آشنایی با رشته ورزشی بسکتبال

ورزش بسکتبال

ورزش بسکتبال يک بازي گروهي و هيجان آوري است که در آن بازيکنان بايد داراي سرعت عمل و تحرک بسيار باشند . خصوصياتي چون آمادگي جسماني ، وقت شناسي ، همکاري ، گذشت ، سرعت و دقت و همچنين ابتکارات و فنوني که ورزشکاران از خود بروز مي دهند اين بازي را مفرح و شادي آن را لذت بخش مي نمايد.

دکتر نای اسمیت پس از بررسی رشته های موجود ورزشی ، دریافت که ورزش جدید باید :

توپ در آن نقش داشته باشد .

به صورت گروهی به اجرا در آید .

اصل رقابت در آن رعایت شود .

و بر مهارت استوار باشد .

هیچ گونه خشونتی و برخوردهای سخت بدنی مبتنی نباشد .

حاصل این افکار و اندیشه ها ورزشی شد به نام بسکتبال که امروزه پس از سپری شدن نزدیک به یک قرن و اندی از اختراع آن ، از پر طرفدارترین و هیجان انگیزترین رشته های ورزش بین المللی است .

دکتر نای اسمیت در شروع کار دو سبد که مخصوص حمل میوه بود بر دیوار دو طرف سالن ورزش دانشگاه و در ارتفاعی بلندتر از قد یک انسان قد بلند نصب کرد و به دو گروه از ورزشکاران جوان دانشگاه آموزش داد که توپی را دست به دست بدهند و سعی کنند آن را به درون سبد بیندازند . در این حال ، تیم مقابل باید بکوشد که مانع از انجام این کار شود و توپ را هم از چنگ حریف بربایند و تصاحب کند.

نخستین مسابقه ای که به این ترتیب و به صورتی تجربی ترتیب یافت میان دو تیم ۹ نفره در کالج اسپرینگ فیلد بود و اولین گل تاریخ بسکتبال را هم یکی از بازیکنان به نام «ویلیام چیلس» به سبد انداخت .

بعدها شخصی به نام «فرانک ماهان» با توجه به اینکه در زبان انگلیسی سبد را بسکت (BASKET) و توپ را بال (BALL) می گویند ، این ورزش را بسکتبال نامید . دکتر نای اسمیت ، برای آنکه بازی بسکتبال خشن نشود ، مقررات دقیقی برای آن به وجود آورد .

قوانین ابتدایی

با گذشت زمان قوانینی برای انجام بازی وضع شد. مثلا تعداد بازیکنان هر تیم ۹ نفر تعیین گردید. سپس به ۷ نفر تقلیل یافت و بالاخره این تعداد به ۵ نفر کاهش یافت و تثبیت شد. هر بازیکن می توانست در موقع وقوع خطا به جای کلیه بازیکنان تیم خود پرتاب آزاد را انجام دهد.

هر تیم می توانست از شروع تا پایان بازی توپ را در زمین خود به طور دلخواه نگهداری نماید. هر بار که توپ گل می شد بازی با بین طرفین یا جامپ بالjump ball از وسط زمین ادامه می یافت.

بازیکنان بلند قد می توانستند در نزدیک سبد قرار گیرند و توپ را به آرامی در سبد جای دهند (قانون سه ثانیه وجود نداشت). در آن زمان سعی شد توجه مدیران مدارس و مسئولان سازمان های ورزشی را به آموزش بسکتبال جلب نمایند.

باوجود این تلاش مداوم و پیگیر، آموزش بسکتبال برای مربیان حالت جنبی داشت و اساساً فعالیت آن ها در ورزش های رقابت آمیز دیگری مانند فوتبال آمریکایی متمرکز بود.

بسکتبال امروزی

امروزه با این که ورزش بسکتبال یکی از معروفترین و پرطرفدارترین ورزش های جهان است و تغییرات زیادی یافته است، هنوز اصول اساسی آن مانند زمان دکتر ناسمیت است.

زمین بسکتبال

یک زمین قانونی و مناسب برای بسکتبال باید کاملاً مسطح و بدون هر گونه مانع و برآمدگی باشد. این ورزش را نمی توان در زمین های خاکی یا چمن اجرا کرد. بلکه سطح زمین باید از مواد سفت مانند آسفالت، سیمان یا چوب پوشیده شده باشد.

