علل سنگ مثانه و راههای درمان آن

سنگ مثانه چیست؟

سنگ های مثانه می توانند حاوی انواعی از مواد معدنی بوده که در هنگام دفع غیر کامل ادرار در مثانه انباشته می شوند. سنگ های مثانه که به سیستولیت ها نیز شناخته می شوند توسط تجمع مواد معدنی به وجود می آیند. این سنگ ها زمانی ایجاد می شوند که مثانه در هنگام دفع ادرار به طور کامل تخلیه نمی شود. در نهایت، ادرار باقی مانده غلیظ شده و مواد معدنی آن تبدیل به کریستال یا بلور می شوند.

گاهی اوقات این سنگ ها در هنگامی که هنوز کوچک هستند به وسیله ادرار دفع می شوند. در دیگر مواقع، سنگ های مثانه به دیواره مثانه یا میزنای گیر می کنند. میزنای لوله ای است که ادرار را از کلیه به مثانه تخلیه می کند. در صورتی که چنین وضعیتی به وجود آید تعداد کریستال ها بیشتر شده و سنگ ها نیز با گذشت زمان بزرگ تر می شوند. سنگ های مثانه همواره سبب بروز علائم نشده و امکان دارد مدتی در مثانه باقی بمانند. این سنگ ها اغلب هنگامی یافت می شوند که به دلایلی دیگر از ناحیه مثانه تصاویر اشعه ایکس گرفته می شود.

علائم سنگ مثانه

بعضی از اوقات، سنگ های مثانه – حتی انواع بزرگ آن – هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند. اما در صورتیکه آنها دیواره مثانه را تحریک کنند یا مانع جریان ادرار شوند، علائم زیر ظاهر می شوند:

• درد های زیر شکمی
• در مردان، احساس درد در آلت تناسلی یا بیضه ها
• تکرر ادرار
• سخت ادرار کردن یا منقطع شدن جریان ادرار
• مشاهده خون در ادرار
• ادرار تیره رنگ

علل پیدایش سنگ کلیه

سنگ های مثانه در اغلب موارد زمانی به وجود می آیند که مثانه شما به خوبی تخلیه نمی شود، و در نیجه به مرور زمان ادرار تبدیل به حجم های کریستالی می شود. همچنین برخی از عفونت ها نیز می توانند منجر به پیدایش سنگ مثانه شوند. همینطور هر جسم خارجی که در مثانه وجود داشته باشد، تبدیل به سنگ مثانه می شود.

شایع ترین شرایطی که باعث ایجاد سنگ مثانه می شوند، به قرار زیر هستند:

• بزرگ شدن غده پروستات: بزرگ شدن پروستات در مردان، می تواند مانع جریان ادرار شده و در نتیجه از تخلیه راحت مثانه جلوگیری می کند.
• اعصاب آسیب دیده(مثانه نوروژنیک): به طور معمول، پیام های مغز توسط اعصاب به ماهیچه های مثانه منتقل می شوند، این پیام ها به ماهیچه های مثانه دستور می دهند که چه زمانی سفت شوند و چه زمانی آزاد شوند. اگر این اعصاب به هر دلیلی آسیب ببینند – در اثر سکته، آسیب نخاعی، یا دیگر مشکلات سلامتی – مثانه شما قادر به تخلیه کامل خود نیست.
• التهاب مثانه: بعضی اوقات التهاب مثانه بر اثر عفونت دستگاه ادراری یا پرتو درمانی بر روی لگن به وجود می آید. این عفونت می تواند از دلایل ایجاد سنگ مثانه باشد.
• دستگاه های پزشکی: استفاده از سوند ادراری می تواند از دیگر دلایل ایجاد سنگ مثانه باشد. به طور کلی هر جسم خارجی که به ناگهان سر از مثانه در بیاورد – مانند استنت مجاری ادراری یا وسایل جلوگیری از بارداری – می تواند باعث ایجاد سنگ مثانه شود.
• سنگ های کلیه: سنگ هایی که در کلیه شکل می گیرند با سنگ های مثانه متفاوت هستند. آنها به اشکال متفاوتی بزرگ می شوند. اما سنگ های کوچک کلیه ممکن است که از راه میزنای(حالب) به درون مثانه وارد شوند و در صورتیکه دفع نشوند، به مرور زمان به سنگ های مثانه تبدیل شوند.
  

