به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، کشور ایران در مرز صفحات تکتونیکی اوراسیا و عربستان واقع شده و به خاطر حرکتِ رو به شمالِ صفحه عربستان تحت فشار قرار دارد.
برخلاف دیگر سیارات خاکی منظومه شمسی، پوسته زمین یکپارچه نیست، بلکه از تکه های جدا شده ای تشکیل شده که روی گوشته مذاب زمین حرکت می کنند. این صفحات در برخی نقاط از یکدیگر جدا می شوند (مانند جزایر هاوایی در اقیانوس آرام)، در برخی نقاط به هم کوبیده می شوند (مانند رشته کوه هیمالیا در آسیا) و در برخی نقاط دیگر یکی به زیر دیگری می رود (مانند خط ساحلی کالیفرنیا در آمریکای شمالی). این حرکت ها منجر به فعالیت های زمین شناختی مانند زمین لرزه و آتشفشان در مرز های صفحات می شود.
ایران و ترکیه که در مرز های برخورد صفحات اوراسیا و عربستان قرار دارند، زمین لرزه های بزرگی را تجربه می کنند؛ درحالی که کشور هایی که دور از این مرز هستند، چنین زلزله هایی را تجربه نمی کنند. در این مطلب شدید ترین زلزله های ایران از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۹۹ مرور خواهیم کرد.
زلزله کاشمر
۵ خرداد ۱۳۰۲ زلزله ای به بزرگی ۵.۷ ریشتر منطقه کاشمر استان خراسان رضوی را لرزاند, که ۵ روستا در ناحیه پرجمعیت کاج درخت را کاملا ویران کرد و ۲۰ روستای دیگر در این ناحیه آسیب دیدند. این زمین لرزه ۷۷۰ قربانی داشت.
زلزله فارسنیج
ساعت ۵:۱۵ بامداد روز جمعه ۲۲ آذر ۱۳۳۶ خورشیدی، زمین لرزه ای به بزرگی Ms=۷.۱ و mb=۶.۵ و عمق کانونی ۳۵ کیلومتر در منطقه فارسینج استان کرمانشاه به وقوع پیوست. یک بازدید میدانی انجام شده در ۱۶ سال پس از این زمین لرزه نشان داد که این زلزله موجب خرابی و خسارات گسترده ای در زمینی به مساحت ۲۸۰۰ کیلومترمربع شده و شواهد حاکی از آن است که شدت این زمین لرزه در منطقه رومرکزی بیش از VII+ در مقیاس اصلاح شده مرکالی بوده است. این زمین لرزه در محدوده بسیار وسیعی به خصوص در سمت شمال ناحیه رومرکز احساس شده بود.
زلزله سنگچال
زمین لرزه سنگچال یا زمین لرزه بندپی در تاریخ تیر ۱۳۳۶، ساعت ۰:۴۲:۲۸ به زمان یوتی سی در مازندران رخ داد. ژرفای این زلزله ۳۵ کیلومتر بود. بزرگی آن ۶٫۶ در مقیاس ریشتر اعلام شده است و شمار کشتگان این زلزله حدود ۱۲۰۰ نفر بوده است.
زلزله بوئین زهرا
حدود ساعت ۱۱ شامگاه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ زمین لرزه ای منطقه بوئین زهرای استان قزوین را لرزاند. بزرگی این زمین لرزه ۷٫۲ ریشتر بود که موجب مرگ حدود ۱۱ هزار نفر شد. در این زمین لرزه بسیاری از آثار و مکان های قدیمی و تاریخی شهرستان بویین زهرا از جمله قلعهٔ باستانی رودک از بین رفت.