میدان های بسکتبال همه به یک اندازه نیست. زمین بازی برای خردسالان کوچکتر از زمین بزرگسالان است. مسابقات رسمی در میدان هایی به شکل مستطیل به طول ۲۶ متر و عرض ۱۴ متر برگزار می شود که طول وعرض زمین را می توان به نسبت دو متر در یک متر کم و زیاد کرد.

زمین بسکتبال به شکل خاصی خط کشی می شود. خط های دور زمین به پهنای ۵ سانتی متر است. از مرکز زمین و به موازات عرض زمین خطی کشیده می شود که زمین بازی را به دو قسمت مساوی تقسیم می کند. در وسط زمین دو دایره متحدالمرکز رسم می کنند به شعاع های ۹۰ سانتی متر و ۱٫۸۰ متر. مرکز این دایره ها که درست مرکز زمین است محل آغاز بازی است .

تجهیزات مورد نیاز

لباس

آرون اونز، نمونه ای از لباس بازیکنان

لباس بازی برای زنان و مردان بلوز بی آستین و شلوارک است و نام تیم در جلوی بلوز و شمارهٔ بازیکن در پشت و جلوی آن نوشته شده است. در بازی های بین المللی شماره های بازیکنان از ۴ تا ۱۵ است. بازیکنان بسکتبال معمولاً از کفش های ساقدار استفاده می کنند که از مچ پا حفاظت بیشتری می کند.

تختهٔ ثابت

تختهٔ بسکتبال مستطیلی است به طول ۱٫۸۰ متر و عرض ۱٫۲۰ متر که موقعیت آن در فضای بالای زمین در دو انتهای میدان است و باید به گونه ای قرار گیرد که به اندازه ۱۲۰ سانتی متر با خط انتهای زمین فاصله داشته باشد. ارتفاع تخته از کف سالن بازی 2.75 متر است .

انواع تخته

نوعی از تخته ها به کمک میله هایی آهنی از سقف سالن آویزان می شوند که در هنگام عدم نیاز، می توان آن ها را بالا برد و به سقف سالن متصل کرد. این نوع تخته برقی است. نوعی دیگر از تخته ها با میله ای به زمین وصل و محکم می شوند. در نوعی دیگر، تخته به وسیلهٔ پایه ای متحرک بر روی زمین قرار می گیرد.

حلقه

حلقهٔ بسکتبال در فاصلهٔ ۳۰ سانتی متری قاعدهٔ تخته به آن متصل می شود. قطر حلقهٔ بسکتبال ۴۵ سانتی متر و ارتفاع توری که به شکل سبد به آن متصل می شود ۳۰ سانتی متر است.

توپ بسکتبال

در دو سال نخست که بازی بسکتبال ابداع شد، توپ فوتبال را برای بازی به کار می بردند. اما چون این توپ سبک بود در سال ۱۸۹۴ میلادی اولین توپ مخصوص بسکتبال توسط یک کارخانه دوچرخه سازی تولید شد که اندکی از توپ فوتبال بزرگ تر بود.

در سال ۱۹۳۷ نوع دیگری توپ بسکتبال بزرگ تر اما سبک تر به بازار آمد و آنگاه در سال ۱۹۴۹ توپی ساخته شد به همین شکل و اندازه و وزن فعلی که هنوز هم مورد استفاده است. توپ بسکتبال بزرگتر از توپ های معمولی است و آن را از جنس چرم، لاستیک یا پلاستیک می سازند و هنگام استفاده باد می کنند.

میزان فشار هوای داخل توپ باید به حدی باشد که در صورت رها شدن از ارتفاع ۱٫۸۰ متر، پس از اصابت به زمین کم تر از ۱٫۲۰ و بیش تر از ۱٫۴۰ متر از زمین بلند نشود. محیط یک توپ قانونی بسکتبال پس از باد شدن باید حداقل ۷۵ سانتی متر و حداکثر ۷۸ سانتی متر باشد. ضمن آنکه در این حال وزن توپ نباید کمتر از ۶۰۰ و بیشتر از ۶۵۰ گرم باشد. توپ این ورزش بزرگ ترین و سنگین ترین توپ بازی های دسته جمعی است.

