درمان اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از نی نی سایت، گاهی نگرانی و اضطراب جدایی در بچه ها آنقدر شدت می گیرد که منجر به بروز یک اختلال می شود؛ اختلالی که به اضطراب جدایی مشهور است و تا به حال خیلی از والدین را درگیر کرده است. با این وصف اگر کودک شما در آستانه رفتن به پیش دبستانی است و علائمی از این دست را نشان می دهد باید خودتان را برای حل این مشکل آماده کنید. در همین راستا مهدی میری، مشاور آموزش و پرورش و مدرس آموزش خانواده (کارشناس ارشد مشاوره و راهنمایی) درباره اختلال اضطراب جدایی، راهکارها و درمان آن توضیحات کاملی ارائه می دهد.

اختلال اضطراب جدایی چیست؟

مهدی میری با دسته بندی اضطراب جدایی اینطور توضیح می دهد: "ما دو نوع اضطراب جدایی داریم؛ یکی اضطراب جدایی طبیعی است که معمولا در بچه های 6 تا 18 ماه دیده می شود. این نوع از اضطراب جدایی یک امر کاملا طبیعی است و معمولا از 24 ماهگی آرام آرام در یک بچه سالم از بین می رود. یک اضطراب جدایی هم داریم که پیش از دبستان شروع می شود که ما این مسئله را اختلال اضطراب جدایی می نامیم. مورد اول که بین بچه های 6 تا 18 ماه شایع است اختلال نیست بلکه یک اضطراب طبیعی بین آنهاست بنابراین اضطراب جدایی طبیعی نامیده می شود و چون کلمه طبیعی به کار می رود دیگر اختلال نیست اما بروز این مشکل بین بچه های پیش دبستانی با عنوان اختلال شناخته می شود. این اختلال قبل از پیش دبستانی شروع می شود و معمولا می توان این اختلال را در بزرگسالان هم دید؛ یعنی اینطور نیست که فقط در بچه ها باشد اما مسئله این است که شروعش در دوره پیش دبستانی رخ می دهد و برای همین والدین باید به این موضوع توجه ویژه ای داشته باشند."

فقط 20 درصد بچه ها اضطراب جدایی دارند

همه پدر و مادرها نباید نگران بروز این اختلال در فرزندان خود باشند چون بنا به گفته این کارشناس آموزش خانواده اختلال اضطراب جدایی در همه بچه ها اتفاق نمی افتد. در این مورد آمارهای مختلفی وجود دارد اما به طور میانگین این اختلال در تقریبا حدود 20 درصد بچه ها بروز می کند.

دلایل بروز اختلال اضطراب جدایی از کجا می آیند؟

مهدی میری، کارشناس آموزش و پرورش می گوید: "تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده نشان می دهد که بخش زیادی از دلایل بروز اختلال اضطراب جدایی در بچه های دوره پیش دبستانی بابت وابستگی زیادی هست که در خانه و خانواده آنها وجود دارد. قسمت دوم ممکن است تحت تاثیر عواملی مانند مرگ والدین باشد؛ به این ترتیب که کودک در سال های گذشته و در سن کمتر یکی از والدینش را از دست داده و حالا نگران از دست دادن والد دیگر است. در عین حال ممکن است این اختلال به دلیل بیماری احتمالی که یک کودک به آن مبتلا باشد نیز رخ بدهد. یا مشکلی مانند اینکه اتفاق بدی در ذهنش مانده مثلا یک تصادفی را مشاهده کرده و این موضوع را به یاد دارد. البته عوامل وراثتی هم در بروز این اختلال نقش دارند. در واقع در این مشکل ژنتیک هم تاثیر گذار است. همچنین جنسیت هم در اختلال اضطراب جدایی موثر است به طوریکه این اختلال بین دخترها بیشتر از پسرهاست."

