سؤال این است که اگر ایران گوش به فرمان روسیه بود، دلیل رأی مثبت روسیه به تحریم همه جانبه ایران چه بوده است؟ حقیقت این است که ایران هسته ای از نظر چین و روسیه نیز یک تهدید محسوب می شود.
ساعدنیوز: سفر آقای رئیسی به مسکو و حواشی آن هنوز در صدر اخبار در داخل و خارج از کشور است. برخی از رسانه ها و تحلیلگران از ارتباط تنگاتنگ این سفر با پیشنهاد توافق موقت مطروحه از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی صحبت می کنند. گفته می شود روسیه کانال واسط برای رساندن پیام آمریکا به ایران بوده و سفر آقای رئیسی بیشتر معطوف به این موضوع بوده است. از سوی دیگر، این مطلب مطرح می شود که روسیه اساساً علاقه ای به حل مسأله هسته ای ایران ندارد و ترجیح می دهد که این مناقشه همچنان ادامه داشته باشد. دلیل تحلیلگرانی که این موضوع را پیش می کشند این است که روسیه، ایران را نه شریک راهبردی بلکه یک خاکریز در برابر غرب می داند و تلاش می کند تا با اهرم فشاری به نام ایران، از غرب خصوصاً در مسأله اوکراین امتیاز بگیرد. به نظر حضرتعالی این تحلیل چقدر با واقعیات میدانی همخوانی دارد؟
حسن بهشتی پور: اینها حرف هایی است که در رسانه مطرح می شود و اصولاً ارتباطی با واقعیت ندارد. گاهی رسانه توسط افرادی اداره می شود که منافع شان در گرو طرح مطالب متعارض با واقعیات موجود است. باید تحلیل اساس منطقی داشته باشد. آیا واقعاً ایران نشسته و منتظر دستور روسیه است؟ اگر ایران از روسیه حرف شنوی داشت که این مناقشه تا به امروز طول نمی کشید. تاریخ مذاکرات هسته ای ایران هم این موضوع را تأئید میکند. عملکرد روسیه بین سال های 1385 و 1389 را بررسی کنید. این کشور به هر 6 قطعنامه شورای امنیت در محکومیت فعالیت های هسته ای ایران رأی مثبت داده است! وقتی شما ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار میگیرد به عنوان ناقض صلح و امنیت دنیا محسوب می شوید و عواقب شدیدی در انتظارتان است. طبق بند 41 فصل هفتم، چنین کشوری در محاصره اقتصادی قرار می گیرد؛ چیزی که درباره ایران رخ داد و طبق بند 42، اقدام نظامی با مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد صورت می گیرد؛ چیزی که درباره حوثی های یمن اتفاق افتاد.
اگر تحریم ها برداشته شود؛ روسیه می تواند نیازهای دفاعی ایران را تأمین کند. بعد از نفت و گاز، اسلحه سومین کالای صادراتی روسیه است. این که می گویند روسیه با کارت ایران بازی می کند حرف درستی نیست.
سؤال این است که اگر ایران گوش به فرمان روسیه بود، دلیل رأی مثبت روسیه به تحریم همه جانبه ایران چه بوده است؟ حقیقت این است که ایران هسته ای از نظر چین و روسیه نیز یک تهدید محسوب می شود. اصلاً برجام نوشته شد تا تمام مسیرها برای ساخت بمب اتم در ایران مسدود شود. کسانی که برجام را خوانده اند و دقیق تحلیل کرده اند به خوبی این مطلب را درک می کنند. برجام طوری تنظیم شده است که 4 مسیر اصلی ساخت احتمالی بمب اتمی توسط ایران بسته شود. وقتی برجام امضاء شد، دیگر روسیه به قطعنامه ها رأی منفی داد؛ چرا؟ چون دیگر جای نگرانی نبود و در عین حال، تحریم اقتصادی ایران به ضرر روسیه است. روسیه علاقه ای به تحریم ایران ندارد؛ این کشور مراودات اقتصادی زیادی با ایران دارد. قرارداد توسعه فاز 2 نیروگاه بوشهر به ارزش 10 میلیارد دلار با روس ها بسته شده است و حتی بخشی از کار هم پیش رفته است ولی تحریم ها اجازه پرداختهای دلاری را به ایران نمی دهد و طبیعتاً روسیه منتظر رفع تحریم ها است تا این همکاری ها گسترش پیدا کند.
واقعیت این است که منافع ملی روسیه اقتضاء می کند که ایران تحریم نباشد. روس ها علاقه زیادی به توسعه همکاری ها در زمینه انرژی صلح آمیز هسته ای دارند. اگر تحریم ها برداشته شود؛ روسیه می تواند نیازهای دفاعی ایران را تأمین کند. بعد از نفت و گاز، اسلحه سومین کالای صادراتی روسیه است. این که می گویند روسیه با کارت ایران بازی می کند حرف درستی نیست. البته اگر روسیه می توانست، این کار را می کرد ولی نه ایران این اجازه را به روسیه می دهند و نه منافع ملی روسیه چنین چیزی را ایجاب می کند. همین حرف را در سال 2014 درباره سوریه می گفتند. این که روسیه، سوریه را خواهد داد و اوکراین را در مقابل خواهد گرفت. ولی چنین اتفاقی نیفتاد. همه منتظر بودند تا روسیه، درباره سوریه مصالحه کند ولی منافع ژئوپلتیک روسیه ایجاب می کرد که در بندر ترتوس و مدیترانه حضور داشته باشد. از زمان شوروی روسیه به این منطقه نظر داشته است. بنابراین باید تحلیل هایمان مبتنی بر واقعیات باشد.