زلزله دشت بیاض
زمین لرزه منطقه دشت بیاض و فردوس استان خراسان جنوبی، دو زمین لرزه بزرگ و جداگانه بودند که اولین زلزله در تاریخ ٩ شهریورماه ١٣۴٧ به بزرگی ۷.۳ ریشتر منطقه دشت بیاض و کاخک و دومی در حدود بیست و یک ساعت بعد یعنی در ۱۰ شهریور ۱۳۴۷، با بزرگی ۶.۴ ریشتر در هفتاد کیلومتری غرب دشت بیاض، شهر فردوس را لرزاندند. بعضی از مجروحان که در زلزله ۹ شهریور دشت بیاض زنده مانده و از دشت بیاض به فردوس منتقل شده بودند، در زلزله ۱۰ شهریور فردوس در بیمارستان کشته شدند.
زلزله طبس/ بزرگترین زمین لرزه تاریخ ایران
زمین لرزه طبس، زمین لرزه ای بود به شدت ۷٫۸ ریشتر که در ساعت ۱۹:۳۶ روز ۲۵ شهریور سال ۱۳۵۷، شهر طبس و روستا های مجاور آن را ویران کرد. این زمین لرزه قدرتمندترین زلزله ای است که تا به حال در تاریخ ایران ثبت شده است. کشته های این زلزله را بین ۱۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ نفر اعلام کرده اند؛ و این در حالی است که به علت شدت تخریب ساختمان ها و شدت بالای زلزله بسیاری از اجساد هرگز پیدا نشدند.
زلزله رود بار
زمین لرزه رودبار و منجیل در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد در پنجشنبه ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ در نزدیکی شهر رودبار و روستا های تابعه در استان گیلان و شمال شرق استان زنجان به وقوع پیوست و تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمین لرزه موجب خسارات جانی و مالی فراوان شد. ارتعاشات حاصل از امواج این زمین لرزه در استان های زنجان به خصوص شهرستان طارم، گیلان و در بخش هایی از استان های آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان، قزوین (الموت غربی) و کردستان به مدت حدود ۶۰ ثانیه احساس شد و باعث وحشت عمومی شد. اما خسارات جانی و مالی به همراه نداشت. این زمین لرزه در یک منطقه پرتراکم از نظر جمعیت اتفاق افتاد، به طوری که علاوه بر روستا های موجود در منطقه چندین شهر مهم کشور نیز تحت تأثیر آن قرار گرفتند. کانون زلزله در عمق ۱۹ کیلومتری زمین اعلام شد هرچند که به دلیل نبود تجهیزات کافی در آن زمان امکان خطا در تخمین عمق زمین لرزه وجود داشته است، همان طور که در اعلام کانون زمین لرزه مرتکب خطا شده و کانون آن را رشت و دیلمان اعلام کردند. در این زمین لرزه علاوه بر حدود ۳۷۰۰۰ نفر که جان خود را از دست دادند، بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب شده و خسارات عمده ای به تأسیسات و اماکن عمومی در استان گیلان که متأثر از این زمین لرزه بودند، وارد آمد و حدود ۵۰۰ هزار تن از ساکنان نیز بی خانمان شدند.
زلزله قائنات
زمین لرزه قائن یا اَردِکول زمین لرزه ای مهیب بود که در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۶ در ساعت ۱۲:۲۷ استان خراسان در شرق ایران را لرزاند. بزرگی این زمین لرزه که شدیدترین زمین لرزه منطقه از سال ۱۳۵۸ تا آن زمان بود، ۷٫۳ اندازه گیری شد و مرکز آن در روستای اردکول در ۲۷۰ کیلومتری جنوب مشهد قرار داشت. بر اثر این زمین لرزه منطقه بیرجند- قائن ویران شد. این زمین لرزه یک هزار و ۵۶۷ نفر کشته، بیش از دو هزار و ۳۰۰ نفر مجروح داشت و ۵۰ هزار نفر را آواره کرد. همچنین ۱۵ هزار واحد مسکونی تخریب شده یا آسیب دید.
زلزله بوئین زهرا
۱ تیر ۱۳۸۱ در منطقه شمال غربی مشکوک – بحث ایران که روی گسل بزرگی قرار گرفته بود، زمین لرزه ای رخ داد. رومرکز این زمین لرزه در نزدیکی شهرستان بوئین زهرا و چنگوره در جنوب استان قزوین بود که بزرگی ریشتر این زمین لرزه ۶٫۵ و بزرگای گشتاوری آن ۶٫۳ اندازه گیری شده است. در زمین لرزه بوئین زهرا دست کم ۲۶۱ نفر کشته و ۱۵۰۰ تن زخمی شدند.
