صفر تا صد آشنایی با مقاله های علمی + فیلم

هدف از نگارش مقالات علمی انتشار نتایج تحقیقات و پژوهش های نویسنده مقاله و به اشتراک گذاری و توسعه تحقیقات به کمک سایر دانشمندان و محققانی است که در حوزه تخصصی مشترک با نویسنده در حال فعالیت هستند. در واقع انتشار نتایج یک پژوهش علمی باعث تکمیل شدن سیر تکاملی یک مسئله علمی می شود؛ به این صورت که محققان بعدی، تحقیقات خود را بر پایه داده های تحقیقات پیشین تکمیل می سازند. به این منظور اهداف مقالات منتشر شده بایستی آگاه سازی مخاطبان و حل یک مسئله علمی جدید باشد و نویسنده مقاله را تنها براساس جذب مخاطب و جلب نظر ویراستاران یک مجله علمی معتبر پایه گذاری نکرده باشد. مقالات بایستی دارای سطح بالایی از خوانایی باشند تا برای خواننده به آسانی قابل فهم گردند (منظور از خوانایی واضح بودن، صحیح بودن و آگاهانه بودن نوشته است). مقالاتی که در نگارش آنها موارد مذکور به خوبی رعایت شده باشد، تعداد استنادات بیشتری را -نسبت به زمانی که نویسنده از جملات و اصطلاحات پیچیده و رمزآلود استفاده کرده باشد- دریافت خواهند کرد.

مخاطبین مقالات علمی

مقالات علمی دارای دو نوع مخاطب هستند: گروه اول داوران و ویراستاران مجله هدف برای به چاپ رساندن مقاله که در رابطه با میزان شایستگی مقاله برای چاپ شدن در مجله تصمیم خواهند گرفت و گروه دوم مخاطبان مجله منتشر کننده مقاله که ممکن است دارای آگاهی بیشتر یا کمتر نسبت به موضوع مورد بحث مقاله باشند. برای اینکه مقاله نوشته شده هم از جانب داوران (برای منتشر کردن مقاله) و هم مخاطبان و خوانندگان (جهت دریافت تعداد استنادات بیشتر) قابل قبول باشد، نویسنده بایستی تلاش و رنجی فراتر از ارائه یک گزارش علمی از نتایج حاصل شده یک تحقیق و اقدامات انجام گرفته شده را متحمل شود. او بایستی مخاطب را متقاعد سازد که تحقیقات انجام گرفته شده ضروری، مناسب و مرتبط با تحقیقات دانشمندان پیشین در زمینه تخصصی مشابه و ادامه دهنده راه آنها است. برای این منظور نویسنده باید بر انگیزه خود از انجام پژوهش حاضر و نتایج حاصل از آن تاکید داشته باشد و مدارک کافی به منظور اثبات صحت و مناسب بودن تحقیقات خود در اختیار مخاطبان قرار دهد. معمولاً مقالاتی که گزارشی از یک تجربه عملی را گزارش می کنند، از ساختار 5 بخشی تشکیل می شوند:

چکیده، مقدمه، روش تحقیق، تجزیه و تحلیل نتایج و نتیجه گیری.

• در قسمت چکیده محقق به بیان کلی مسئله مد نظر و روشی که قصد دارد مسئله را به واسطه آن مورد آزمایش قرار دهد، می پردازد.
• در قسمت مقدمه نویسنده سعی می کند انگیزه خود را از بررسی موضوع مقاله با مخاطب در میان بگذارد و خواننده را برای مطالعه ساختار اصلی متن آماده سازد.
• بخش روش تحقیق اطلاعات کافی را از جزئیات کارهایی که در طول آزمایش انجام گرفته شده است، در اختیار دانشمندان و محققان بعدی قرار می دهد تا در صورت لزوم آن ها بتوانند آزمایشات را بازسازی کنند.
• در قسمت تجزیه و تحلیل نتایج، نویسنده تحقیق نتایج حاصل از تحقیق را به ترتیب زمانی در اختیار خواننده قرار می دهد، تا خواننده بتواند به تنهایی و به دور از تفسیرهایی که در بخش نتیجه گیری در اختیار او قرار داده خواهد شد، نتایج را برای خود تفسیر کند.
• در قسمت نتیجه گیری، نتایج حاصل از تحقیقات به طور جامع و خلاصه در اختیار خواننده قرار داده می شود و این نتایج به انگیزه فرد برای تحقیق بر روی موضوع اصلی ربط داده می شود.

