شرایط و زمان مناسب برای قلمه زدن گیاه

زمانی که قسمتی از گیاه مادری را برای ریشه زایی از گیاه جدا کنیم، در واقع از روش قلمه گیری استفاده کرده ایم. قلمه زدن یکی از روش های معمول در تکثیر گیاهان است و تعداد بسیاری از گیاهان از می توان از این طریق تکثیر کرد. برخی از گیاهان به دلیل ویژگی های خود به سادگی با قلمه گیری افزایش می یابند و در واقع سرعت ریشه زایی بالایی دارند. ولی تعدادی از گیاهان نیز به سختی و یا با کمک هورمون های ریشه زایی مخصوص قابلیت تکثیر با قلمه را دارند. قبل از هر توضیحی بدانید قلمه زنی از چهار عضو اصلی گیاه یعنی ساقه، برگ، جوانه برگ و ریشه صورت می گیرد. شرایط قلمه گیری گیاهان به زمان، سن، شرایط محیط مانند دما، رطوبت و بستر بستگی دارد که در این بخش درباره زمان مناسب قلمه زدن توضیحاتی آورده ایم.

روش های مختلف قلمه زنی

تهیه قلمه به چهار شکل است:

• قلمه ساقه
• قلمه ریشه
• قلمه برگ
• قلمه جوانه برگ

1. قلمه ساقه

یکی از روش های متداول قلمه زدن، قلمه ساقه است که بر اساس میزان رسیدگی و بلوغ چوب به چهار گروه تقسیم بندی میشود :

قلمه چوب نرم (چوب سبز)

این نوع قلمه را از شاخه های جدید و نرم بهاره و از گونه های خزان دار یا همیشه سبز تهیه می کنند که مقدار مواد کریوهیدراته در آنها کمتر است.گونه های میوه ای را با این روش تکثیر نمی کنند.این نوع قلمه 5-2 هفته ریشه دار می شود اما به مراقبت بیشتری نیاز دارند.

قلمه چوب نیمه سخت ( نیمه خشبی)

قلمه چوب نیمه سخت را از سوزنی برگان چوبی همیشه سبز تهیه می کنند . قلمه های تابستانه برگدار نیز که از چوب های نیمه رسیده گیاهان خزان دار گرفته می شوند قلمه چوب نیمه سخت محسوب می شوند.این نوع قلمه از قسمت انتهایی شاخه، برگدار و به طول 15-10 سانتی متر است که برگ های پایین قلمه را باید حذف کرد و چند برگ جوان در انتهای آن باقی گذاشت.

قلمه علفی

از شاخه های گیاهان علفی و غالباً زینتی قلمه علفی را تهیه می کنند.

قلمه چوب سخت ( خشبی )

قلمه چوب سخت از چوب های سخت و رسیده گونه های خزان دار در اواخر پاییز و زمستان، از چوب یکساله تهیه می شود. قلمه چوب سخت را به سه شکل تهیه می کنند:

قلمه ساده، پاشنه دار و قنداقه دار. قلمه ساده از چوب یکساله ، قلمه پاشنه دار، در ته قلمه قطعه کوچکی از چوب دو ساله وجود دارد و در قلمه قنداقه دار قسمت کوتاهی (بیشتر از قلمه پاشنه دار) از چوب دو ساله همراه ساقه یک ساله است.

2. قلمه ریشه

گیاهانی توسط قلمه ریشه تکثیر می شوند که توانایی تولید جوانه نابه جا بر روی ریشه خود دارند . اواخر پاییز و یا اوایل بهار زمانی که ریشه دهی آغاز نشده بهترین زمان تولید قلمه ریشه است.

3. قلمه برگ

از طریق قلمه برگ می توان بعضی از گیاهان را که استعداد تولید جوانه ها و ریشه های اتفاقی را در برگ های خود دارند ، تکثیر کرد . در این روش برگهای این گیاهان را با دمبرگ و پهنک برگ در بستر مرطوب و هوای مرطوب قرار می دهند.