زلزله منطقه بم/ سومین زمین لرزه پر تلفات تاریخ ایران
زلزله بم، زمین لرزه ای بود با بزرگی ۶٫۶ ریشتر که در ساعت ۵:۲۶ بامداد روز جمعه ۵ دی ۱۳۸۲ به مدت ۱۲ ثانیه شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند. زمین لرزه بم با حدود ۵۰ هزار کشته سومین زمین لرزه پر تلفات تاریخ ایران بعد از زلزله اردبیل و دامغان است.
زلزله مازندران
ساعت ۵:۸:۴۶ بعدازظهر روز جمعه ۱۳۸۳/۳/۸ زمین لرزه ای به بزرگی۶.۳ ریشتر ناحیه گسترده ای از استان های شمالی ایران را لرزاند. ناحیه ای که بیش از همه مورد تاثیر زمین لرزه قرار گرفت از شمال به دریای خزر، از غرب به جاده هراز، از جنوب به تهران و از شرق به طالقان محدود می شد. زمین لرزه در تهران خساراتی در پی نداشت، اما باعث وحشت بسیاری از شهروندان شد.
باختر زرند
۴ اسفند ۱۳۸۳ در ساعت ۲:۲۵:۲۲ استان کرمان شهرستان زرند زمین لرزه ای رخ داد که بزرگی آن ۶٫۴ در مقیاس Mw اعلام شده است. برآوردها نشان می دهد که نزدیک به ۸۰۰۰ ساختمان در زمین لرزه آسیب دیده یا خراب شد. همچنین در اثر وقوع این زمین لرزه ۹۱۲ نفر جان باخته و ۱۴۱۱ نفر مصدوم شدند.
باختر قشم
۶ آذر ۱۳۸۴ , ساعت ۱۰:۲۲:۱۹ در منطقه قشم زلزله ای با شدت ۶ ریشتر رخ داد. این زمین لرزه ۸۰ درصد ساختمان ها را در زیرنگ خراب کرد و ۷ روستا در قشم آسیب دید. این زمین لرزه جان ۱۳ نفر را گرفت و ۱۰۰ نفر نیز مصدوم شدند.
باختر بروجرد
۱۱ فروردین ۱۳۸۵، ساعت ۱:۱۷:۰۰ زلزله ای به بزرگی ۶.۱ ریشتر شهرستان های بروجرد و دورود در شرق استان لرستان را تکان داد که مخرب ترین زمین لرزه این سال در این کشور بود. این زمین لرزه با دو پیش لرزه و بیش از دویست پس لرزه همراه بود که باعث کشته شدن ۶۳ نفر و زخمی شدن بیش از ۱٬۴۵۰ نفر از مردم ناحیه بروجرد و دورود شد. برآورد دیگری شمار کشتگان زلزله را حدود ۷۰ نفر و تعداد زخمیان را ۱۳۰۰ نفر دانسته است. علاوه بر آن ۴۰ روستا در این زمین لرزه ویران شد.
زلزله قشم
۲۰ شهریور ۱۳۸۷ در ساعت ۱۵:۳۰ در شهرستان قشم در جنوب استان هرمزگان زمین لرزه ای به بزرگی ۶.۱ ریشتر رخ داد. این زمین لرزه ۶ کشته و ۴۶ زخمی بر جای گذاشت. گفته می شود این زمین لرزه ۵ پس لرزه بیشتر از ۴ ریشتر داشت.