با وجود اینکه 5 بخش اصلی مذکور پروسه کلی اکثر مقالات و تحقیقات را تشکیل می دهد، مقالات موثر اغلب این ساختار را برهم می زنند و محتوای تحقیق را به گونه ای تغییر می دهند تا مخاطب را بیشتر تحت تاثیر خود قرار دهند.

ساختار دقیق چکیده مقاله علمی چیست ؟

مخاطبان مقالات علمی به دو دلیل چکیده مقاله علمی را مطالعه می کنند: اول اینکه بدانند آیا مقاله حاضر نیاز آن ها را برطرف می سازد و قصد خواندن کل مقاله را دارند یا خیر و دوم این که خود را برای جزئیات بعدی که در طول مقاله در اختیار آنان قرار داده خواهد شد، آماده سازند. یک چکیده موفق بایستی خواننده را در رسیدن به این دو هدف یاری می کند. به دلیل اینکه معمولاً چکیده قبل از متن اصلی توسط خواننده مورد مطالعه قرار می گیرد، باید در نگارش آن به مسائلی که خواننده قبل از هر چیز به خواندن آن ها علاقه دارد توجه شود.

مهم ترین موضوعات مورد علاقه خواننده مقاله علمی چیست و در ابتدا بایستی در رابطه با چه مسائلی توضیح دهیم؟ مهم ترین موضوع خلاصه ای از معرفی تحقیق و نتایج حاصل شده آن است. آن ها در ابتدا علاقه دارند انگیزه محقق را از انجام تحقیقات بدانند و پس از آن وارد جزئیات تحقیق شوند. بنابراین شما می توانید چکیده را بر پایه دو موضوع اصلی انگیزه و نتایج پژوهش بنا گذارید.

با وجود اینکه چکیده یک جمع بندی کلی از مقدمه تحقیق و نتیجه گیری آن است، مخاطب هدف آن با دو بخش مذکور بسیار متفاوت است. مخاطبان این بخش شامل تعداد زیادی از افراد متخصص و تازه کار در موضوع تحقیق هستند و این بخش بایستی به ساده ترین شکل ممکن و بدون استفاده از اصطلاحات تخصصی نگارش شود. چکیده باید به قدری ساده و قابل فهم باشد تا تمام خوانندگان به راحتی از دلیل انجام تحقیقات، میزان اهمیت موضوع، روش تحقیق محقق، گزارش مقاله از موضوع مورد بحث، نتایج حاصل از کار، تفسیر این نتایج و احتمالا گام های بعدی مورد نیاز برای گسترش تحقیقات حاضر، اطلاع حاصل کند. بر خلاف چکیده، مخاطبان متن اصلی را اغلب افراد حرفه ای و متخصص در موضوع مورد بحث تشکیل می دهند. چکیده مناسب مقاله علمی چیست ؟ چکیده خوب چکیده ای است که بتواند به تنهایی معرف پژوهش کلی باشد. به این منظور در نگارش آن از هرگونه اشاره به تصاویر یا جداول متن اصلی خودداری کنید.

ساختار دقیق مقدمه مقاله علمی چیست ؟

در قسمت مقدمه همانطور که ذکر شد بایستی نویسنده انگیزه خود را از انجام تحقیقات مشخص سازد و خواننده را برای مطالعه بخش اصلی تحقیق آماده سازد. به این منظور نویسنده بایستی 4 زیر بخش برای بخش مقدمه داشته باشد: متن نوشته، نیاز، هدف و مدارک. البته داشتن تمام زیربخش های مذکور برای تمام مقالات ضروری نیست.

