وصیت شفاهی یا لفظی چیست؟
بر اساس قانون مدنی ، وصیت عبارت است از اینکه شخصی تکلیف برخی از امور مالی و غیر مالی بعد از فوت خود را برای ورثه اش مشخص کرده باشد که با این تعریف ، می توان وصیت را به دو نوع وصیت عهدی ( درخواست انجام برخی امور به موجب وصیت نامه ) و وصیت تملیکی ( بخشش مالی به موجب وصیتنامه ) تقسیم بندی کرد ، هر فرد تنها به میزان یک سوم از اموال خود را می تواند برای بعد از فوت خود وصیت کرده و به شخص یا امری اختصاص دهد . اما در قانون مدنی و قانون امور حسبی ترتیبات و احکام خاصی برای وصیت کردن و نحوه آن مورد پیش بینی قرار گرفته است که با عنایت به آنها در می یابیم که انواع وصیتنامه مورد قبول بر اساس قانون عبارت است از : وصیت خود نوشت ، وصیت سری و وصیت رسمی که هر یک از آنها با شرایط و احکام خاص خود در قانون امور حسبی مورد بررسی قرار گرفته است ؛ لکن یکی از انواع وصیت کردن که در عمل ممکن است به کرات مورد استفاده اشخاص قرار گیرد ، وصیتی تحت عنوان " وصیت شفاهی " است که به آن وصیت کردن زبانی یا لفظی هم گفته می شود . بنابراین در پاسخ به این سوال که وصیتنامه شفاهی چیست می توان گفت وصیت شفاهی یا وصیت زبانی نوعی از وصیت کردن است که بر خلاف وصیت کتبی ، بر روی فرم یا برگه خاصی نوشته نشده است و صرفا در جمع دیگران وصیت کردن انجام شده است و وصیت نامه ای تدارک دیده نشده است . به عنوان مثال پدر در جمع اعضای خانواده خود برای بعد از فوت خودش وصیتی کرده است و خانه ، زمین یا ملکی از خود را به نفع یک یا چند نفر از فرزندانش وصیت می کند و در این خصوص وصیت نامه ای نمی نویسد که در اینجا بحث اعتبار وصیت لفظی یا وصیت نامه شفاهی مطرح می شود.
قانون وصیت شفاهی یا لفظی
در قسمت قبل به توضیح وصیت شفاهی و اینکه وصیت نامه شفاهی چیست پرداختیم ؛ اما در این قسمت قصد داریم قانون وصیت شفاهی و احکام وصیتنامه شفاهی در ایران را مورد بررسی قرار دهیم . در قانون امور حسبی گاهی به علت شرایط خاصی که ممکن است اتفاق افتد ، انجام وصیت به صورت شفاهی مورد پیش بینی قرار گرفته است که بر اساس ماده 283 قانون مذکور ، در موارد فوق العاده از قبیل جنگ یا خطر مرگ فوری و امراض مسری و مسافرت در دریا به این جهت که موصی نمی تواند به یکی از طرق مذکور در قانون ( رسمی ، سری و خودنوشت ) وصیت کند ، ممکن است وصیت به صورت شفاهی انجام گیرد که در این صورت ، وصیت کننده یا موصی باید در حضور دو نفر گواه یا شاهد وصیت خود را به صورت شفاهی اظهار داشته و یکی از آن دو گواه ، اظهارات شفاهی یا وصیت وی را با تعیین روز و ماه و سال و محل وقوع وصیت نوشته و موصی و گواه آن را امضا نمایند . علاوه بر این ، امکان وصیت شفاهی در ماده 284 و 286 این قانون برای افراد نظامی نیز مورد پیش بینی قرار گرفته است که بر اساس آن ، افراد و افسران نظامی و کسانی که در ارتش اشتغال به کاری دارند ، در صورتی که جنگ شده باشد یا مأمور عملیات جنگی باشند و یا در محلی زندانی یا محصور باشند که مراوده ای با خارج نباشد ، می توانند نزد یک نفر افسر یا همردیف او با حضور دو گواه وصیت خود را شفاها اظهار نمایند . لذا بر اساس قانون وصیت شفاهی تنها در دو حالتی که ذکر شده است معتبر خواهد بود و در صورتی که شرایط مذکور وجود نداشته باشد ، افراد باید وصیت خود را طبق یکی از حالات پیش بینی شده در این قانون و به صورت کتبی تنظیم نمایند . به همین دلیل است که بر اساس ماده 291 قانون امور حسبی هر وصیتی که به ترتیب مذکور در این قانون واقع نشده باشد ، در مراجع رسمی مانند دادگاه قابل پذیرش نیست . مگر اینکه اشخاص ذینفع در ترکه یعنی ورثه متوفی ، وصیت شفاهی یا زبانی متوفی را قبول داشته باشند و بخواهند آن را انجام دهند.
حکم وصیت نامه شفاهی
آموزه های دین مبین اسلام مبین این مطلب است که وصیت کردن توسط متوفی مستحب موکد می باشد و اگر شخصی قبل از فوت خود وصیتی کرده که به موجب آن بعد از فوت وی مالی به شخصی تعلق گیرد ( وصیت تملیکی ) و یا انجام امر یا اموری به عهده دیگری قرار گیرد ( وصیت عهدی ) ، عمل کردن به چنین وصیتی واجب می باشد و تفاوتی میان کتبی بودن وصیت یا شفاهی بودن آن وجود ندارد و حکم وصیت نامه شفاهی یا لفظی آن است که توسط موصی له یا وصی به انجام برسد و در این خصوص اختلافی وجود ندارد ؛ لکن گاهی شخص متوفی به صورت شفاهی یا لفظی امری را وصیت می کند ولی ورثه متوفی به دلیل اینکه وصیت شفاهی را نشنیده اند یا به هر دلیلی مفاد آن را قبول ندارند ، از پذیرش اعتبار وصیت شفاهی یا لفظی توسط متوفی خودداری می کنند و از عمل نمودن به آن نیز خودداری می ورزند ؛ با این حال باید دانست که اگر متوفی به صورت شفاهی به امری وصیت کرده باشد ، وصیت شفاهی واجب شرعی محسوب شده و عمل نمودن به آن ضروری است ؛ چرا که آخرین خواست متوفی همان امر بوده است . لازم به ذکر است که شخص متوفی نمی تواند بیشتر از یک سوم از اموال خود را مورد وصیت قرار بدهد و وصیت مازاد بر ثلث نیازمند تنفیذ یا رضایت سایر ورثه خواهد بود .
بنابراین بر اساس دین اسلام ، وصیت کردن عملی پسندیده و مستحب محسوب می شود و توصیه فراوانی به وصیت کردن توسط افراد و همچنین اجرای وصیت متوفی شده است ؛ اما گاهی علی رغم اینکه شخص متوفی به طور شفاهی یا زبانی برای ورثه خود یا نزد دیگران وصیت به انجام کار یا وصیت به بخشش مالی نموده است ، ورثه از انجام مورد وصیت خودداری کرده و به دلیل شفاهی بودن یا زبانی بودن وصیت از پذیرش آن خودداری می کنند . امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .