شرایط قانونی وقف چیست؟

وقف چیست؟

در معنای لغوی وقف به معنای توقف و حبس کردن و در اصطلاح حقوقی عبارت است از این که عین مال حبس و منافع آن تسبیل گردد.

حال منظور از حبس و تسبیل چیست؟

• منظور ازحبس موقوفه نگهداشتن عین مال از نقل و انتقال و تصرفات در آن است زیرا هدف واقف استفاده همیشگی و دائمی موقوف علیهم از عین موقوفه می باشد.
• منظور از تسبیل منافع آن است که منافع موقوفه در مسیر خداپسندانه ای که مورد نظر واقف است هزینه شود مانند واگذاری منافع در انجام امور خیریه.

وقف به چند دسته تقسیم خواهد شد؟

• وقف عام:

وقف عام به وقفی میگویند که راجع به جهات عامه باشد.مثل مساجد، مدارس و هرچه از این قبیل باشد. وقف عام شامل جهت است و مصلحت عام را در نظر دارد، مثل وقف بر مسامد، پل ها و مدارس و یا شامل عنوان عام است، مثل فقرا و ایتام. به تعبیر دیگر میتوان گفت وقتى مالک، مال منقول قابل دوام یا ملکى را براى کارهاى عمومى و عام المنفعه وقف میکند وقف عام میباشد.

• وقف خاص:

وقف خاص وقفی است که اختصاص به افراد معینى به طور تعقب داشته باشد مثل وقف بر اولاد و احفاد. به عنوان مثال، مالکى مال غیر منقول یا مال منقول قابل دوام را وقف میکند تا فرزندان او از منافع مال بهره ببرند که این عمل را وقف خاص گویند. از یک جهت دیگر، وقف را به انتفاع و منغعت تقسیم میکنند.

اموال قابل وقف چیست؟

1. هزینه تحصیل دانشجویان و دانش آموزان
2. تهیه لباس و لوازم التحریر دانش آموزان بی بضاعت و یتیم
3. ساخت و تجهیز مدارس در مناطق محروم
4. ساخت و تجهیز خوابگاه دانشجویان
5. تحقیقات علمی و پژوهشی
6. ساخت کتابخانه های تخصصی
7. ساخت مراکز فنی و حرفه ای
8. معالجه و هزینه دارو درمان بیماران مستمند
9. کمک هزینه دارو و درمان به بیماران خاص و صعب العلاج
10. ساخت و تجهیز درمانگاه و بیمارستان، بهداري و خانه بهداشت در مناطق محروم و روستایی
11. کمک به معلولین و ساخت آسایشگاه برای معلولین و از کارافتادگان
12. امور ازدواج جوانان: ( كمك هزينه ازدواج، مراسم، ساخت سالن جشن براي ازدواج و…)
13. تهيه جهیزیه براي دختران نيازمند و بی بضاعت
14. ساخت مسکن برای اسکان موقت زوج های جوان
15. پرداخت وام قرض الحسنه ازدواجساخت پرورشگاه برای ایتام و مستمندان
16. ساخت و تجهیز مدارس شبانه روزی در مناطق محروم
17. تامين هزینه تحصیلی ایتام و مستمندان
18. تامین سبد غذایی ایتام و فقرا
19. خرید لباس و مایحتاج ضروری ایتام و خانواده هاي فقرا
20. کمک به خانواده های زندانیان
21. کمک به خانواده ها و زنان بی سرپرست و بدسرپرست
22. کمک برای آزادی زندانیان غیر عمد
23. مطلق خیرات و مبرّات
24. کمک به آسایشگاه بیماران، پرورشگاه، شیرخوارگاه ها و خانه سالمندان

شرایط عین موقوفه

1. معین بودن
2. قابلیت انتفاع داشتن
3. قابلیت تحویل و تسلیم
4. قابلیت بقا و ماندگاری

در وقف چهار شخص وجود دارد:

1. واقف: به شخصی گفته می شود که مالک مالی است و قصد دارد آن را در راهی وقف کند.
2. موقوف علیهم: شخص یا اشخاصی هستند که مال در راه آنها وقف می شود و آنها اجازه ی استفاده و بهره برداری (حق انتفاع) از مال موقوفه را دارند؛ این اشخاص ممکن است مشخص و محصور باشند که وقف خاص گفته می شود و زمانی که موقوف علیهم غیرمحصور و وقف بر جهات عامه باشد، وقف را عام می نامند.
3. متولی: کسی است که از طرف واقف جهت اداره ی مال موقوفه مشخص می شود، حتی امکان دارد که خود واقف هم عهده دار این سِمت شود. در واقع متولی، مدیر شخصیت حقوقی و امین مال موقوفه است نه نماینده ی واقف.
4. مال موقوفه: همان طور که توضیح داده شد پس از وقف، دارای شخصیت حقوقی مجزاست و لازم است که شرایطی را دارا باشد. (توضیح داده خواهد شد)

آیا مال وقفی را می توان فروخت؟

در صورتی می توان مال وقفی را فروخت که:

• مال موقوفه خراب شده باشد.
• ترس از خراب شدن آن به حدی برسد که امکان بازسازی ان وجود نداشته باشد.
• اختلاف بین افرادی که برای آن ها وقف شده به حدی باشد که احتمال قتل و خونریزی وجود داشته باشد.