زلزله فهرج/ ویرانی ۲۰ روستا در کرمان
زمین لرزه فهرج یا زمین لرزه حسین آباد در ۲۹ آذر ۱۳۸۹، ساعت ۱۸:۴۱:۵۹ در شهرستان فهرج استان کرمان رخ داد. ژرفای این زلزله ۱۲٫۰ کیلومتر بوده و بزرگی آن ۶٫۵ در مقیاس Mw بدست آمده است. تلفات این زلزله ۱۱ کشته و ۱۰۰ مجروح بود و بیست روستا در ناحیه فهرج در این زلزله ویران شد.
زلزله دامغان
۵ شهریور ۱۳۸۹ در ساعت ۲۳:۵۳ دقیقه زمین لرزه ای به بزرگی ۵٫۹ یا ۵٫۷ ریشتر شهرستان دامغان را لرزاند. این زمین لرزه علاوه بر استان سمنان در بخش هایی از استان های تهران و مازندران نیز احساس شد. این زلزله به چند روستا آسیب رساند و ۴ کشته و ۱۹ زخمی بر جای گذاشت. بیشترین آسیب ها در اثر وقوع این زلزله به ۸ روستای دهستان قهاب رستاق شامل؛ کوه زر، توچاهی، شیمی، حسینان، کلو، سلم آباد، معلمان و رشم و نیز ۵ روستای دهستان طرود شامل؛ طرود، سرتخت، بیدستان، مهدی آباد و سطوه وارد شد.
زلزله کهنوج
در ساعت ۰۵:۳۵ دقیقه بامداد چهارشنبه ۲۵ خرداد ماه ۱۳۹۰ زمین لرزه اى به بزرگى۵.۳ ریشتر شهرستان کهنوج و روستاهاى پیرامون آن را لرزاند.
زلزله ورزقان/ ویرانی کامل ۶۵ روستا
زمین لرزه ای شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۱ منطقه ورزقان استان آذربایجان شرقی را لرزاند؛ بر اثر این زمین لرزه در شهرستان های اهر، ورزقان و هریس، ۳۰۶ نفر کشته و بیش از ۵۰۰۰ نفر مجروح شدند.
در محدوده این زمین لرزه ها ۱۸ هزار و ۶۱۸ واحد مسکونی دچار آسیب شد که از این تعداد ۵ هزار و ۳۲۹ واحد به طور کامل تخریب شدند. بر اثر وقوع این زمین لرزه در مجموع ۴۱۰ روستا دچار خرابی شده و ۶۵ روستا به طور کامل از بین رفت.
زلزله طسوج
زمین لرزه دشتی، زلزله ای به بزرگی ۶٫۳ ریشتر بود که ساعت ۱۶ و ۲۲ دقیقه روز ۲۰ فروردین ۱۳۹۲، در عمق ۱۲ کیلومتری زیر زمین در شهرستان دشتی استان بوشهر رخ داد.
این زمین لرزه ۳۷ نفر کشته و حدود ۸۵۰ مجروح به جای گذاشت. در بخش شنبه- طسوج علاوه بر شهر شُنبه، ۲۳ روستا از جمله باغان، سنا درویشی، کردلان، چاهگاه، بن بید و… آسیب جدی دیدند.
زلزله سراوان
زمین لرزه ای به بزرگی ۷٫۸ در ساعت ۱۵ و ۱۴ دقیقه روز ۲۷ فروردین ۱۳۹۲ در نزدیکی شهر گُشت از توابع شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان رخ داد. این زمین لرزه در شهر های ابوظبی، دوبی، دوحه، دهلی نو، کراچی و کویته و بلوچستان پاکستان نیز احساس شده است.
زلزله گوهران
در بشاگرد یا گوهران در شهرستان بشاگرد، زمین لرزه ای به بزرگی ۶٫۲ در ساعت ۶ و ۳۸ دقیقه روز ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲، از توابع شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان رخ داد.
زلزله مورموری
زلزله مورموری زمین لرزه ای به بزرگی ۶٫۲ ریشتر بود که ساعت ۷ و ۲ دقیقه روز ۲۷ مرداد ۱۳۹۳، در شهر مورموری از توابع شهرستان آبدانان استان ایلام رخ داد و موج این زمین لرزه در استان های خوزستان، کرمانشاه و لرستان نیز احساس شد.
