به گزارش سایت خبری ساعدنیوز به نقل از اقتصاد نیوز مهر ماه سال 1360 بود که یک نامه سرآغاز ایجاد یک نهاد حاکمیتی دیگر در کنار مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان شد. در آن مقطع اختلافات میان مجلس شورای نگهبان بر سر چند مصوبه، جرقه ای شد تا رئیس وقت مجلس دست به قلم شود و با نامه ای به فرمانده کل قوا از او درخواست کند تا چاره ای برای حل و فصل این اختلاف نظرها بیاندیشد؛ نامه ای که ماحصل آن بعد از 6 سال متولد شدن «مجمع تشخیص مصلحت نظام» بود. از آن روز 34 سال می گذرد و این سازمان در طول این سه دهه 5 رئیس در دوره تغییرات به خود دیده است.
دوران ثبات مجمع تشخیص
اولین ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام با حکم بنیانگذار انقلاب اسلامی به نام آیت الله سید علی خامنه ای خورد که دوران چندان طولانی نبود و تقریبا بعد از یکسال به علت تغییرات در راس حاکمیت، ریاست مجمع نیز تغییر کرد و این کرسی به اکبر هاشمی رفسنجانی سپرده شد و سکان این ریاست تا دی ماه سال 95 در کاخ مرمر به عهده داشت.
در طول این سال ها اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام عمدتا از جامعه روحانیت مبارز و حزب موتلفه بودند و تا حدودی هم عقاید نزدیک به یک دیگر رقم می خورد. البته این به معنای آنکه اختلاف نظری وجود نداشت نیست اتفاقا بعد از سال 88 و انتخابات ریاست جمهوری پر حرف و حدیث شعله اختلافات درون طیف های مختلف مجمع به ویژه طیف رادیکال جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و حضور افرادی مانند محمود احمدی نژاد اتمفسر این سازمان را دچار تغییر و تحول کرد. در این میان ریاست هاشمی رفسنجانی برای کنترل تندروی ها نقش مهمی داشت و همین موضوع موجب شد تا دایره حواشی به دست و پای این مجمع کمتر پیچیده شود. اما با فوت رکورددار ریاست مجمع، داستانِ جنجال ها و جدال های تمام نشدنی آغاز شد و این شروع یک قصه پررمز و راز بود.
آغاز سرگردانی در پساهاشمی
یک ماه بعد از فوت آیت الله هاشمی زمزمه ها و گمانه زنی ها درباره ریاست مجمع بر سر زبان ها افتاد. «موحدی کرمانی» «هاشمی شاهرودی» و «ناطق نوری» افرادی بودند که بیشترین احتمالات درمورد آنها شنیده می شد. بهمن ماه 95 با حکم رهبری آیت الله موحدی کرمانی به عنوان رئیس موقت مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد. کسی که تقریبا در جایگاه دیدگاه و نظرات در نقطه مقابل هاشمی رفسنجانی قرار داشت و عقایدی مخالف با دولت و مجلس وقت داشت.
این انتصاب هرچند موقت بود اما نشانه ای بود از تغییر ترکیب عمیق تری داشت. نهایتا 7 ماه بعد طی حکمی «هاشمی شاهرودی» که فرد متعادل تری بود و به لحاظ نظری هم ردیف و هم عقیده با هاشمی رفسنجانی محسوب می شد به عنوان جایگزینی برای هاشمی رفسنجانی انتخاب و مرداد 96 با حکم رهبری به ریاست دائم مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.
البته این دوران با غیبت های طولانی مدت هاشمی شاهرودی که در آن مقطع با بیماری دست به گریبان بود مواجه شد و از سوی دیگر طیف رادیکال این نهاد آستین ها را برای ایجاد تغییر و تحول در روند فعالیت مجمع بالا زده بودند. در همان سال ها بود که موضوع شورای نگهبان دوم و ورود مجمع تشخیص مصلحت نظام به عرصه قانون گذاری بر سر زبان ها افتاد.