قوانین بسکتبال

دفاع

قوانین زمانی

بسکتبال در چهار دوره ۱۰ دقیقه ای (بین المللی) یا ۱۲ دقیقه ای (اِن.بی.اِی) انجام می شود. زمان استراحت بین دوره اول و دوم و بین دوره سوم و چهارم ۲ دقیقه و بین دوره دوم و سوم (بین دو نیمه) ۱۰ دقیقه است.

وقت اضافه در بسکتبال ۵ دقیقه می باشد. پس از استراحت بین دو نیمه زمین حمله و دفاع دو تیم عوض می شود. اصطلاحاً به زمین حریف، زمین حمله و به زمین خودی زمین دفاع گفته می شود.

زمان های گفته شده زمان واقعی بازی است. یعنی زمانی که توپ در جریان نیست وقت بازی متوقف می شود. مثلاً زمانی که خطایی رخ داده است یا هنگام پرتاب آزاد زمان متوقف می شود. به همین دلیل زمان انجام یک بازی کامل بیشتر از مجموع عددی زمان های بالا است و معمولاً حدود دو ساعت طول می کشد.

قانون دبل (Double)

دریبل کردن از زمانی شروع می شود که بازیکن کنترل توپ را دراختیار گرفته و با انداختن و زدن آن در تماس با زمین دوباره آن را قبل از اینکه به بازیکن دیگری برخورد کند لمس نماید. زمانی دریبل خاتمه می پذیرد که با دست آن را گرفته و یا اجازه دهد توپ در دست یا دست ها استراحت نماید.

زمانیکه توپ با دست دریبل کننده در تماس نیست، تعداد گامهای برداشته محدود نخواهد بود. بازیکن مجاز نیست پس از خاتمه دریبل، برای بار دوم اقدام به دریبل نماید. درصورتی که این عمل را انجام دهد مرتکب تخلف «دبل» شده است.

قانون رانینگ (تراولینگ)

بازیکنی که توپ را دراختیار دارد می تواند یک پای خود را به هر سمتی که می خواهد، یک یا چند مرتبه حرکت دهد. درصورتیکه پای دیگرش که آن را پای «پیوت» می نامند ثابت باشد. رانینگ حرکتی است که بازیکن صاحب توپ در داخل زمین یک یا دو پای خود را بدون توجه به محدودیت فوق حرکت دهد یا گام های او با دریبل های بازیکن تناسب نداشته باشد.

خطا های حرکت رانینگ

دویدن با توپ بدون دریبل بیش از یک گام

برداشتن گام اضافه در سه گام ، لی آپ و پاور موو ( Power move )

برداشتن گام ریز در سه گام بطوری که قابل تشخیص نباشد

کشیده شدن پا روی زمین برای فاصلهٔ بیش از 5 سانتی متر در هر حرکت

پرش با توپ و برگشت به زمین بدون رها کردن آن . برای مثال بازیکنی که به قصد شوت ، پرش جفت می کند اگر به زمین برسد و هنوز توپ را رها نکرده باشد ، رانینگ کرده .

اگر بازیکن در اوت ، هنگام پرتاب اوت با توپ حرکت کند .

قانون سه ثانیه

زمانی که تیمی کنترل توپ را در زمین حمله موقعی که ساعت در جریان باشد، دراختیار دارد، هیچ یک از نفرات آن تیم نمی تواند مدت سه ثانیه در منطقهٔ ذوزنقهٔ حریف یا روی خطوط ذوزنقهٔ حریف بماند .

قانون ۲۴ ثانیه

اگر تيمي مالك توپ شده باشد. بايد در عرض 24 ثانيه توپ را وارد حلقه حريف بكند يا به طرف حلقه تيم مقابل شوت بزند در زدن شوت توپ بايد حتماً به حلقه بخورد تا 24 ثانيه صفر شود اگر توپ به تخته بخورد 24 ثانيه ادامه مي يابد و اگر توپ توسط تيم مقابل اوت شود باز هم 24 ثانيه ادامه مي يابد.

