بخصوص یا یک نوع عسل بخصوص ودیگر ترشحات جانوری و …) دارند. در هومیوپاتی کلاسیک دارو ها را به شیوه خاصی رقیق و توانمند میکنند. طبیعی بودن دارو ها و رقت بالای آنها موجب شده که دارو های هومیوپاتی عوارض جانبی ایجاد نکنند.
هر چند که الزاما هومیوپاتی به معنی داروی رقیق شده نیست و همانطور که در بالا ذکر شد استفاده از دیگوکسین برای درمان بیمار مبتلا به نارسایی قلبی مثالی از این دست می باشد. رقت بیش از حد دارو های هومیوپاتی بحث بر انگیز بوده و موجب شده برخی از منتقدین بر این مبنا اظهار مدارند که موارد درمان شده با هومیوپاتی اثر بخش نیست، در پاسخ به این دسته از منتقدین می توان به پژوهش های انجام شده اشاره کرد. تحقیقات معتبر انجام شده بر روی سلولهای بدن نشان میدهند که دارو های فوق رقیق هومیوپاتی می توانند باعث بروز تغییر در واکنش های سلولی شوند. مداخلات بالینی متعددی نیز حاکی از اثر بخشی بالی هومیوپاتی می باشند. در سال ۱۹۹۱ یك مطالعه مروری سیستماتیك ۱۰۷ كارآزمایی بالینی كنترل شده را در نظر گرفته و دریافته است كه ۷۷% آنها یك نتیجه مثبت را گزارش نموده اند. به دلیل اینكه از ۱۰۷ كارآزمایی فوق، ۸۴ تحقیق نمره كمتر از ۵۵ را در یك ارزش گذاری كیفیت تحقیق ۱۰۰ نمره ای بدست آوردند، مطالعات با كیفیت بالا بطور جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند. در ۶۸ درصد مطالعات فوق، بیماران از درمان هومیوپاتی نسبت به دارونما سود بیشتری برده بودند. در سال ۱۹۹۷ یك مطالعه مروری سیستماتیك ۸۹ كارآزمایی بالینی كنترل شده با دارونما به شیوه دوسویه كور یا تصادفی را در نظر گرفت كه Odds Ratio تركیبی مجموع آنها ۴۵/۲ ( CI 95% ، ۹/۲ – ۰/۲ ) بود، با نفع بردن بیمـــاران در گروه هومیوپاتی. بررسی هایی كه محدود به مطالعات با كیفیت بالا بود نیز نتایج آماری مشابهی را نشان داد، با یك Odds Ratio برابر ۶۶/۱ ( CI 95 % ، ۱ /۲ – ۳/۱ ). این اثر بعد از اصلاح خطای نشر همچنان تأیید شد. در مطالعه ای دیگر محققین با ادغام بررسی های چهار كارآزمایی كه در چند مـركز مختلف تـــوسط محقق مشتــــركی انجام شدند و اثــرات Galphimia glauca را در آلـــرژی های فصلــی بــررسی كردنـــد، به نتیجـــه Odds Ratio معــادل ۰/۲ ( CI 95% ، ۷/۲ – ۵/۱ ) در مورد بهبود علائم چشم و بینی در طی ۴ هفته دست یافتند.

استفاده های بالینی

پزشكان هومیوپات برای درمان حوزه وسیعی از شرایط در مراقبتهای اولیه و موارد تخصصی تعلیم می یابند. در مجموع پزشكان هومیوپات با استفاده از زمینه دانش پزشكی خود و در كنار سایر پزشكان و تخصصهای پزشكی و پیراپزشكی به تشخیص و درمان بیماران اقدام می كنند و در شرایط مقتضی بیماران خود را به متخصصین مربوطه ارجاع می دهند. اگرچه در استفاده بالینی، درمانگران اغلب بیمارانی با مشكلات مزمن را كه پزشكی رایج نتوانسته است در حد كافی مدیریت و درمان كند، مانند آرتریت ها، آلرژی ها، بیماریهای خودایمنی یا مشكلات حاد غیرتهدیدكننده حیات مانند عفونتهای ویروسی یا تروماهای كوچك را درمان می كنند.
والدین ممكن است كودكان خود را برای مشكلات راجعه ای نظیر عفونتهای گوش میانی یا آلرژی ها با هدف پرهیز از استفاده مكرر از آنتی بیوتیك، كورتون یا درمانهای رایج مزمن نزد پزشكان هومیوپات ببرند. لازم به ذکر است که پر مصرفترین داروی سرماخوردكی در فرانسه یكی از داروهای هومئوپاتی است.