زلزله فریمان
زلزله فریمان زمین لرزه ای به بزرگای ۶٫۱ ریشتر بود که ساعت ۱۰ و ۳۹ دقیقه روز ۱۶ فروردین ۱۳۹۶، در عمق ۱۰ کیلومتری زمین در منطقه سفید سنگ از توابع شهرستان فریمان استان خراسان رضوی رخ داد. چهار روستا در خراسان رضوی تخریب شد.
زلزله ازگله
شامگاه یکشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۶ زلزله ای در نزدیکی ازگله، استان کرمانشاه در مرز ایران و عراق، در ۳۲ کیلومتری جنوب غربی شهر حلبچه عراق رخ داد. تعداد کشته های ایرانی بر اثر وقوع این زمین لرزه به ۶۲۰ نفر رسید. همچنین ۹ هزار و ۳۸۸ نفر مصدوم شده و حدود ۷۰ هزار نفر از ساکنان بی خانمان شدند.
زلزله مهران
زلزله ای به بزرگی ۵.۳ ریشتر در مقیاس امواج درونی زمین حوالی شهرستان مهران در استان ایلام را لرزاند. طبق گفته های هلال احمر این زلزله ۵.۳ ریشتری استان ایلام هیچ خسارتی نداشت.
زلزله ملارد
زمین لرزه ۱۳۹۶ ملارد با شدت ۵٫۲ در مقیاس ریشتر ساعت ۲۳و ۲۷ دقیقه و ۳۷ ثانیه چهارشنبه شب، ۲۹ آذر به وقت تهران رخ داد و استان ها تهران و البرز را لرزاند. همچنین این زلزله در استان ها قم، قزوین، مرکزی و گیلان نیز احساس شده است. مرکز این زمین لرزه در شهر ملارد، مرز استان تهران و البرز، در ۳ کیلومتری ملارد در استان تهران، ۷ کیلومتری مشکین دشت در استان البرز و ۱۰ کیلومتری شهریار در استان تهران بوده و عمق آن ۱۵ کیلومتری زمین گزارش شده است. این زمین لرزه یک کشته و ۷۵ زخمی داشت.
زلزله سرپل ذهاب
زمین لرزه سرپل ذهاب ۱۳۹۷ به قدرت ۶٫۳ درجه در مقیاس ریشتر در عمق ۷ کیلومتری زمین روز یکشنبه چهارم آذر ۱۳۹۷ استان کرمانشاه را به لرزه درآورد. طبق گفته جمعیت هلال احمر ایران این زلزله بیش از ۶۰۰ نفر مصدوم داشته است.
زلزله ترکمنچای
زمین لرزه ای به بزرگی ۵٫۹ ریشتر ساعت ۲ و ۱۷ دقیقه و ۳ ثانیه بامداد جمعه ۱۷ آبان ۱۳۹۸ در نزدیکی شهر ترکمنچای، استان آذربایجان شرقی رخ داد. ترکمانچای یا ترکمنچای یکی از شهر های قدیمی و تاریخی ایران است که در شهرستان میانه استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این زمین لرزه در تبریز و شهر های اطراف مانند: هشترود، مهربان و اسکو بسیار محسوس بود و موجب وحشت مردم آن مناطق شد.
بیشترین خسارت در روستا های ورنکش، بال استیل، ورزقان، گاوینه رود و گین علی گزارش شده است.
زلزله خوی
زمین لرزه ای به بزرگی ۵.۷ ریشتر بخش قطور شهرستان خوی، در ۱۵۰ کیلومتری تبریز را لرزاند. این زمین لرزه ساعت ۹:۲۴ صبح چهارم اسفند رخ داده، و عمق آن شش کیلومتری زمین گزارش شده است.
زلزله دماوند
زلزله ای به بزرگی ۵.۱ ریشتر در عمق ۷ کیلومتری زمین مرز استان های «مازندران» و «تهران» حوالی دماوند را لرزاند.
