دهانه یا گردنۀ رحم، بخش باریک لوله ای و تحتانی رحم است که به واژن منتهی می شود. وقتی باردار نیستید، دهانۀ رحم اندکی باز می ماند تا اجازۀ ورود اسپرم به درون رحم و جریان یافتن خون عادت ماهانه را بدهد. زمانی که باردار می شوید، ترشحات کانال را پر می کند و یک سد دفاعی تشکیل می دهد که مایع مسدودکنندۀ دهانۀ رحم یا موکوس پلاگ (mucus plug) نام دارد.
اجزای دهانه رحم
دهانه رحم در ناحیه لگن و در سیستم تولید مثل زنان قرار دارد. دهانه رحم شامل ماتریسی بوده که از بافت کلاژن سلولی است و با یک لایه از سلول ها پوشانده شده است. چهار ناحیه اصلی دهانه رحم وجود دارد:
- Ectocervix:سلول های غیر مخاطی که یک سوم پایینی کانال گردن رحم را تشکیل می دهند.
- اندوسرویکس: سلول های مخاطی که دو سوم بالایی دهانه رحم را تشکیل می دهند.
- سیستم عامل خارجی: دهانه در بیرونی ترین قسمت قرار دارد.
- سیستم عامل داخلی: دهانه در داخلی ترین قسمت کانال نزدیک رحم قرار دارد
دهانه رحم در دوران بارداری چه نقشی دارد؟
در طول چرخه قاعدگی زنان سیستم داخلی و خارجی دهانه رحم همراه با مراحل مختلف قاعدگی باز و بسته می شود. بسته به مرحله موقعیت دهانه رحم تغییر می کند. گاهی اوقات در واژن بالاتر و گاهی پایین تر حرکت می کند.
تخمک گذاری
در طول تخمک گذاری دهانه رحم بالا است و در نزدیکی واژن قرار دارد. این اجازه می دهد تا دهانه رحم راحت تر باز شود تا اسپرم وارد شود. ترشح مخاط دهانه رحم با تغییر محیط واژن از حالت اسیدی طبیعی به حالت قلیایی اسپرم را در خود جای می دهد. برای اطمینان اسپرم می تواند به داخل دهانه رحم راه پیدا کند، مخاط نیز نازک تر، شفاف تر و چسبنده تر می شوند.
مرحله غیر بارور
در مرحله غیر بارور قاعدگی موقعیت گردن رحم پایین تر است و دستگاه گردن رحم بسته می شود. ترشحات واژن ضخیم تر و اسیدی تر می شوند تا از باکتری ها و سایر عوامل عفونی محافظت کنند.
دهانه رحم در زایمان چه نقشی دارد؟
در طول بارداری معمولی و بدون مشکل تا سه ماهۀ سوم، دهانۀ رحم سخت، بلند و بسته باقی می ماند. به مرور، وقتی که کودک آمادۀ به دنیا آمدن می شود، دهانۀ رحم شروع به نرم شدن، تخلیه، کوتاه شدن و گشاد یا باز شدن می کند. نقش دهانه رحم در این مرحله این است که از کودک حمایت کند زیرا ابتدا به سمت گردن رحم هدایت می شود.در زنان بارداری که دچار نارسایی دهانۀ رحم می شوند این فرایند خیلی زودتر از زمان زایمان اتفاق می افتد. در صورت داشتن شرایط زیر، احتمال ابتلا به نارسایی دهانۀ رحم افزایش می یابد:
- سابقۀ جراحی یا نمونه برداری مانند بیوپسی مخروطی یا لیپ(leep) در دهانۀ رحم داشته باشید.
- دهانۀ رحم شما بر اثر زایمان های قبلی یا عمل کورتاژ آسیب دیده باشد.
- سابقۀ یک مورد یا بیشتر سقط ناخواسته جنین، بدون علت مشخص در سه ماهۀ دوم بارداری داشته باشید.
- در بارداری قبلی نیز به نارسایی دهانۀ رحم مبتلا شده باشید.
- در بارداری های قبلی دچار زایمان زودرس شده باشید.
- مشکل ها و ناهنجاری های رحمی مانند رحم دوشاخ داشته باشید.
- مادرتان زمانی که شما را باردار بوده است از داروهایی مثل دی اتیل استیل استرول (des) استفاده کرده باشد.
خودآزمایی OS گردن رحم
می توانید در حین یک معاینه ساده خود سیستم عامل دهانه رحم را پیدا کنید. با قرار دادن دو انگشت تمیز در واژن دهانه رحم را در پشت کانال واژن احساس کنید. ممکن است کمک کند که با دست دیگر به ناحیه زیر شکم فشار دهید تا دهانه رحم را به مجرای واژن نزدیک کنید. در حالی که دهانه رحم مانند یک سوراخ یا تورفتگی در وسط است. اگر قصد باردار شدن دارید می توانید از کیفیت و موقعیت دهانه رحم و سیستم گردن رحم برای تعیین اینکه آیا وارد مرحله باروری می شوید استفاده کنید.
هنگام تخمک گذاری دهانه رحم باز و شل می شود و دهانه رحم اطراف آن بلند و نرم است و شبیه لب های جمع شده است.در یک مرحله غیر بارور دهانه رحم پایین و محکم می شود و سیستم گردن رحم بسته می شود.
تنگی دهانه رحم چگونه باعث نازایی می شود؟