4. قلمه جوانه برگ

به جای قلمه برگ می توان از قلمه جوانه برگ استفاده کرد . زمانی که در قلمه های برگ، ریشه تشکیل شود اما شاخه تشکیل نشود بهتر است از قلمه جوانه برگ به جای قلمه برگ استفاده کرد زیرا جوانه جانبی که در پایین دمبرگ قرار دارد شاخه جدید را تولید می کند.

نحوه قلمه زدن گیاهان خزان شونده و بیرونی

در اواسط پاییز از گیاه مورد نظر قلمه ای به اندازه 15 تا نهایت 20 سانت تهیه کنید سپس شاخه های اضافه آن را با قیچی هرس کنید به طوری که چند برگ در نوک قلمه باقی بماند.دلیل اینکه باید شاخه و برگهای اضافه حذف شوند این است که چون قلمه شما ریشه ندارد نمیتواند شاخ و برگهای اضافه را تغذیه کرده و خشک میشود هر چقدر حجم شاخ و برگ قلمه شما کمتر باشد شانس شما در ریشه دار شدن گیاه بیشتر است.

بعداز تهیه قلمه ، گلدانی تهیه کنید و خاک مخصوص قلمه زنی را درون آن بریزید و قلمه ها را حدود 5 سانت درون خاک فرو کنید، در یک گلدان با دهنه حدود 20 سانت میتوانید حدود 15 عدد قلمه بزنید. بعداز اینکه قلمه ها را درون خاک زدین به خوبی آبیاری کنید و همیشه مراقب باشید که رطوبت بستر شما از دست نرود و همیشه خاک مرطوب باشد.

مکانی که گلدان قلمه ها میبایست در آن قرار بگیرند بهتر است سرپوشیده با پلاستیک باشد که در فصل سرما از سوز و سرمای زیاد در امان بمانند و رطوبت لازم برای قلمه ها فراهم شود اما لازم نیست منبع حرارتی ای برای قلمه ها تهیه کنید.قلمه های بیرونی نیازی به بخاری یا منبع گرما زایی ندارند و تولیدکنندگان گل و گیاه این نوع قلمه ها را درگلخانه های بدون گرمایش قرار میدهند و با فرارسیدن فصل بهار و گرم شدن هوا به صورت طبیعی قلمه ها رشد کرده و ریشه دار میشوند.

توجه : به جای استفاده از خاک مخصوص قلمه زنی میتوانید از ماسه بادی هم استفاده بکنید. حتما باید ماسه بادی به صورت خالص باشد و با هیچ کود و خاکی ترکیب نکنید.

نحوه قلمه زدن گیاهان آپارتمانی و دائم سبز

البته گیاهان دائم سبز بیرونی را میتوان در پاییز به روش بالا قلمه زد.در این قسمت بیشتر منظورمان گیاهان آپارتمانی هستند که میشه در اکثر فصلها قلمه زد.قلمه ای حدود 5 الی 15 سانت ( اندازه قلمه بستگی به نوع گیاه دارد) از گیاه مورد نظر تهیه کرده و شاخه و برگهای اضافه آن را حذف کنید و 2 الی 3 برگ در نوک قلمه باقی بگذارید.سپس خاک مخصوص قلمه زنیمنصوری گل را درون گلدانی بریزید و قلمه ها را درون آن بزنید و خوب آبیاری کنید.

اگر در فصلی هستید که هوا خیلی گرم است،گلدان قلمه را حدود یک هفته در مکانی سایه و خنک دور از تابش مستقیم آفتاب قرار بدهید چون قلمه شما ریشه ندارد و گرما باعث میشود گیاه رشد کند چون ریشه ندارد پژمرده شده و خشک میشود.اگر در فصل سرما اقدام به قلمه زنی میکنید گلدان را در مکانی دور از تابش مستقیم آفتاب اما دمای ملایم قرار دهید بهترین دما بین 18 تا 22 درجه مناسب است.