24 ثانيه موقعي صفر مي شود كه 1- خطا صورت بگيرد 2- بازيكن تيم مقابل با پا توپ را به اوت بياندازد. اگر دستگاه 24 ثانيه بوق بزند و توپ از دست بازيكن رها شده و در هوا باشد، اگر گل شود گل قبول مي باشد. اگر در هوا با دست بازيكني لمس شود و گل شود گل مردود مي باشد .

قانون هشت ثانیه

زمانیکه یک تیم توپ را در زمین خودی تحت کنترل می گیرد، باید در عرض ۸ ثانیه توپ را به زمین حمله بفرستد. تخطی از این قانون، تخلف «هشت ثانیه» نامیده می شود و داور توپ را در اختیار تیم مقابل قرار خواهد داد.

قانون 5 ثانیه

بطور کلی هیچ یک از بازیکنان تیم نمی توانند توپ را بیش از ۵ ثانیه نزد خود نگه دارند.

قانون نیمه (برگشت توپ به زمین دفاعی)

زمانی که یک بازیکن در زمین حریف (زمین حمله) مالکیت توپ را در اختیار می گیرد، نباید توپ را به زمین دفاعی (زمین خودی) برگرداند. چه با پاس به یاران خود چه با دریبل کردن خودش آن را به زمین خودی برگرداند. این کار یک تخلف است و توپ دراختیار تیم مقابل قرار خواهد گرفت.

تذکری در این رابطه:

درهنگامی که فرد حامل توپ به زمین حریف وارد شد حتی اگر پای او یا توپ زیر دستش وارد زمین خودی شود خطای نیمه (half) صورت گرفته است. البته نکته بالا [پای او یا توپ زیر دستش وارد اوت (Out) شود] در مورد وارد شدن توپ به اوت (Out) نیز صدق می کند.

خطاهای ورزش بسکتبال

خطای شخصی: 1- بلاک کردن 2- شارژ کردن 3- دفاع از پشت سر 4- تماس با دست 5 – نگهداشتن 6- استفاده غیرقانونی از دستها 7- هل دادن 8- اسکرین غیر قانونی خطای شخصی در تمامی حالات جهت بازیکن خاطی اعلام می شود.

خطای طرفین: خطایی است که دو بازیکن مخالف روی همدیگر در یک زمان انجام می دهند.

خطای غیر ورزشی: خطای شخصی است که به طور عمد روی بازیکن با توپ و یا بدون توپ صورت می گیرد و جریمه آن دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ از وسط زمین می باشد.

دیسکالیفه: هرگونه خطایی خارج از روحیه ورزشکاری را با دیسکالیفه (اخراج از زمین بازی) جریمه و دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ از وسط زمین به حریف داده می شود.

خطای فنی: خطایی است که بدون برخورد بازیکن بوجود می آید. جریمه آن یک پرتاب آزاد با مالکیت توپ از وسط زمین می باشد. خطای فنی برای بازیکن ذخیره دو پرتاب آزاد با مالکیت توپ و خطای فنی برای مربی و همراه تیم دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ است.

خطای تیمی:در هر ده دقیقه، تیمی که خطاهای انجام شده آن بیش از 4 خطا باشد، خطای تیمی محسوب می شود و جریمه آن دو پرتاب آزاد توسط بازیکنی که خطا روی آن اتفاق افتاده است انجام می شود.

خطاي شخصي در بسکتبال :

• 1- بلاك كردن
• 2- شارژ كردن
• 3- دفاع از پشت سر
• 4- تماس با دست
• 5 - نگهداشتن
• 6- استفاده غيرقانوني از دستها
• 7- هل دادن
• 8- اسكرين غير قانوني خطاي شخصي در تمامي حالات جهت بازيكن خاطي اعلام مي شود.

نحوه پاس دادن

اگر فاصله ما با هم تیمیمان زیاد بود اول از همه باید توپ را با دو دست از دو سمت راست و چپ بگیریم به طوری که دو شصت انگشتان ما به سمت خود باشد و توپ را به دو سوم خود یا یک سوم هم تیمییمان پرتاب می کنیم.