هومیوپاتی در دنیا

هم اکنون از هومیوپاتی درشبکه های درمانی بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان به عنوان یکی از روش های اصلی در درمان بیماری های حاد و مزمن استفاده می شود و دارای مراحل آموزش اکادمیک می باشد. هم اکنون این روش درمانی در کشورهای انگلستان، آلمان، فرانسه، هلند، سوئد، کانادا، آمریکا، هندوستان، پاکستان و برزیل و بسیاری از دیگر کشور ها خدمات درمانی به بیماران ارایه می دهد. سازمان جهان بهداشت در کتابی تحت عنوان مروری بر جایگاه طب مکمل/سنتی به تفصیل راجع به جایگاه هومیوپاتی در نظام بهداشتی کشور های مختلف توضیح می دهد.
سازمان جهانی بهداشت اعلام نمود كه هومیوپاتی دومین سیستم پزشكی است كه بصورت جهانی استفاده می شود و بالغ بر یك میلیارد دلار برای این شیوه درمان هزینه می گردد. بیست الی سی درصد پزشكان فرانسوی و آلمانی در كارهای درمانی خود از هومیوپاتی استفاده می كنند. در انگلیس پنج بیمارستان هومیوپاتی بخشی از سیستم بهداشتی كشور را تشكیل داده و بیش از ۳۰ درصد پزشكان عمومی این شیوه را مورد استفاده قرار می دهند. در آمریكا بیش از ۵۰۰ پزشك و ۵۰۰۰ غیر پزشك در كارهای درمانی از هومیوپاتی استفاده می كنند و ۵/۲ میلیون آمریكایی در حال حاضر داروهای هومیوپاتی را بكار می برند – كه دو سوم آنها خود تجویز هستند – و سالانه بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در این راه صرف می شود.
فامـــاركوپه هومیوپاتی آمریكا ( HPUS ) در ســـال ۱۹۳۸ در مؤسســـه اولیه نظارت بر غذا و داروی این كشور FDA تصـــویب شد كه این داروها را به عنوان drug ]و نه به عنوان ویتامین یا مكمل غذایی [ پذیرفتند.
در یك همایش بین‏ المللی پزشكی هومیوپاتی در سال ۱۹۹۴، دكتر ژ. ژانگ افسر سلامت سازمان بهداشت جهانی در طب مكمل به ادغام هومیوپاتی در نظام‏های سلامت ملی تعدادی از كشورها اشاره نمود و ویژگی‏های هومیوپاتی را رویكرد كل‏نگرانه به بیمار، تجویز داروهایی كه سیستم دفاعی خود بدن را تحریك می‏كنند، و استفاده از حداقل دوز دارو عنوان كرد. پرمصرفترین داروی سرماخوردگی در فرانسه، یكی از داروهای هومیوپاتی است. انجمن اروپایی هومیوپاتی كلاسیك ECCH كه در سال ۱۹۹۰ تأسیس شده به مرور زمان توانسته است نمایندة هومیوپات های اروپا باشد. در حال حاضر، این انجمن در ۱۴ كشور اروپایی دارای اعضای رسمی است و به طور مستمر در حال گسترش است. هدف انجمن ارائة درمان هومیوپاتی با كیفیت بالا به عموم مردم است. توجه فعالیت های این انجمن معطوف به تأمین حق انتخاب و فرصت استفاده از درمان هومیوپاتی برای تك تك افراد جامعه است به نحوی كه همه بتوانند بوسیلة هومیوپات های مجرب و داروهای با كیفیت بالا درمان شوند. این امر برای انجمن واضح است كه پزشكانی كه آموزش كاملی در زمینة هومیوپاتی به عنوان یك رشتة درمانی مستقل داشته اند، بهتر از دیگران طبابت می كنند. این موضوع شامل درك و آگاهی عمیق از هومیوپاتی و اصول بنیادین آن به همراه دانش پزشكی متداول می باشد. بنابراین ایجاد هماهنگی در آموزش این رشته و تعیین استانداردهای آموزشی بعنوان گامی موثر در تضمین كیفیت خدمات در نظر گرفته می¬شود. از سازمان های دیگر می توان به جامعه بین المللی پزشکان هومیوپات ( LMHI ) اشاره کرد. این جامعه که از سال ۱۹۲۵ در سوییس ثبت شده است اکنون در بیش از ۷۰ کشور جهان پایه گرفته است و یکی از انجمن های بین المللی است که در مکتوبات سازمان جهانی بهداشت ثبت شده است.

هومیوپاتی در ایران

در تاریخ ۴/۸/۱۳۷۴ شورای عالی ارزشیابی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی هومیوپاتی را یك روش درمانی شناخت و در نهایت در ۲۶/۱۰/۱۳۷۷ دستورالعمل تعیین تكلیف پزشكان هومیوپات توسط وزیر بهداشت وقت جناب آقای دكتر فرهادی به معاونت آموزشی وزارت متبوع اعلام شد و در بهمن ماه همان سال به دانشگاههای علوم پزشكی ابلاغ شد. بعد از قانونمند شدن این رشته، در سال ۱۳۸۱انجمن هومیوپاتی تأسیس شد. این انجمن هم اکنون با بیش از ۳۰۰ عضو رسمی (پزشک عمومی و متخصص) و ۳۰۰ عضو افتخاری (دندانپزشک، داروساز، ماما و گروههای پزشکی) فعالیت می کند. و بالاخره در سال ۱۳۸۷ شورای عالی طب سنتی و مکمل وزارت بهداشت، درمان آموزش پزشکی طی نامه شماره ۳۹۲۷۱/۸/آ به تاریخ ۹/۲/۱۳۸۷ (لینک نامه) شیوه فعالیت پزشکان هومیوپات بیشتر نظام مند نمود.