به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از روزنامه صبح نو، امروز از آخرین مستند ساخته شده درباره مسائل جنسی در کشور رونمایی می شود تا دیگر بتوانیم از تعداد قابل توجهی از این دسته تولیدات نام ببریم و مطمئن باشیم که این موضوع، مساله مستندسازان کشور شده است.
سال 1383 مسعود ده نمکی اولین مستند جنجالی در حوزه مسائل جنسی را در حالی به بازار تماشا می فرستاد که هنوز صحبت درباره این دست موضوعات، از جمله محکم ترین تابوهای اجتماعی بود. با این حال با عبور از سال های پایانی دهه 70، همان زمان هم برای عموم مردم روشن بود که جرقه های خاموش، زیر خاکستر اتفاقات اجتماعی در حال گر گرفتن هستند. با این همه مستند «فقر و فحشا» به دنبال چیزی بیش از نمایش همین معضلات در کشور ایران نبود و مستندی تحقیقی در این حوزه محسوب می شد که با رویکردی نسبت به طبقات اقتصادی و اجتماعی به دنبال ریشه های رشد مسائل جنسی در جامعه می گردد.
پس از ممنوعیت رسمی این مستند و خاموش شدن دوباره سروصداها در این حوزه، با یک تاخیر فاز چندساله، مستندها دوباره در آسیب شناسی این دست مسائل شیرجه زدند اما این بار به دنبال برهم کنش مردم با جوامع دیگر از طریق رشد رسانه های عمومی، مقایسه وضعیت مشکلات جنسی در ایران با سایر کشورها، گفت وگوها و افکار عمومی را بیشتر به خود جلب کرده بود. حالا باید به دو سوال با هم پاسخ داده می شد؛
وضعیت جنسی در ایران در کدام مرحله است؟ اوضاع از سایر کشورها و خصوصا کشورهای اروپایی و آمریکایی بهتر است یا بدتر؟
این سوالات سازندگان مستندها را به سمت اتخاذ راهبردهای جدیدی برای ارتباط گرفتن با مخاطب پر از مساله و سوال شان سوق داد. «بازگشت گمورا» به کارگردانی جواد صافی، اولین مستند از این دست بود که در سال 95 راهی بازار شد و تلاش می کرد تا سیر باز شدن فضای جامعه آمریکا را در مسائل جنسی واکاوی کند.
شاید پیش فرض بسیاری از این دست مستندها، نقد همین باور عمومی بود که جامعه آمریکا، جامعه ای باز، چندفرهنگی و صبور نسبت به همه تغییراتی است که در رفتارهای جنسی مردمش پدید آمده است. حسین شمقدری هم به اذعان خودش، ساخت سه گانه اش را با همین پیش فرض آغاز کرد.
شمقدری می خواست فرهنگ جنسی در غرب و خصوصا جامعه آمریکا را نقد کند اما برخلاف صافی، به تولید مستندی آرشیوی که بخش هایی از مستند های انگلیسی زبان را به هم چسبانده باشد و با یک نریشن، انبوهی از اطلاعات را روانه ذهن خسته مخاطب کند، راضی و قانع نبود. او قصد داشت از نزدیک نگاهی به زیست جنسی در اروپا بیندازد و مرحله پژوهش و تحقیق را که تا پیش از آن پایه مهمی برای این دست مستندها به شمار می آمد، دور ریخت. گفتن خطرات مسائل جنسی در مهد لیبرالیسم هم جذاب تر بود و هم سهل الوصول تر.
انقلاب جنسی یک از همین نقطه شروع کرد و با چیدن چند گزاره درباره میزان تمایل به آرایش در زنان ایرانی و خارجی یا پرسیدن سوال درباره اولین ارتباط جنسی از عابران خارجی، تلاش می کرد محدودیت های فرهنگی و اجتماعی ایران را به عنوان علت العلل رشد رفتارهای جنسی غلط در جوانان ایرانی نشان دهد.
این سه گانه البته به همین مرحله محدود نماند. «آرمان مدیا» در انقلاب جنسی دو و سه، به سراغ تبیین گزاره های متعددتری درباره زیست جنسی در اروپا رفت درحالی که همچنان اصلی ترین مساله اش، مقایسه وضعیت ایران و کشورهای به اصطلاح توسعه یافته بود. البته در آخرین اپیزود از این مجموعه، سایه پیش فرض های دیگر مستندها که در اپیزود اول کمی بر مستند شمقدری سنگینی می کرد، رخت بربسته بود و انقلاب جنسی سه، سعی داشت با ارائه آمارهایی از خشونت جنسی علیه زنان، اثبات کند که بسته بودن جامعه ایران، هیچ تاثیری در افزایش امنیت زنان نداشته است بلکه کشورهای لیبرال با تمام مشکلات شان، در این حوزه آرام تر و سلامت تر از ایران به نظر می رسند.