طوری که توپ نهایتاً به دست هم تیمیمان برسد. اگر فاصله ما با یار خودی کم بود و حریف در جلوی ما ایستاده بود می توانیم توپ را از زیر دست حریف به یارمان بدهیم و اگر حریف به سمت ما هجوم بیاورد می توانیم توپ را از یک سمت به پشت خود برده و از سمت دیگر به جلوی خود آورده و به یارمان بدهیم.

انواع پرتاب

نحوه پرتاب شوت

در تمامی پرتاب ها از جهات مختلف ، باید به چند نکته توجه کنیم:

برای پرتاب شوت توپ را باید به شکل T گرفته شود یعنی دست چپ در کنار توپ ودست راست روی توپ (روی قسمتی که روبروی ماست )قرار داده شود.

برای پرتاب توپ باید با دست چپ به توپ جهت داده شود و با دست راست پرتاب شود ؛ به طوری که تنها مچ دست خم شود.

هنگام پرتاب(2 ثانیه قبل از پرتاب توپ به سبد)باید پا ها را مقداری خم کرده و بعد به حالت اولیه در بیاوریم هنگامی که به حالت اولیه درآمد آنگاه پرتاب میکنیم.

به هنگام پرتاب پاها باید به اندازه عرض شانه باز شود.

پرتاب ۳ گام

اگر در هنگام بازی موقعیت ضد حمله پیش بیاید می توانیم از پرتاپ های سه گام استفاده کنیم. سه گام به این شکل است که وقتی به نزدیکی حلقه حریف رسیدیم درهمان حالت دویدن می توانیم ۳ گام برداریم و توپ را به داخل حلقه بیندازیم.

به شکلی که ۲ گام برداریم و گام آخر را می پریم و توپ را در حلقه بیندازیم. برای زیبایی این حرکت می توانیم درهنگام گام برداشتن توپ را دور کمر خود بچرخانیم و بعد پرتاب کنیم.

پرتاب به وسیله تخته

اگر روبروی حلقه بودید می توانید با استفاده از مربع روی تخته آن را در درون سبد بیندازید به طوری که آن را دقیقاً به وسط مربع بزنید.

اگر در دو سمت چپ یا راست حلقه بودید می توانید به ظلع بالایی مربع پرتاب کنید.

اگر زیر حلقه بودید می توانید از گوشه های مربع استفاده کنید به طوری که مقداری به سمت عقب خم شده (دراین حالت برای بهتر پرتاب کردن می توانید فقط یک پای خود را به سمت عقب بیاورید) و اگر به سمت چپ خم شده اید باید توپ را به گوشه چپ مربع بزنید و اگر به سمت راست خم شده اید توپ را به گوشه راست مربع بزنید.

در تمامی این موارد سرعت توپ نقش مهمی دارد مسلم است که هر چه فاصله نزدیک تر می شود سرعت توپ هم باید کم تر شود.

زاویه پرتاب

در هر پرتاب (به جز پرتاب ۳ گام و ریباند) باید به زاویه توپ توجه داشت. زیرا اگر زاویه پرتاب ما کم باشد توپ در اصطلاح بلاک (Block) می شود. بنابراین بهترین زاویه برای پرتاب توپ زاویه ۴۵ درجه است.

پرتاب ریباند

اگر تیم ما توپ را به سوی حلقه حریف پرتاب کرد و آن وارد سبد نشد، می توانیم با روش ریباند آن را وارد سبد کنیم. روش ریباند اینگونه است که در هنگامی که توپ توسط یار ما زده شد و به تخته برخورد کرد و درون سبد قرار نگرفت، ما می توانیم هنگامی که توپ در حال برگشتن است پریده و توپ را در همان حال که پایمان روی زمین نیست با دست آرام به تخته زده و آن را درون سبد جای دهیم .

روش امتیاز دهی

امتیاز هر گل (پرتاب موفق در حلقهٔ حریف) با توجه به موقعیت بازیکنی که اقدام به شوت کرده است متفاوت است. اگر بازیکن خارج از خط سه امتیازی باشد، گل سه امتیاز و اگر داخل آن باشد دو امتیاز دارد. هر پرتاب آزاد (پنالتی) یک امتیاز دارد. در بسکتبال تساوی وجود ندارد و آن قدر وقت اضافه به بازی داده می شود تا یکی از دو تیم برنده شود. زمان استراحت بین وقت های اضافه ۱ دقیقه است.