راهکارهای حل اختلال اضطراب جدایی

مهدی میری درباره راهکارهای کوتاه مدت حل این مشکل اینطور توضیح می دهد: "حل این اختلال ممکن است با راهکارهای کوتاه مدت جواب بدهد که معمولا به همین دلیل توصیه می شود از قبل مشاوران آموزش هایی را در این رابطه به اولیا بچه ها ارائه بدهند. در حقیقت اگر پدر و مادر کودکی که قرار است وارد پیش دبستانی شود احساس می کنند که فرزندشان ممکن است با اختلال اضطراب جدایی مواجه شود بهتر است از قبل یک سری آموزش هایی را ببینند تا بتوانند این راهکارها را به کودک خود منتقل کنند. از جمله این راهکارها می تواند آموزش مهارت های کنار آمدن باشد چون معمولا یکی از دلایل اختلال فوق این است که بچه ها مشکل ناسازگاری دارند؛ بنابراین اگر ما از قبل بتوانیم به بچه ها مهارت های زندگی و مهارت های سازگاری را یاد بدهیم به آنها در مسیر غلبه به این مشکل و چه بسا پیشگیری کمک کرده ایم."
میری، کارشناس آموزش و پرورش توضیحاتش را با یک راهکار کوتاه مدت دیگر تکمیل می کند: "یکی دیگر از راهکارهای کوتاه مدت این است که قبل از شروع رسمی مدارس کودک مبتلا به اختلال را کم کم به مدرسه ببریم تا با محیط آشنا شود، کلاس ها را ببیند و به فضای مدرسه عادت کند. در واقع اینها یک سری راه های پیشگیرانه محسوب می شود. چون اگر والدینی احساس کنند فرزندشان درگیر این اختلال است و برنامه های پیشگیرانه را انجام دهند قطعا دیگر مراجعه به روانشناس کودک نیاز نیست."

اتاق کودک را برای مبارزه با اختلال آماده کنید!

بنا به گفته این کارشناس آموزش خانواده یکی دیگر از راه های پیشگیرانه این است که والدین قبل از شروع مدرسه بخشی از اسباب بازی های کودک را جمع کنند، یک میز تحریر در اتاقش بگذارند یا یک کتابخانه کوچک برایش تهیه کنند تا کم کم حال و هوای بازی را به سمت حال و هوای درس و مسئولیت پذیری سوق بدهند.

وقتی اختلال اضطراب جدایی به درمان نیاز دارد...

میری همچنین از راهکارهای درمانی این اختلال می گوید: "در حقیقت ما در مواجهه با کودکانی که دچار اختلال اضطراب جدایی هستند یک سری روش های پیشگیرانه داریم و یک سری راهکارهای درمانی. برای درمان یکی از اولین راه ها مراجعه مستقیم به روانشناس کودک است. یعنی اگر والدینی می بینند که فرزندشان به پیش دبستانی رفته و این اختلال در او بروز کرده و حاد شده سریع به روانشناس کودک مراجعه کنند. در این مرحله روانشناس بررسی می کند که چه عواملی موجب ایجاد این مشکل شده اند. چون این عوامل در بچه های مختلف متفاوت است. مثلا ممکن است در یک کودک اختلال اضطراب جدایی، ترس از خود مدرسه به واسطه درک غلط از محیط باشد هر چند در حال حاضر این مسئله کمتر شده اما در قدیم مثلا می گفتند اگر در مدرسه درس نخوانید تنبیه می شوید! البته این وضعیت در شرایط فعلی وجود ندارد. اما به طوری کلی تصویرهای غلطی که در ذهن یک بچه شکل می گیرد می تواند علت بروز این اختلال باشد. ما اصطلاحا به چنین شرایطی می گوییم شناخت های ناسازگار؛ در این حالت روانشناس باید ابتدا علت را پیدا کند تا بتواند روی این موضوع کار کند. از طرف دیگر امکان دارد دلیل بروز اختلال در کودک دیگری اختلافات خانوادگی باشد؛ در اینصورت نیاز هست که روانشناس از روش خانواده درمانی استفاده کند. همچنین گاهی ممکن است در برخی از بچه ها اختلال اضطراب جدایی به این موضوع برگردد که او مهارت های دوست یابی را بلد نیست. بنابراین با آموزش این مهارت ها که با استفاده از بازی درمانی انجام می شود می توان این مشکل را حل کرد. در همین راستا ما چهار نوع درمان داریم؛ درمان شناختی رفتاری، درمان خانوادگی، بازی درمانی و در نهایت در موارد خیلی حاد دارو درمانی."

اشتباه والدین؛ انتقال ترس به بچه ها!

بهتر است به عنوان والدین ترس ها و نگرانی هایتان را از ورود کودک خود به پیش دبستانی دقیقا جلوی او ابراز نکنید چون تبعاتش قطعا دامنگیر خودتان می شود مهدی میری در این مورد می گوید: "یکی از اشتباهاتی که خانواده ها انجام می دهند این است که اضطراب خودشان را ناخودآگاه به بچه منتقل می کنند. اشتباه دیگر خانواده ها این است که به بچه ها این اجازه را نمی دهند که ترسشان را بیان کنند. در حالیکه باید بگذارند اگر فرزندشان در این مورد ترسی یا نگرانی دارد آن را کاملا ابراز کند. خانواده ها باید بدانند که بیان کردن ترس و نگرانی توسط بچه ها یک نکته بسیار حساس است. خانواده ها اما معمولا از روی حس دلسوزی می گویند "نه اینکه ترس ندارد؛ برای چه می ترسی؟" این روش اشتباه است. ما باید اجازه بدهیم کودک خیلی راحت ترسش را ابراز کند. ما باید با بچه همدلی داشته باشیم؛ باید برایش گوش شنوایی باشیم. نباید ترس بچه را عادی سازی کنیم. در وهله اول اجازه بدهیم ترسش را بیان کند و بعد اگر دیدیدم این ترس واقعی است سعی کنیم او را با آن مواجه کنیم."

