منطقه حفاظت شده میرآباد
منطقه جنگلی میرآباد طی مصوبه شماره ۲۲۰ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۱۳۸۰/۷/۲۵ بعنوان منطقه حفاظت شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.
منطقه حفاظت شده میرآباد با وسعت ۱۱۴۳۵ هکتار حد فاصل شهرستانهای پیرانشهر و سردشت در استان آذربایجان غربی قرار دارد و به جهت حفظ پوشش جنگلی بعنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید. حداقل ارتفاع منطقه در بستر رودخانه زاب ۱۳۰۰ متر و حداکثر ارتفاع منطقه ۱۸۵۲ متر در قله کوه حاج متک می‌باشد. نزدیکترین کانون زیستی به منطقه شهر میرآباد در حاشیه جنوبی سردشت می‌باشد که مرکز بخش وزینه می‌باشد. همچنین شهرستان سردشت در جنوب منطقه در فاصله ۲۳ کیلومتری و شهرستان پیرانشهر در ۲۵ کیلومتری منطقه قرار دارند. جاده سردشت به پیرانشهر و رودخانه زاب از میان این منطقه عبور می‌کنند.
پوشش گیاهی: علاوه بر اجتماع درختان بلوط زاگرسی که ۷۰ درصد پوشش جنگلی منطقه را تشکیل می‌دهد، اجتماعات کوچکی از ولیک، زالزالک، بنه، کیکم، گردو، بادام وحشی و بعضا سماق در منطقه قابل مشاهده است. همچنین تک درختان سیب، گلابی، گوجه وحشی، زالزالک و آلبالوی وحشی و نسترن نیز در منطقه به چشم می‌خورد. شاخصترین گونه جانوری منطقه حفاظت شده میرآباد خرس قهوه ای است که در ارتفاعات این منطقه زندگی میکند.
از دیگر گونه‌های شاخص جانوری منطقه می‌توان به سنجاب ایرانی (با جمعیت مناسب)، گراز، گرگ، خرگوش، روباه، لک لک سفید، کشیم بزرگ، شاه بوف، قرقی، گونه هایی از اردک ها، گونه‌های مختلفی از مارمولک‌ها اشاره نمود .
خانقاه شمس برهان
شیخ شمس الدین برهانی تولدش را بین سالهای ۱۳۴۲ الی ۱۳۴۵ ذکر کرده اند . خانواده وی در قریه « سیلوه » از روستاهای منطقه لاجان در شمال شهر پیرانشهر سکونت داشتند . بعدها به روستای عیسی کند از روستاهای شهرستان بوکان که در شرق مهاباد قرار دارد سفر می کنند. شیخ شمس الدین برهانی از همان دوران کودکی آثار ذکاوت و هوش فوق العاده در او مشهود بوده و یکی از روحانیون و علمای منطقه به این مطلب پی برده و او را به تحصیل در یکی از مساجد مهاباد به نام رستم بیگ وا می دارد. ایشان در مسجد ضمن تحصیل بیشتر اوقات خود را صرف قرائت قرآن و انجام فرایض و نوافل می نماید و در طریق تصوف در طریق نقشبندیه گام برمی دارد. بعد از ۷ سال ریاضت و ۸ سال ملازمت و صحبت با استادش شیخ سراج الدین نقشبندی در سلیمانیه عراق به مرحله استادی رسیده و به آخرین مراتب عرفان یعنی فنا و بقا دست می یابد و اجازه خلافت پیدا می کند . استادش او را در منطقه مکریان مامور به ارشاد و راهنمایی مردم و ترویج و اشاعه در این منطقه می نماید . وی در سالهای بین ۱۲۸۰ تا ۱۲۷۷ ه. ق به سوی منطقه مکریان حرکت می کند. او سپس به روستاى شرفکند آمد و خانقاهى بزرگ بنا کرد .سپس قریهاى به نام «آتا» که ملک شخصى او بود وقف خانقاه نمود و خود به تربیت مریدان پرداخت. شیخ شمس الدین در سال ۱۳۲۸ ه .ق دار فانى را وداع و در خانقاه خود مدفون گردید. از آن پس عاشقان راه حقیقت و سالکان عرفانش ،همواره در این خانقاه گرد آمده و در سایه حضور روح بزرگ پیر مرادشان، “شیخ برهان”، تلمذ می کنند. این آرامگاه در روستای برهان در فاصله ۳۵ کیلومتری جاده بوکان به مهاباد، که به واسطه حضور حضرتش،روستای خانقاه نیز خوانده می شود. خانقاه در سال ۱۳۱۰ ه.ق به دست خود مردم به ویژه علما و رهروان راه طریقت ساخته شد. خانقاه در همان سال با امکانات وسیع و حضور رجال بزرگ علمی و ادبی به صورت یک حوزه علمیه مشهور و یکی از مراکز مهم نشر و ترویج علوم دینی و فرهنگ و معارف اسلامی درآمد و می توان گفت دانشگاهی بود که در آنجا دانشهای مختلف از قبیل فقه ، اصول ، تفسیر ، فلسفه ، منطق و عرفان و دیگر علوم و فنون متداول آن زمان تدریس می شد.