در سال های رشد تولید مستندهای جنسی در نیمه دهه 90، البته حرف های دیگری از تریبون های متفاوت تری هم شنیده می شد. یاسر عرب با مستند «یک پیشنهاد ساده» که در سال 94 ساخته شد، رویکرد متفاوتی در پیش گرفت. در این مستند، خشونت جنسی علیه کودکان محور قرار می گرفت تا سازنده با پرداختن به مسائل جنسی از مجرای جرایم جنسی، رویکردی حقوقی و آموزشی اتخاذ کند و به مخاطب بگوید که بهترین راه حل برون رفت از این معضلات، ساده ترین راه حل است: آموزش جنسی به کودکان. مستند «یک پیشنهاد ساده» در جای جای مختلف تدوینش از تصاویر «هیس! دخترها فریاد نمی زنند» استفاده می کرد و به همین واسطه درصدد بود تا عبور از تابوها در دایره خانواده و آموزش جنسی را یکی از مهم ترین راهکارهای سالم سازی زیست جنسی در ایران معرفی کند.
رویکرد قضایی و حقوقی در طرح مساله جنسی در ایران، البته محدود به این مستند هم نبود.
مستند «پول و پورن» سال 96 به کارگردانی مهدی نقویان تولید شد و به موضوع سوداگران جنسی می پرداخت. پژوهش های این مستند، روایت آن را به سمت نمایش افشاگری نسبت به مافیاهایی کشانده بود که تلاش می کردند دختران ایرانی را به عنوان برده های جنسی باندهای تجاری در کشورهای شیخ نشین خلیج فارس، از مرز خارج کنند.
البته مستند به دختران دستگیرشده در این پرونده نگاه قربانیانی را داشت که به علت آسیب های مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در دام این باندها می افتند. همین رویکرد بود که این نام مستند «پول و پورن» را در میان مستندهایی که به نگاهی به معضلات جنسی در کشور داشتند، مطرح می کرد. زاویه دید مستند نقویان، زاویه دید جدید و کمتر پرداخته شده ای بود که مهر تایید عینی و دقیقی بر آن پیش فرض جنجال برانگیز می گذاشت: دست هایی متصل به بازوهای بیگانه واقعا در کار هستند تا سلامت جنسی جوانان ایرانی را به خطر بیندازند.
امروز هم مستند «ایکسونامی» همزمان در چند نقطه از کشور رونمایی می شود و از نقل قول تصویری و نقد شفافش به مستند انقلاب جنسی، پیداست که با رویکرد سازندگان آن در بی تقصیر نشان دادن مسیر غرب در تغییر غلط زیست جنسی مردم جهان، همراه و موافق نیست. ایکسونامی البته یک خوی دوزیست هم دارد؛ هم خیلی شبیه به «بازگشت به گمورا»، تحقیقاتی است و از تصاویر آرشیوی استفاده و تاریخ جنسی آمریکای قرن بیستم را روایت می کند و هم، مثل «انقلاب جنسی»ها، دنبال جنجال با روش های عجیب و غریب گفتن یک حرف ساده است. این را از پوستر پرحاشیه و توضیح زیر نام مستند هم می توانید تشخیص دهید. راوی «ایکسونامی»، زنی است که سابقا به بازیگری فیلم های پورن اشتغال داشته و حالا قرار است به مخاطب ایرانی بگوید که زندگی و سرنوشتش، محصول پروسه ای است که جامعه آمریکا طی کرده و از قضا این پروسه را هم از همین جایی شروع کرده که ایران امروز در آن قرار دارد.
ایکسونامی، می خواهد آینده هولناک این مسیر را به مخاطبش نشان دهد و او را از آن بازدارد. البته اینکه گفتن این حرف تا چه اندازه به این راهبرد و روش مرزشکنانه نیاز داشته و تا چه اندازه قانع کننده است، مساله ای است که شاید پس از توزیع و اکران آن، بیشتر بشود درباره اش گفت وگو کرد؛ همان طور که حالا خیلی ساده تر می شود درباره مستند «فقروفحشا»ی ده نمکی حرف زد.