روابط بین الملل عرصه تلاش برای تأمین منافع ملی است. ما نباید پشتمان به این قدرت یا آن قدرت، گرم باشد، بلکه باید حمایت مردم را جلب کنیم. هیچ قدرتی، منافع ملی خودش را قربانی منافع ملی ایران نمی کند. ما هم این کار را نمی کنیم. اصلاً منطق روابط بین الملل این است.
درباره طرح توافق موقت نیز لازم است این نکته را متذکر شویم که این طرح ربطی به روسیه ندارد، بلکه طرح آمریکایی ها است. استدلال آمریکا این است که در ابتدا یک توافق موقتی با ایران بشود در مقابل برداشتن برخی تحریم ها، اقداماتی نیز از سوی ایران انجام پذیرد و بعد برای توافق جامع تر، مذاکره شود و مسائلی مانند مسائل موشکی ایران، ناآرامی های منطقه، تروریسم و دیگر مسائل مرتبط با موضوع با ایران طرح شود و در نهایت برجام پلاس، یعنی برجامی که مورد نظر آمریکا است، تحقق پیدا کند. آمریکا علاقه ای به دادن امتیاز به ایران ندارد. امتیازاتی که ایران می خواهد به هیچ وجه نامشروع نیست ولی آمریکا هم به دنبال تأمین منافع ملی خودش است. حال سؤال من این است که آیا این جرم است که روسیه پیام آمریکا را به ایران رسانده است؟ من پیشتر هم در مصاحبه با ساعدنیوز این نکته را مطرح کردم و در صفحه توئیتر خودم هم نوشتم که ما در داخل ایران بین روس باوران مخالف آمریکا و روس ستیزان موافق با رابطه با آمریکا گرفتار شده ایم.
روابط بین الملل عرصه تلاش برای تأمین منافع ملی است. ما نباید پشتمان به این قدرت یا آن قدرت، گرم باشد، بلکه باید حمایت مردم را جلب کنیم. هیچ قدرتی، منافع ملی خودش را قربانی منافع ملی ایران نمی کند. ما هم این کار را نمی کنیم. اصلاً منطق روابط بین الملل این است. در عین حال، ما با هیچ کشوری هم سر جنگ نداریم. قرار نیست با آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین یا آلمان بجنگیم. ما باید با تعامل با جهان، مشکلاتمان را حل کنیم. تعامل هم به معنای سازش یا خیانت نیست. رهبری این موضوع را به صورت صریح در یکی از سخنرانی های اخیرشان مطرح کردند. ما باید با به حداقل رساندن تعارضات با طرف مقابل، تعامل کنیم. این منطق تعامل با دنیا است. همه به فکر منافع ملی خودشان هستند. اصلاً عقل سلیم هم چنین چیزی را اقتضاء می کند. اما برای رسیدن به نقطه تعامل سازنده، باید یک سری منافع مشترک نیز بین کشورها شکل بگیرد. بدون این منافع مشترک، تعامل محال است. طرفین از برخی منافع شان چشم پوشی می کنند تا زمینه برای تعریف منافع مشترک فراهم شود. البته این مسأله دو سویه است. یعنی تعهد در برابر تعهد؛ اقدام در برابر اقدام.
بنابراین، توصیه من به همه این است که درباره همه کشورها از جمله روسیه، تحلیل هایمان مبتنی بر فاکت ها باشد نه اتمسفر ذهنی و رسانه ای. روسیه واقعاً مشتاق احیای برجام است چون منافع خودش این را ایجاب می کند. این نکته هم باید مد نظر قرار بگیرد که با احیای برجام، فقط بخشی از مشکلات کشور حل خواهد شد نه همه مشکلات. ما برای حل بخش دیگری از مشکلات عدیده کشور نیازمند اعمال اصلاحات اقتصادی در داخل هستیم. ما هیچ وقت اجازه نداده ایم که روسیه با کارت ما بازی کند. حداقل این چیزی است که بنده مشاهده می کنم. شاید کسی اطلاعات دقیق تری نسبت به بنده دارد و آن مطلب دیگری است. فاکت های موجود در نظام بین الملل را نباید کنار بگذاریم. روابط بین الملل یک نُرم هایی دارد که مال امروز و دیروز نیست. از زمان امضای توافق وستفالی یعنی 374 سال پیش به این طرف، این نُرم ها اندک اندک شکل گرفته است و نهادینه شده است. ما نمیتوانیم این نُرم ها را از نو تعریف کنیم.
خواهش بنده این است که واقع گرایانه صحبت کنیم. واقع گرا بودن هم به معنای این است که روسیه را آن طور که هست ببینیم. نه کوچک نه بزرگ. در کنار این مطلب باید همیشه اصل، منافع ملی خودمان باشد. شخم زدن تاریخ چه سودی برای ما دارد. ما باید روسیه امروزی را بشناسیم. ماهیت روسیه امروزی چیست؟ چه مؤلفه های قدرت روسیه را قوام می بخشد؟ موانع موجود در تحکیم روابط راهبردی ایران و روسیه چه هست؟ اینها مطالبی است که باید مد نظر قرار بگیرد.
نگاه راهبردی به شرق در راستای سه اصل عزت، حکمت و مصلحت است
