معاملات در بازار اوراق بهادار به خرد، بلوک و عمده تقسیم می شوند. در معاملات بلوک و عمده، حجم بیشتر و قابل توجهی از سهام شرکت، معامله می شود. سفارش خرید یا فروش بخش بزرگی از سهام یک شرکت را «معامله بلوکی» می گویند. این معامله با یک قیمت توافقی معین، میان خریدار و فروشنده، انجام می شود. قواعد مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی در معامله بلوکی، رعایت نمی شود. به طور معمول، سرمایه گذاران حقوقی وارد این معاملات می شوند. با توجه به نقد شوندگی سهام، معاملات بلوکی قیمت آن را تحت تاثیر قرار می دهد. برای جلوگیری از این تاثیرات شدید، خریدار و فروشنده در خارج از سیستم معاملاتی روی قیمت معامله، توافق می کنند. معاملات بلوکی با عنوان «سفارش های بلوکی» هم شناخته می شوند. در ایران، بازار جداگانه ای برای انجام این معاملات ایجاد شده که به آن «بازار بلوک» گفته می شود.
اوراق مشارکت چیست؟
در بیشتر موارد، سرمایه گذاران می توانند سهام و حق تقدم قابل معامله بورسی را در شرایطی که حجم آن حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی – یا ارزش معامله آن معادل ۲۰ میلیارد ریال – باشد را در بازار معاملات بلوک معامله کنند، البته به شرطی که این پیشنهاد مشمول نصاب های معامله عمده نباشد. حداقل و حداکثر تعداد سهام قابل معامله در معاملات بلوک برای شرکت های فرابورسی نیز به شرح زیر است:
«شرکت هایی که تعداد سهام پایه آن ها بـیش از سه میلیـارد سهم باشد، بزرگ تر یا مساوی نیم و کمتر از یک درصد تعداد سهام پایه و برای شرکت هایی کـه تعداد سهام پایه آن ها کمتر یا مساوی سه میلیارد سهم باشد، بزرگ تر یا مساوی یک و کمتر از پـنج درصـد تعداد سهام پایه و این مقدار باید کوچک تر از سازوکار معاملات عمده باشد.» ساعت آغاز، خاتمه و طول هر جلسه معاملاتی مانند بازار عادی است. دامنه نوسان مجاز قیمت نیز مانند بازار معاملات خرد است. قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، معادل قیمت مرجع همان روز بازار عادی است. سایر شرایط معاملات بلوک، مشابه معامله در نماد اصلی است. وقتی نماد معاملاتی سهم در بازار عادی متوقف باشد، نماد معاملاتی سهم در بازار بلوک نیز متوقف خواهد بود. معاملات در بازار بلوک در نمادی مجزا از معاملات بازار عادی صورت می گیرد و در محاسبه قیمت پایانی و شاخص های فرابورس لحاظ نمی شود. در بازار بلوک، فقط سفارش محدود قابل اجرا بوده و استفاده از کد معاملاتی گروهی در این بازار مجاز نیست.
تأثیر معاملات بلوکی در قیمت سهم
به دلیل اینکه در بیشتر موارد، قیمت معامله شده بالاتر از قیمت سهم روی تابلو است، زمانی که روی یک نماد معامله بلوکی انجام می شود، سهامداران انتظار رشد قیمت سهم دارند. معمولاً با انتشار آگهی عرضه بلوک با قیمتی بالاتر از تابلو، معاملات سهم با موجی از تقاضا همراه خواهد شد، حتی اگر معامله بلوکی صورت نگیرد.برای مثال معاملات بلوکی بانک های بورسی ملت، تجارت و صادرات در سال ۱۳۹۴ انجام شد.
این بلوک ها شامل ۹۵/۱ درصد سهام بانک ملت (بیش از ۷۸۱ میلیون و ۸۹۳ هزار سهم)، ۳۹/۲ درصد بانک تجارت (بیش از یک میلیارد و ۹۴ میلیون) و ۸۴/۳ درصد از سهام بزرگ ترین بانک بورسی یعنی بانک صادرات (شامل دو میلیارد و ۲۱۹ میلیون و ۸۱۵ هزار) بودند.معامله بلوکی در سه نماد مذکور باعث افزایش تقاضا برای خرید سهام در گروه بانکی شده بود و معاملات پرحجمی در این گروه به ویژه سه بانک صادرات، تجارت و ملت انجام شد که این امر به زعم بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه حاکی از ورود نقدینگی جدید به گروه بانک و بازار سرمایه بود.
بنابراین این اتفاق می تواند دارای ابعاد مثبتی برای بازار سرمایه باشد. به نظر می رسد سهامدارانی که تردید و دودلی نسبت به روند مثبت و متعادل بورس دارند، با فروش سهام درصدد شناسایی سود بر می آیند. در مقابل برخی دیگر بر این باورند که با توجه به حجم معاملات قابل توجه و ورود نقدینگی جدید، بازار سرمایه از پتانسیل های زیادی برای رشد و بالندگی برخوردار است و به همین دلیل متقاضیان خرید سهام بیشتر هستند.
به طورمعمول در شرایطی که بازار سرمایه در پی حرکت در مسیر جدید و یافتن روند آتی خود باشد، چنین رفتارهای متفاوتی از سوی فعالان بازار سرمایه مشاهده می شود و با گذشت زمان و بررسی روند بازار می توان گفت که دیدگاه کدام گروه از سهامداران درست و منطقی خواهد بود.در فرابورس تعداد سهام و حق تقدم سهام قابل معامله در آن برای شرکت هایی که سرمایه پایه آن ها بیش از یک میلیارد ریال است، بزرگ تر یا مساوی نیم و کمتر از یک درصد سرمایه پایه و برای شرکت هایی که سرمایه پایه آن ها کمتر یا مساوی یک میلیارد ریال است بزرگ تر یا مساوی یک و کمتر از پنج درصد سرمایه پایه شرکت است.
شکل زیر فرآیند معاملات بلوکی را نشان می دهد:
بلوک شرکت در چه صورتی ارزنده است؟
یک بلوک در شرایطی می تواند ارزنده باشد که بتواند کرسی هیئت مدیره را به خریدار بدهد. اما در حالتی که بلوک، کمتر از حدی باشد که یک کرسی را بدهد قیمت آن می تواند معادل قیمت سهام عادی باشد. از سوی دیگر و در بعضی موارد، برخی سهام برای افرادی که درصدی از سهام شرکت را دارند ولی در مجمع انتخاب هیئت مدیره نیاز به رای بیشتری دارند، ارزش قابل ملاحظه ای پیدا می کنند. در این حالت به آن بلوک کوچک، «سهام طلایی» گفته می شود. بد نیست بدانید که بلوک های مدیریتی سهام معمولا ارزش ریالی بالایی دارند. برای اینکه خریداران به خرید تشویق شوند، روش های پرداخت متعددی مثل نقد و اقساط پیش بینی می شود. وقتی بلوک به صورت اقساط فروخته شود، با توجه به ارزش زمانی پول، قیمت را بالاتر می برد. در هر صورت، ارزش یک بلوک سهام با توجه به دارایی ها و وضعیت شرکت می تواند برای خریدار جذاب باشد.
فیلتر کاربردی زیر فیلتر نمایش معاملات بلوکی می باشد.
برای اینکه بدانید کدام نمادها در بازار بورس معاملات بلوکی داشته اند این فیلتر را در سایت دیده بان بازار کپی نمایید.
ویدئو ی اموزشی معاملات بلوکی