مدت زمان تولیت

بر اساس آنچه که در ماده 75 بیان شده و توضیح داده شد ، وظیفه تولیت یعنی اداره کردن امور مال موقوفه ، می تواند برای دو دوره تعیین شود :یا اینکه اداره مال موقوفه برای مدت معینی است ؛و یا اینکه به صورت مادام العمر تعیین شده باشد که تعیین این موضوع با واقف است.

رجوع از وقف

در خصوص امکان رجوع از وقف توسط واقف (کسی که مالی را وقف می کند) ماده 61 قانون مدنی می گوید: وقف بعد از وقوع آن به نحو صحت و حصول قبض لازم است یعنی غیرقابل بازگشت به حالت قبل از وقف است و واقف نمی تواند از آن رجوع کند یا در آن تغییری بدهد یا از موقوف علیهم [یعنی کسی که وقف به نفع آنها شده است] کسی را خارج کند یا کسی را داخل در موقوف علیهم نماید یا با آنها شریک کند یا اگر در ضمن عقد متولی [یعنی کسی که مسئول انجام و اجرای امور وقف است] معین نکرده بعد از آن متولی قرار دهد یا خود به عنوان تولیت دخالت کند.

وقف به قصد فرار از دین

اگر واقف برای فرار از پرداخت بدهی، اموال خود را وقف کند، تحقق وقف منوط به اجازه طلبکاران است. ماده ۶۵: صحت وقفی که به علت اضرار دیان واقف واقع شده باشد منوط به اجازه دیان است.

ماده ۲۱۸ مکرر قانون مدنی و ماده ۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی: معامله به قصد فرار از دین، چون صوری نیست و مالک قصد معامله دارد به علت حمایت از طلبکاران، غیرنافذ است؛ به طور کلی: در حقوق ایران، معامله به قصد فرار از دین، بین دو طرف صحیح است؛ اما در مقابل طلبکار قابل استناد نیست.

وقف بر مقاصد نامشروع

ماده ۶۶ قانون مدنی: برای توضیح این بحث، از مبحث عقود و معاملات کمک می گیریم؛ طبق بند ۴ ماده ۱۹۰ قانون مدنی برای صحت معامله، مشروعیت جهت آن، شرط است. طبق ماده ۲۱۷ قانون مدنی اگر جهت معامله تصریح شود، باید مشروع باشد والا معامله باطل است.

شرح ماده ۲۱۷ قانون مدنی، معامله با جهت نامشروع:

معامله با جهت نامشروع، ۳ حالت دارد:

• جهت معامله نامشروع و در عقد بیان شده است: عقد باطل است.
• جهت معامله نامشروع است و بیان هم نشده، اما طرف معامله از نامشروع بودن جهت آن خبر دارد: عقد باطل است، بیان کردن مهم نیست، مهم اطلاع داشتن طرف معامله است.
• جهت معامله نامشروع است و بیان هم نشده و طرف معامله هم از نامشروع بودن جهت آن خبر ندارد معامله صحیح است.

با توجه به توضیحات فوق و ماده ۶۶ قانون مدنی وقف بر جهات نامشروع باطل است و از سه حالت بالا خارج نیست.

موارد خیانت در امانت و مجازات آن در قانون جمهوری اسلامی ایران

ماده ۵۵ قانون مدنی می گوید: وقف عبارت است از این که عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود، منظور از حبس نمودن عین مال نگاه داشتن عین مال از نقل و انتقال و همچنین، از تصرفاتى که موجب تلف عین گردد زیرا مقصود از وقف، انتفاع همیشگى موقوف علیهم، از مال موقوفه است و بدین جهت هم آن را وقف گفته اند. منظور از تسبیل منافع، واگذارى منافح در راه خداوند و امور خیریه و اجتماعى میباشد. بند ۷ الحاقى به ماده یک قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف مقرر میدارد:

اثلاث باقیه، محبوسات، نذور، صدقات و هر مال دیگرى که به غیر از وقف براى امور عام المنفعه و خیریه اختصاص یافته در حکم موقوفات عامه است و چنانچه فاقد متولى و متصدى باشد با اذن ولى فقیه تحت اداره و نظارت سازمان اوقاف و امور خیریه قرار خواهد گرفت. همانطور که ملاحظه می شود اموالى را میتوان وقف نمود که با حفظ اصل آن، امکان بهره بردارى از منافعش وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اقلام مصرف شدنى مانند میوه یا گندم یا برنج که با استفاده از آنها عین مصرف میشود، قابل وقف نیست. اما اموالى مانند ظروف، میز، صندلى، ساختمان، باغ و زمین قابلیت وقف دارند.

جرم خیانت در امانت چه تبعاتی دارد؟