سال 97 با فوت هاشمی شاهرودی و انتصاب آملی لاریجانی به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گردونه تغییر و تحولاتی که برخی محسن رضایی را پشت پرده آن معرفی می کردند تکمیل شد. از آن زمان بود که صدای مجلس در اعتراض به اقدامات مجمع تشخیص مصلحت نظام و قدم برداشتن در مسیر قانونگذاری بلندتر شد تا جایی که مجلس انقلابی هم این موضوع را نتوانست تحمل کند و انتقادات شان از تریبون خانه ملت بلند شد.
اهمیت فقه یا انفعال مجمع
هرچند این روزها مجمع تشخیص مصلحت نظام تلاش می کند با قدم گذاشتن در اموری مانند قانون گذاری خود را فعال نشان دهد اما از سوی دیگر نسبت به نقشی که برای آن در قانون اساسی تعریف شده و جایگاه حاکمیتی که برای آن در نظر گرفته شده است که بتواند در امورات مهم مملکتی به رهبری مشورت دهد منفعل بوده و حتی با شرایط امروز کشور به لحاظ اقتصادی و فشار بر طبقات مختلف جامعه می توان گفت در حال قدم زدن بر لب پرتگاه است.
سیدمحمد صدر عضو اصلاح طلب مجمع تشخیص مصلحت نظام در گفت وگویی با سایت قرن نو درباره این انفعال می گوید: « مجمع تشخیص مصلحت نظام نهاد بسیار مهمی است و حتی به لحاظ قانون اساسی مجمع فوق دولت، فوق مجلس، فوق شورای نگهبان به شمار می آید. قانون این اجازه را به مجمع تشخیص داده که گاهی به خاطر مصلحت نظام برخی از قوانین را کنار بگذارد.»
او ادامه می دهد: «با توجه به مسئولیت هایی که در قانون اساسی به مجمع تشخیص واگذار شده می تواند نهادی اثرگذار در ساختار نظام باشد؛ ولی متأسفانه فعال عمل نمی کند. شخصاً در جلسات مجمع به صراحت مطرح کرده ام همه مسائلی که در مملکت می بینیم و اتفاق افتاده یا درباره مشکلات مردم باید در این جلسات بحث و بررسی شود و به نتیجه مهمی برای حل آنها برسیم؛ ولی متأسفانه آن حساسیتی که شایسته و زیبنده مجمع تشخیص است دیده نمی شود.»
صدر درباره علت رویکرد انفعالی مجمع تشخیص به مسائل و مباحث اصلی کشور نیز می گوید: «معتقدم بعضی از روحانیون حاضر در مجمع بیشتر به درس، فقه و... اهمیت می دهند و این مباحث برایشان اولویت دارد تا مسائل مربوط به مجمع تشخیص.»
عصر جدید و تغییرات احتمالی
این روزها دوباره اسم مجمع تشخیص مصلحت نظام بر سر زبان ها افتاده البته با این تفاوت که گمانه زنی ها حول محور تغییر و تحولات در ترکیب اعضای این نهاد می چرخد؛ یعنی احتمالا قرار است عده ای از روی صندلی های چند ساله خود بلند شوند و جایشان را به دیگران بدهند.
محمدرضا باهنر از اعضای این مجمع اولین کسی بود که درباره احتمال تغییر ترکیب مجمع تشخیص مصلحت نظام سخن گفت؛ «تحلیل من این است که مجددا ریاست مجمع به آقای آملی سپرده خواهد شد و ایشان به عنوان رئیس مجمع و آقای ذوالقدر هم به عنوان دبیر می مانند. البته ممکن است یک تغییرات نه خیلی زیاد در اعضای مجمع اتفاق بیفتد و این تغییرات طبیعی است. مجمع تشخیص نیازمند آدمهای قدرتمند مجرب است وما در مجمع تشخیص سه چهار دیپلمات قدرتمند می خواهیم سه چهار اقتصاد دان و صاحب مکتب نیاز داریم، خلا وجود چند آدم فرهنگی قدرتمند مجرب احساس می شود، اینها اگر به مجمع تشخیص تزریق شوند خوب است.»