• در ابتدا متن نوشته ای را داشته باشید تا مخاطبانی را که با موضوع مورد بحث آشنایی کمتری دارند، روی موضوع متمرکز سازید و میزان اهمیت کار خود را با آنان در میان بگذارید.
• سپس نیاز جامعه علمی را برای تحقیقات خود مطرح سازید. در واقع مسائلی را مطرح سازید که جامعه علمی هم اکنون در برطرف کردن آنها ناتوانند.
• در بخش بعدی اهداف خود را از انجام تحقیق و چگونگی برطرف ساختن مسائل مذکور در بخش قبل مطرح سازید.
• در انتها با ارائه مدارک و مستندات کافی، ذهن خواننده را برای مطالعه مابقی مقاله آماده سازید.

ساختار متن اصلی مقاله علمی چیست ؟

حتی معتبرترین و منطقی ترین تحقیقات، در صورتی که نتوانند پروسه تحقیقاتی خود را به واسطه نوشتن یک متن مناسب به مخاطب خود ارائه دهند، کاربرد چندانی نخواهند داشت. بنابراین زمانی که شما در حال نگارش بخش ها یا حتی زیربخش های متن اصلی مقاله خود هستید، به یاد داشته باشید تا در تمام مراحل مخاطب خود را برای دریافت و ادراک موضوع مورد بحث آماده سازید. شما می توانید به همان شیوه که در مقدمه از آن بهره بردید، در هر بخش از متن اصلی و حتی در ابتدای هر زیر بخش، ذهن خواننده را نسبت به مسائلی که مطرح خواهد شد، آماده سازید. این آماده سازی می تواند در قالب یک پاراگراف و شامل تمام اطلاعات مرتبط با بخش مد نظر باشد.

ساختار دقیق روش تحقیق یک مقاله علمی چیست ؟

اغلب روش تحقیق های مقالات نگارش شده از نظر مخاطب غیر ضروری و خسته کننده است. برای این که بتوانید این بخش را برای مخاطب جذاب سازید، انتخاب های متعدد خود را که در انجام تحقیقات با آنها مواجه بودید در اختیار مخاطب قرار دهید: چه چیزی استفاده شما را از یک روش واحد یا ترکیبی از روش های پیش رو موجه می سازد؟ چه چیزی در رویکرد شما غیر قابل انتظار و متفاوت و خاص است؟ این موارد را در ابتدای پاراگراف خود و ترجیحاً در جملات ابتدایی یادآوری کنید. در صورتی که شما از یک رویه خاص و استاندارد استفاده می کنید، آن را نام ببرید. اجازه ندهید مخاطبان مجبور به حدس زدن شوند! مطمئن شوید اطلاعاتی که در ابتدای پاراگراف اول برای خواننده ارائه می دهید، ایده کامل و دقیقی از کل پاراگراف در اختیار مخاطب قرار می دهد. در صورتی که نتوانید منظور خود را به طور واضح برای مخاطب شرح دهید، از تصاویر و جدول ها برای درک بیشتر موضوع استفاده کنید.

ساختار دقیق تجزیه و تحلیل نتایج مقاله علمی چیست ؟

نتایج حاصل از تحقیق بدون ارائه یک تفسیر جامع، برای اغلب مخاطبان بی معنی خواهد بود. در این بخش بایستی تفسیر دقیقی از نتایج در اختیار خواننده قرار داده شود؛ در این قسمت ضروری نیست مخاطب را از تمام مراحل رسیدن به نتیجه مطلع سازید و کافی است نتیجه کلی را که از هر کدام از مراحل تحقیق به دست آوردید، در اختیار وی قرار دهید. بر روی اتفاقاتی که پیش آمده است تمرکز کنید و نه نتایجی که انتظار داشتید.

ساختار دقیق بخش نتیجه گیری مقاله علمی چیست ؟

در بخش نتیجه گیری، مهم ترین و کلی ترین نتیجه آزمایشات را در اختیار مخاطب قرار دهید. در این بخش به بیان کلی نتیجه (که در متن اصلی به آن اشاره شده است)، اکتفا نکنید و یک تفسیر کامل از نتیجه به دست آمده برای مخاطب ارائه دهید تا برداشت صحیحی از هدف شما داشته باشد. برای مخاطب مشخص سازید که تا چه اندازه توانستید در برطرف ساختن مشکل یا مسئله مطرح شده در بخش مقدمه موفق عمل کنید. هم چنین در این بخش بر اقدامات و نتایج خود تاکید نکنید و به جای آن مخاطب را از نتیجه کاربردی کلی که مشکلی را از جامعه علمی برطرف خواهد ساخت، مطلع سازید. بخش نتیجه گیری را برای مخاطب جذاب و به یادماندنی سازید.