روستای خورنج
شهرستان پیرانشهر دارای روستاهای متعددی است که هریک درصورت توجه بیشتر می تواند به عنوان یک از روستاهای هدف گردشگری قلمداد شود که از آن جمله می توان به روستای دایه شیخی باقبرستانی وسیع ،توده درخت نارون کم نظیر،توده فشرده ووسیع رز زرد اشاره کرد .البته شاخصترین روستای منطقه روستای خورنج می باشد این روستا در ۲۰ كيلومتري شمالشرقي پيرانشهر و بر سر راه پيرانشهر به مهاباد واقع گرديده است . در مجاور اين روستا ، منطقه اي پوشيده از سنگهاي عظيم الجثه قرار دارد كه به طور شگفت انگيزي بر روي هم انباشته شده اند . تو گويي دست معماري توانا اين سنگها را اين چنين با ظرافت تراش داده تا باغ وحشي سنگي درست كند .
تپه های باستانی پیرانشهر
در حوزه شهرستان پیرانشهر تعداد ۱۱۳ تپه تاریخی تو سط كارشناسان نمایندگی میراث فرهنگی این شهرستان شناسایی و به ثبت سازمان رسیده است كه این امر حاكی از تاریخی بودن منطقه و شكل گیری و وجود تمدنهای نیرومند ودرخشان قبل از اسلام مانند تمدن ماننا ، پارسوا ، اورارتو ، مادها ، زاموا و تمدن اسلامی می باشد . در این میان تپه هایی وجود دارند كه با داشتن جاذبه های خاص تاریخی بسیار مورد بازدید علاقمندان به تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم واقع می گردند كه می توان به موارد زیر اشاره كرد – قلعه شین آوا ( هزاره اول ق.م ) قلعه موت آوا ( ۲۵۰۰ ق.م ) قلعه شای ( ۱۵۰۰ تا ۲۵۰۰ ق.م ) قلعه جلدیان ( ۵۰۰۰ تا ۵۵۰۰ ق.م ) قلعه پسوه ( پیش از تاریخ ) كتیبه برده مافوره ( روستای لیك بن )داشان قلعه ( ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ ق.م )
جنگل های پردانان
شهرستان پیرانشهر، واقع دراستان آذربایجان غربی و در فاصله ۱۲۹ کلیومتری جنوب شهرستان ارومیه قرار دارد. جنگل های سرسبز و خوش آب و هوای پردانان در ۲۲ کیلومتری جنوب پیرانشهر و بر سر راه جاده پیرانشهر به سردشت واقع گردیده است که جاری بودن رودخانه دایمی و خروشان پردانان که یکی از سرچشمه های اصلی رود زاب کوچک است بر زیبایی آن دوچندان افزوده است.این جنگل ها که تا برفهای دایمی کوههای مرزی ایران و عراق امتداد دارند توجه هر طبیعت گردی را به سوی خود جلب میکند.
کوهستان مرتفع قندیل
قندیل یکی از کوهستان‌های رشته کوهای زاگرس است که در مرز کردستان ایران و کردستان ترکیه قرار دارد. بخشی از این کوهستان در شهرستان پیرانشهر است. بلندترین قلهٔ آن به نام که و کز(kavkez) و به ارتفاع ۳۸۰۰ متر در کردستان ترکیه قرار دارد. کوهی که اکثر کوهنوردان آن را به نام قندیل بزرگ می‌شناسند سیا کیو(سیاه کوه) نام دارد که ارتفاع آن ۳۶۱۰ متر است. کوه قندیل کوچک نیز با ارتفاع ۳۲۵۰متر دارای دیواره‌ای به ارتفاع ۴۵۰ متر است که جزو دیواره‌های بلند کشور است.(دیوارهٔ بیستون به ارتفاع ۱۲۰۰متر و دیوارهٔ علم کوه با ارتفاع ۷۰۰ متر بلندترین دیواره‌های ایران هستند)که به علت نا امن بودن منطقه مسیر کاملی بر روی آن وجود ندارد. قندیل یکی از پر برف ترین کوههای ایران بوده ودارای یخچالهای طبیعی فراوان است.
قندیل دارای تنوع جانوری و گیاهی غنی است و دارای جانورانی چون انواع مارها، کل و بز کوهی، پرندگان شکاری، جوجه تیغی، گرگ، کفتار، خرس و پلنگ می‌باشد. گیاهان و درختانی چون ریواس گردو زالزالک(بلچ) آلبالو وحشی رازیانه و شب بو پوشش گیاهی منطقه را تشکیل می‌دهند.
آبشار خرپاپ
آبشار خرپاپ در میان جنگل‌های پردانان شهرستان پیرانشهر و در مرز استان‌های آذربایجان غربی و کردستان واقع شده است. جنگل‌های سرسبز و خوش آب و هوای پردانان در ۲۲ کیلومتری جنوب پیرانشهر و بر سر راه جاده پیرانشهر به سردشت واقع گردیده است و عبور آبشار خرپاپ که یکی از سرچشمه‌های اصلی رود زاب کوچک است، بر زیبایی آن افزود است. خرپاپ در زبان کردی به معنی جای قشنگ و زیبا و دارای آب فراوان می‌باشد.