بهترین زمان برای قلمه زدن چه زمانی است ؟

قلمه چوب نرم را از شاخه های جدید و نرم بهاره و از گونه های خزان دار یا همیشه سبز تهیه می کنند. قلمه گونه های پهن برگ همیشه سبز را در تابستان از شاخه های سال جاری و چوبی ها که نیمه رسیده هستند تهیه می کنند. قلمه از چوب های سخت و رسیده گونه های خزان دار را به هنگام استراحت یعنی در اواخر پاییز و زمستان، از چوب یکساله تهیه می کنند. بهترین زمان تولید قلمه ریشه نیز اواخر پاییز و یا اوایل بهار است، هنگامی که هنوز ریشه دهی آغاز نشده است. بنابراین بهترین زمان قلمه زدن به نوع قلمه زنی بستگی دارد. شرایط قلمه گیری گیاهان بستگی به زمان، سن، شرایط محیط مانند دما، رطوبت و بستر متفاوت است.

نکاتی درباره انتخاب و نگهداری قلمه ها

• برای قلمه زدن ساقه های سالم و بدون بیماری را انتخاب کنید.
• اگر می خواهید قلمه هایی که در بستر غیر آبی هستند، ریشه زایی سریعتر داشته باشند ، یک کیسه روی قلمه ها قرار دهید.
• افزایش دما از قسمت انتهایی قلمه موجب ریشه زایی می شود که به آن "سیستم پاگرمایی" می گویند.
• احتمال ریشه زایی قلمه هایی که از قسمت های نزدیک به ریشه گیاه گرفته شده بیشتر است.
• برای موفق شدن قلمه و ریشه زایی، قلمه گیری را در زمان گلدهی گیاه، انجام ندهید.
• برای افزایش ریشه زایی قلمه ها می توانید هورمون اکسینی به کار برید اما هورمون سیتوکینین و جیبرلینی تاثیر منفی دارند.
• بعد از ریشه زایی قلمه تا حدی که قادر به تحمل خاک بود ، آن را به گلدان جدیدی منتقل کنید.

عوامل موثر محیطی در ریشه زایی قلمه ها

• رطوبت: عاملی است که ظهور و رشد ریشه ها بوجود آن بستگی دارد.
• تهویه: شرط اساسی تشکیل ریشه در قلمه ها بوده و این مسئله نقش اکسیژن را در ریشه زایی روشن می نماید.
• نور شدید و روزهای بلند: به جهت افزایش شدت فتوسنتزی ریشه زایی قلمه ها را تحریک می کند.
• دما: در دمای 25 درجه سانتیگراد تشکیل ریشه های قلمه ها تشدید می شود.
• قندها: قدرت ریشه زایی قلمه ها را افزایش می دهد.
• عنصر B (بر): ریشه زایی قلمه ها را تحریک می کند.

چقدر زمان می برد تا برش ها ریشه بزند ؟

ساقه های گیاه در فصل بهار سبز و منعطف است. برش های قسمت نرم می تواند به سرعت در عرض چند هفته ریشه بزند. ساقه ها در فصل پاییز کم کم شروع به چوبی شدن می کنند و برش های قسمت های سخت دیرتر ریشه می زنند که گاهی اوقات چند ماه تا یک سال طول خواهد کشید.

تیمار قلمه ها

از برخی مواد تنظیم کننده رشد برای ریشه زائی بهتر در قلمه ها استفاده می شوداز مواد مختلفی برای کمک به ریشه دهی و محافظت قلمه ها در برابر عوامل بیماری زا استفاده می شود که آن را تیمار قلمه ها می نامند.قلمه ها درحین ریشه دهی و بلافاصله پس از آن، در معرض حمله میکروارگانیسم های مختلفی قرار می گیرند که برای محافظت آنها معمولاً ته قلمه ها را با قارچ کش هایی مانند کاپتان (5%) و بنومیل (25%) و یا مخلوطی از آنها همراه با پور تالک، آغشته کرده و سپس اقدام به کاشت می کنند. همچنین از برخی مواد تنظیم کننده رشد برای ریشه زائی بهتر در قلمه ها استفاده می شود.

نحوه تهیه بذر از گوجه فرنگی