مروری کوتاه بر انواع مقالات علمی

مقاله یکی از ابزارهای ثبت دستاوردهای علمی پژوهشگران و محققان است، که از طریق آن می توانند یافته های خود را با دیگر پژوهشگران و دانشمندان به اشتراک بگذارند و از دستاوردهای دیگر دانشمندان مطلع شده و بهره ببرند. برای آنکه یک پژوهشگر بتواند به مقالات علمی موجود اعتماد کند، باید فضایی برای جلب این اعتماد فراهم باشد و اینجاست که اهمیت اعتبار مقالات علمی نمایان می شود. مقالات علمی معتبر را می توان در 6 دسته کلی تقسیم بندی نمود که در ادامه به معرفی آن ها خواهیم پرداخت.

مقالات آی اس آی Institute for Scientific Information) ISI)

بوجین گارفیلد در سال 1960 دست به تاسیس موسسه ISI زد. این موسسه که در حال حاضر با نام Thomson Scientific شناخته می شود، در سال 1992 توسط موسسه علمی تامسون خریداری شده است. پژوهشگران برای آن که به دستاوردهای علمی خود اعتبار بخشند، تلاش می کنند تا مقالاتشان را در مجلاتی چاپ کنند که از نظر ISI دارای رتبه برتر باشند. ISI امتیازات علمی مقالات منتشر شده در مجلات مختلف را مشخص می کند که این امر با تکیه بر دانش مجرب ترین اساتید علمی در علوم مختلف، محقق می شود. دانشمندان و محققین از این طریق می توانند اهداف علمی خود را هر چه سریع تر و بهتر پیش ببرند و نتایج صحیح و قابل استناد دیگر پژوهشگران را به درستی در مقالات علمی خود مورد استفاده قرار دهند و به نتایج مطلوب مورد نظر خود برسند. اگر به دنبال یک پایگاه داده متشکل از مهم ترین و معتبرترین مقالات علمی و مجلات چاپ شده در تمام دنیا هستید، ISI می تواند یک انتخاب مناسب برای شما باشد. این پایگاه تمام اطلاعات و محتواهای مربوط به این مقالات را در خود جای داده است که شامل داده های بسیاری از علوم مختلف در مقالات چاپ شده از هزاران دانشگاه معتبر است. دستیابی به این منبع عظیم اطلاعاتی و علمی با استفاده از سرویس ISIs Web of Science امکان پذیر است. این سرویس به پژوهشگران کمک می کند تا میزان اعتبار علمی مقالات را بدست آورده و تعداد دفعاتی که به این مقاله ارجاع داده شده است را مشاهده نمایند. به دلیل اینکه دانشمندان و پژوهشگران در همه حوزه های علمی داده های خود را به روزرسانی می کنند، ISI در هر سال یک مرتبه همه منابع علمی مورد تأیید خود را مورد بازبینی قرار داده و مجلاتی را که از استانداردهای این موسسه عدول کرده اند، از بانک اطلاعاتی خود خارج می کند. ISI در هر سال حدود 2000 مجله جدید را مطابق با استانداردهای خود، بررسی نموده و آن ها را ارزیابی می نماید که از این میزان فقط 10 درصد آن ها به بانک اطلاعاتی افزوده می شود. این مجلات علمی برای آنکه به بانک اطلاعاتی ISI افزوده شوند باید مراحل ارزیابی را پشت سر بگذارند. رعایت کردن استاندارهای ISI می تواند به انتخاب شدن این مجلات کمک کند. از جمله این استانداردها این است که باید چکیده، عنوان مقالات و کلمات کلیدی به زبان انگلیسی باشد. گاهی مشاهده می شود که یک مجله در یک سال مورد تایید ISI بوده اما سال بعد از این پایگاه معتبر علمی حذف شده است. علت این امر آن است که مجلات موجود در بانک اطلاعاتی ISI با ضریبی به نام “تاثیرگذاری” رتبه بندی می شوند. بنابراین حذف صورت گرفته به علت کاهش رتبه علمی مجله و از دادن اعتبار علمی آن می باشد.