آنطور که باهنر و محمد صدر می گویند سایه تغییرات روی سر برخی از جمله حاشیه سازها و البته سالخوردگان بیشتر سنگینی می کند و حذف این افراد در محاسبات سیاسی محتمل تر به نظر می رسد.
زمزمه حذف احمدی نژاد
در میان اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام محمود احمدی نژاد یکی از همان افرادی است که حرف و حدیث درموردش کم نبود از سال 96 بعد از حضور پر سر و صدایش در وزارت کشور برای ثبت نام در انتخابات ریاست جمهوری گفته می شد ممکن است در ترکیب جدید مجمع نامی از او برده نشود. حالا دوباره با پررنگ شدن گمانه زنی ها درباره تغییر ترکیب این نهاد گمانه زنی ها درباره حذف احمدی نژاد قوی تر شده است.
باهنر درباره احتمال حذف احمدی نژاد می گوید: «احمدی نژاد حرفهایی که می زند خیلی مطابق با روال عادی سیاسیون کشور نیست. یک زمانی یک خبرنگار از من پرسید که آقای احمدی نژاداین حرفها راکه می زند هنجارشکنی است این نظام نمی خواهد با او برخورد کند؟ پاسخ این است که بعضی وقتها بعضی از این آقایان دنبال این هستند که جنجال جدید اتفاق بیفتد واصلا دنبال این هستند که بیا من را بگیر و ببر، نظام اسلامی مدبرتر و شجاع تر از این است که بخواهد در بازی یک آدم قرار بگیرد. خداوند متعالی بگرداند درجات حضرت امام (ره) را یادم هست مجلس دوم یکی از اعاظم که مرحوم هم شدند، آن زمان حرف پشت سرش بسیار بود و شورای نگهبان هم صلاحیت او را رد کرد، پیام از طرف حاج سید احمد آقا رسید که صلاحیت فلانی را تایید کنید، این پیام به آقایان شورای نگهبان در آن زمان برخورد و گفتند که چرا ما صلاحیت ایشان را تایید کنیم وقتی که می دانیم ایشان صلاحیت ندارند جمله ای که حضرت آقا فرمودند مضمونش این بود که ایشان در مجلس باشد ضررش کمتر است تا بیرون مجلس و اینگونه اتفاقات هم می افتد »
او در ادامه می گوید: « آمدن در مجمع و نیامدن در مجمع را ساده تحلیل نکنیم ممکن است یک زمانی مصلحت های بزرگتری وجود داشته باشد.»
محمد صدر نیز درباره احتمال این حذف می گوید: « من نمی دانم که در دوره بعد ایشان هست یا نیست، و در دوره فعلی ایشان خیلی در جلسات مجمع فعال نیست و عمدتاً هم وقتی به مجمع می آید نزد آقای اژه ای، رئیس قوه قضائیه می رود (برای همان مشکلاتی که همکاران قدیمی اش داشتند) و به ایشان نامه می دهد وگرنه ایشان در مجمع خیلی فعال نیست. »
این اظهار نظرها این گمانه را تقویت می کند که احتمالا قرار است محمود احمدی نژاد به عنوان یک شاگرد دردسرساز در مدرسه همیشه جلوی چشم باشد تا کنترل آن هم راحت تر باشد و احتمالا منظور باهنر از مصلحت بزرگتر هم همین مصلحت حضور احمدی نژاد در مجمع تشخیص و در حلقه محاصره سیاسیون است.
بازنشستگی سالخوردگان
«این احتمال وجود دارد که برخی اعضایی که سن بالایی دارند و توان حضور در جلسات مجمع را ندارند در دوره بعد حضور نداشته باشند. مثلا فقهای شورای نگهبان در جلسات مجمع شرکت نمی کنند که یک دلیل آن می تواند سن بالا و سختی حضور در جلسات باشد.» این جملات را محمد صدر درباره احتمال تغییرات در ترکیب مجمع تشخیص مصلحت نظام می گوید. موضوعی که به نظر می رسد مخاطبانی چون آیت الله جنتی در میا آنها باشد.
پیام احمدی نژاد در حمایت از وریا غفوری