بچه ها را با ترس هایشان از مدرسه روبه رو کنید

روبه رو شدن با موضوعی که فرزند شما را می ترساند؛ البته از راه درستش و مطمئن شدن از اینکه خطری در کار نیست می تواند آبی روی آتش اختلال اضطراب جدایی برای فرزند شما باشد. مهدی میری از این مواجهه می گوید: "مثلا فرض کنیم بچه می گوید همکلاسی ام مرا می زند یا معلمم بد اخلاق است؛ در این صورت سعی کنیم بچه را با همکلاسی و یا معلم مواجه کنیم که ببیند هیچ اتفاقی نمی افتد. در حقیقت باید تلاش کنیم ترس بچه را به شکل طبیعی از بین ببریم نه با امر و نهی کردن یا نصیحت کردن و چه بسا سراغ روش های سنتی رفتن؛ چون این چیزها کودک پیش دبستانی را بیشتر اذیت می کند."

نمایشنامه بنویسید و خانوادگی اجرایش کنید!

میری از یک راهکار ساده و کاربردی برای ارتقا مهارت برقراری ارتباط برای کودکان اینطور می گوید: "یک راهکار دیگر این است که با استفاده از بازی و نمایش که در واقع همان بازی درمانی است مبتوانیم مهارت های ارتباطی با اطرافیان را به بچه ها یاد بدهیم چون بخشی از اختلال اضطراب جدایی برمی گردد به اینکه بچه ها شاید نتوانند در مدرسه با دوستان جدید خود ارتباط برقرار کنند. برای همین بهتر است در خانه این تمرین را در قالب بازی و نمایش انجام بدهیم تا بچه ها یاد بگیرند این ارتباط را برقرار کنند؛ مثلا خوراکی هایشان را با دوستانشان شریک شوند و یاد بگیرند یک رابطه سالم را با همکلاسی هایشان برقرار کنند."

یک نسخه برای همه جواب نمی دهد!

اگر راهکاری مانند گذاشتن یک عکس خانوادگی در کیف کودک پیش دبستانی برای مواقعی که دلتنگی و اضطراب آزارش می دهد برای فرزند دوست شما جواب داده لزوما قرار نیست روی فرزند شما هم جواب بدهد. به همین دلیل است که نباید برای همه بچه های مبتلا به این اختلال از یک دستور واحد پیروی کرد. کارشناس آموزش و پرورش دراین مورد می گوید: "راهکارهایی مثل عکس دادن به بچه روش هایی نیست که در قالب یک نسخه واحد بخواهیم به همه توصیه کنیم. این راهکارها ممکن است درباره بعضی از بچه ها جواب بدهد و در مورد برخی دیگر نتیجه معکوس داشته باشد. در واقع ما باید به هر کسی نسخه مخصوص خودش را بدهیم. بنابراین نمی توانیم نکات انفرادی و خاص را به همه توصیه کنیم."

اهمیت خواب کامل را دست کم نگیرید

وقتی بچه ها کم می خوابند طبیعیست که در مدرسه تمرکز کافی ندارند، همین مشکل ممکن است باعث شود نتوانند خودشان را با مدرسه وفق بدهند. بنابراین به خواب کافی و راحت بچه ها اهمیت ویژه ای بدهید.

چه زمانی به روانشناس کودک مراجعه کنیم؟

کارشناس آموزش خانواده عقیده دارد در کوتاه مدت بهترین راه این است که ما بچه را حتی در صورتی که گریه می کرد هم به مدرسه ببریم؛ نباید دانش آموز را از بقیه جدا کنیم و وقتی می گوید من نمی روم ما هم به عنوان والدین بپذیریم که نرود. باید بچه را به مدرسه ببریم و حتی اگر لازم باشد خودمان هم به عنوان پدر و مادر حضور داشته باشیم. کودک باید کم کم با محیط مدرسه و کلاس درس مواجه شود و در کنارش مهارت ها را هم به بچه یاد بدهیم. به طور کلی اگر در مسئله اختلال اضطراب جدایی از اول روی روش های پیشگیرانه کار کنیم کار اصلا به مراجعه به روانشناس و درمان و دارو نمی کشد. اما نکته بسیار مهم این است که اگر اختلال اضطراب جدایی کودک پیش دبستانی بیشتر از چهار هفته طول کشید آنوقت باید برای حل مشکل به روانشناس مراجعه کرد."