داوران بسکتبال

تعداد داوران یک مسابقهٔ بسکتبال ۵ نفر است. از این ۵ نفر دو داور در درون زمین بر جریان بازی نظارت می کنند که یکی از آن ها سرداور و دیگری داور است . در کنار زمین هم ۳ نفر هر یک وظیفه ای خاص را انجام می دهند .

یک نفر ثبت کنندهٔ امتیازها و خطاها (منشی) یک نفر مسئول ۲۴ ثانیه و هم وقت نگهدار است. خطاهای عمده ای که داوران به آن توجه دارند عبارتند از: خطا در حمله، رانینگ، دبل، سه ثانیه، خطاهای برخورد و سد مسیر.

لیگ ها و مسابقات

حرفه ای ترین لیگ بسکتبال ان بی ای (NBA) می باشد. این لیگ بین تیم های باشگاه های حرفه ای آمریکای شمالی (ایالات متحده آمریکا و کانادا) برگزار می شود.

مسابقات لیگ حرفه ای ان بی اِی

این لیگ مسابقات به صورت دو دسته در کنفرانس شرق و غرب برگزار می شود که در پایان قهرمان این دو کنفرانس نیز به رقابت با هم می روند. علاوه بر این مسابقات، هر ساله مسابقه ای تحت عنوان بازی ALL-STARS انجام می شود که در آن ستاره های کنفرانس شرق و غرب با یک بازی نمایشی به رقابت با هم می پردازند. مسابقه ALL-STARS شامل مسابقه slam dunk - شوت ۳ امتیازی و ... می باشد که طرفداران بسیار زیادی دارد.

آشنایی با رشته ورزشی تخته نرد

بسکتبال خیابانی

نام بسکتبال خیابانی (street BALL) به آن دسته از بازی ها اطلاق می شود که در زمین های سرباز بازی می شود. قوانین آن، قوانین بسکتبال عادی است با تغییرات جزیی ای که به نسبت محل بازی متفاوت است.

این دسته از بازی ها دارای حرکات نمایشی اند و بعضی از قوانین بسکتبال واقع در سالن در آن رعایت نمی شود. بازیکنان این بازی ها مگر در موارد خاص از لباس هماهنگ با یکدیگر استفاده نمی کنند.

بسکتبال در ایران

دایره المعارف بریتانیکا، سال ورود بسکتبال به کشور ما ایران را ۱۹۰۱ میلادی برابر با ۱۲۸۰ هجری شمسی ذکر کرده است.

اما آنچه مسلم است، اولین نشانه های ورود بسکتبال به ایران در سال های ۱۳۱۰ و ۱۳۱۱ دیده شده که آن هم توسط کارکنان سفارتخانه های خارجی در ایران بوده است.

در سال ۱۳۱۴، یک مربی ورزش به نام «فریدون شریف زاده» ورزش بسکتبال را به دانش آموزان دبیرستان البرز (کالج البرز) تهران معرفی و پایه گذاری کرد و کم کم دیگر مربیان ورزش به گسترش و آموزش این ورزش پرداختند.

در سال ۱۳۲۴، فدراسیون بسکتبال ایران تشکیل شد و نخستین حضور بسکتبال ایران در میدان های بین المللی، در بازی های المپیک لندن (۱۹۴۸) بود .

ورزش بسکتبال از جمله ورزشهايي است که تعداد تماشاچي آن روز به روز افزون تر مي گردد در نتيجه استاندارد فضاها براي جايگاه تماشاچيان رو به افزايش است .

اغلب فدراسيون هاي بسکتبال هاي کشور نفر پيشنهاد مي نمايند .

در بازيهاي کشوري حد اقل ظرفيت تماشاچي 1500 صندلي در مسابقات بين المللي و قاره اي حدود 8000 نفر و بيشتر توصيه شده است .

بهترين زاويه ديد براي تماشاچيان ، مشاهده بازي از طرفين زمين است ، زيرا در دو طرف انتهاي زمين ، تخته هاي بسکتبال مانع از ديد کافي مي شود .

حد اقل فاصله اولين رديف تماشاچي تا زمين بازي 2 متر مي باشد .

آشنایی با رشته ورزشی فوتبال