مقالات آی اس سی Islamic World Science Citation Center) ISC)

پایگاه ISC توسط کشور عزیزمان ایران که به عنوان قطب علمی برتر جهان اسلام شناخته می شود، و به همت مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری شیراز تاسیس شده است. این پایگاه در راستای پیشبرد اهداف علمی جامعه بین المللی نقش به سزایی را ایفا می نماید. ISC بر اساس معیارهای علمی معتبر، مجلات علمی کشورهای اسلامی را تجزیه و تحلیل می کند. ISC بعد از ISI و اسکوپوس در رتبه سوم سنجش عملکرد پژوهشی 57 کشور عضو این مجموعه قرار دارد. ISC با معرفی بیش از 800 مجله در داخل و خارج از کشور پروسه طولانی چاپ مقاله در نشریات علمی-ترویجی و علمی-پژوهشی را که گاهی تا یک سال هم زمان می برد، کوتاه نموده و به پژوهشگران فرصت چاپ مقالاتشان را در مجلات ISC می دهد. همچنین برای چاپ مقالات ISC هزینه کمتری پرداخت شده و احتمال چاپ آن ها در مقطع دکترا نسبت به مقالات ISI بیشتر است. از دیگر مزایای چاپ این مقالات ایجاد فرصت شغلی برای پژوهشگران است که این امر برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکترا از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

مقالات اسکوپوس SCOPUS

الزویر ناشر هلندی در سال 2004 با همکاری 21 موسسه از سراسر جهان اقدام به راه اندازی پایگاه اسکوپوس نمود. این پایگاه که در حال حاضر رقیب جدی موسسه اطلاعات علمی است، بزرگترین پایگاه اطلاعاتی حاوی چکیده مقالات و فهرست منابع هر مقاله است. بر همین اساس اسکوپوس امکان محاسبه تعداد استنادات به هر مقاله را فراهم می نماید و از طریق آن می توان متوجه شد که از مقالات دیگر به هر مقاله در این مجموعه تا کنون چند بار ارجاع داده شده است که این موضوع شاخصی برای تعیین کیفیت مقالات است. همچنين مؤثرترين کشورها، نشريات، مؤسسات علمی، آثار و دانشمندان از اين طريق مشخص مي شوند. مطالبی که در مجموعه اسکوپوس بحت پوشش می باشند، عبارتنداز: فنی Technical، پزشکی Medical ، علوم اجتماعی Social Sciences، ادبیات literature ، هنر Art، علوم انسانی Humanities می باشد.

مقالات علمی پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

در مقالات علمی پژوهشی، پژوهشگران باید در موضوع انتخابی خود دقت ویژه داشته باشند تا موضوعی که انتخاب می کنند، برای اولین بار انتخاب شده باشد یا به عبارت دیگر موضوعشان طرح نوینی در حوزه علمی ای که در آن فعالیت می کنند، ارائه دهد. مقالاتی که دارای این ویژگی مهم باشند از اصالت و ابداع برخوردار هستند که می توانند زمینه ساز موضوعات تحقیقاتی جدید در آینده شوند و به همین دلیل به آن ها اصیل گفته می شود. در واقع هدف اصلی در این مقالات کشف حقایق و دستیابی به معارف است تا آن ها را در میان افراد منتشر کنند و از این طریق به حل مشکلی پرداخته و یا اندیشه ای نوین را در موضوعات علمی روز دنیا ارائه دهند. انجام این نوع از مقالات از طریق مطالعه نظام مند برای یافتن روابط اجتماعی میان پدیده های طبیعی محقق می شود. دلیل آن که به این مقالات، مقالات علمی – پژوهشی گفته می شود آن است که هدف از آن ها کاربردها، روش ها و مفاهیم و مشاهدات جدید در زمینه علمی با هدف پیشبرد مرزهای علم و فناوری است. نمونه دیگر از ارائه طرحی نوین آن است که پژوهشگر به موضوعی که نو و تازه نیست، نگاهی نو داشته و با ایجاد یک استدلال جدید به آن می پردازد. مرور ادبیات یکی از بخش های این نوع از مقالات است. در یک مقاله علمی پژوهشی، ادبیات به عنوان اساس و بنیان کار ارائه می شود و بینش جدیدی را که پژوهشگر به دنبال ایجاد آن است، پشتیبانی می کند. اساتید دانشگاه ها، دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی ارشد، پژوهشگران شاغل در مراکز علمی، تحقیقاتی و تولیدی مخاطبین اصلی این نوع از مقالات هستند.

مقالات علمی ترویجی

اگر مقاله ای به ترویج یکی از رشته های علوم بپردازد و هدف آن ارتقا سطح دانش خواننده بوده و او را با موضوعات جدید علمی آشنا کند، در واقع یک مقاله علمی ترویجی است که با توجه به اینکه هدفی جز آشناسازی ندارد، می تواند ترجمه و یا یک تألیف باشد. مقاله علمی ترویجی که آن را با نام مرور ادبیات هم می شناسند، اطلاعاتی را که در یک موضوع به خصوص و در یک محدوده زمانی خاص منتشر شده اند، بررسی می کند. این مقاله خلاصه و استنتاج ها را ترکیب می کند و اطلاعات را در ساختاری نو ارائه می دهد؛ بنابراین این مقالات سازماندهی خاص خود را دارند که می توانند از مقالات و کارهای قبلی تفسیری جدید را ارائه دهند، تفاسیر قبلی را با تفاسیر جدید مخلوط کنند یا در حوزه مورد بحث سیر پیشرفت جریان فکری و مباحث مرتبط با آن را ترسیم کنند. این مقالات بر پایه جابه جایی، تلفیق و ترکیب دانش موجود تهیه می شوند و معمولا به روشن شدن زوایای یک مسئله کمک می نمایند، از جمله این مقالات می توان به مقالات مروری، تدوینی، ترجمه ای و تحلیلی اشاره کرد که به لحاظ ارزش علمی در بین این دسته از مقالات، مقاله های تحلیلی ارزش و اعتبار بالاتری دارند.

مقالات کنفرانسی

همان گونه که از نام این مقالات پیداست مقالاتی که در کنفرانس ها ارائه می شوند را مقالات کنفرانسی می گویند که نام دیگر آن ها Proceeding می باشد. مقالات کنفرانسی عموما توسط یک یا چند نفر تهیه می شوند. ارسال این مقالات باید در مهلت تعیین شده برای ارسال باشد و اگر مقاله ای بعد از زمان تعیین شده ارسال شود، رد شده و برای داوری پذیرفته نمی شود. برای ارسال مقاله به کنفرانش باید هزینه ثبت نام پرداخت شود که به آن Registration گفته می شود. البته با پرداخت هزینه می توان به عنوان شرکت کننده در کنفراس حضور داشت اما مقاله ای ارائه نکرد. تفاوتی که مقالات کنفرانسی با مقالات ژورنالی دارند آن است که معمولا اکثر مقالات کنفرانسی به چاپ خواهد رسید اما مقالات ژورنالی اکثرا رد می شوند مگر مقالاتی که توجیه خوبی برای پذیرش آن ها و چاپشان وجود دارد. برای شروع کار چاپ مقاله، مقالات کنفرانسی می توانند انتخاب خوبی باشند هر چند در کشور ما اهمیت مقالات ژورنالی به مراتب بیشتر از مقالات کنفرانسی است.

کلام آخر

همانگونه که مشاهده کردید انواع مختلف مقالات علمی وجود دارد که با نگارش و چاپ هریک از آنها امتیازات ویژه ای به دست می آورید. ما در این مطلب تلاش کردیم مخاطب را با انواع مختلف آنها آشنا کنیم تا با آشنایی و اطلاعات کامل اقدام به نگارش و چاپ مقاله مورد نظر خود کند.

مقاله علمی پژوهشی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