تشخیص و آزمایشات سنگ مثانه

از آنجایی که تصویر برداری اشعه ایکس قادر به تشخیص تمامی انواع سنگ های مثانه نیست، امکان دارد جهت بدست آمدن یک تشخیص دقیق به دیگر روش های تصویربرداری نیاز باشد. فرایند تشخیص سنگ های مثانه می تواند شامل انجام دادن تعدادی از آزمایش های زیر باشد:

معاینه فیزیکی: در این معاینه پزشک دست های خود را بر روی ناحیه پایینی شکم بیمار قرار می دهد تا بزرگی مثانه او را احساس کند. علاوه بر آن، امکان دارد جهت بررسی بزرگی پروستات، مقعد بیمار نیز معاینه شود.

سيستوسکوپی: پزشک لوله کوچکی به همراه دوربین روی آن را که سیتوسکوپ نامیده می شود در مجاری ادراری شما قرار می دهد و آن را تا زمانی که به مثانه برسد فشار می دهد تا بتواند سنگ را ببیند.

تصویربرداری سنگ مثانه: این امر به دکتر در تعیین محل سنگ و اندازه آن کمک می کند و مشاهده می شود که آیا سنگ مانع خروج ادرار شده است یا خیر. پزشک شما ممکن است از اشعه ایکس، CT یا امواج فراصوت استفاده نماید.

آزمایش ادرار: یک نمونه ادرار از فرد گرفته می شود تا از نظر وجود خون، باکتری و کریستال های مواد معدنی بررسی شود.

سی تی اسکن اسپیرال: در این روش، تصویر برداری سی تی اسکن با اشعه ایکس همراه شده تا تصاویری دقیق از اندام های داخلی بدن بدست آید.

سونوگرافی: در سونوگرافی با استفاده از انتشار و انعکاس امواج صوتی تصاویری از اندام های داخلی بدن بدست می آید. این روش تصویر برداری قادر به نمایش دادن تمامی انواع سنگ های مثانه نیست.

پیلوگرام داخل وریدی: در پیلوگرام داخل وریدی یک مایع خاص به درون ورید ها تزریق شده که به کلیه ها و مثانه می رسد. در حین فرایند، تصاویری به کمک اشعه ایکس گرفته می شود تا علائم سنگ های کلیوی دیده شوند.

عوارض سنگ مثانه

سنگ های مثانه ای که دفع نمی شوند، حتی آنهایی که علائم و نشانه هایی ایجاد نمی کنند، منجر به بروز عوارضی می شوند که شامل موارد زیر است:

• اختلال عملکرد مزمن مثانه: سنگ های مثانه ای که درمان نمی شوند، می توانند مشکلات ادراری درازمدتی مانند سوزش و درد در حین ادرارکردن یا تکرر ادرار ایجاد کنند. همچنین سنگ های مثانه می توانند در دهانه ها وجاهای خالی، جایی که ادرار از مثانه خارج شده به سمت مجرای ادراری رفته و مسیر عبور ادرار از بدن را مسدود کنند.
• عفونت های دستگاه ادراری: عفونت های باکتریایی عودکننده و مکرر در دستگاه ادراری شما ممکن است باعث ایجاد سنگ های مثانه شوند.

درمان سنگ مثانه

به طور کلی، سنگ های مثانه باید خارج شوند. در مورد سنگ های کوچک، پزشکان توصیه می کنند تا با نوشیدن روزانه آب به مقدار زیاد، دفع طبیعی سنگ را راحت تر کنید. اما از آنجاییکه سنگ های مثانه اغلب به خاطر ناتوانی در تخلیه کامل مثانه ایجاد می شوند، این راه حل ممکن است برای دفع سنگ کافی نباشد. در بیشتر موارد، نیاز است که سنگ های مثانه در آورده شوند.

شکستن سنگ ها: سنگ های مثانه معمولا توسط روشی با نام "سیستولیتولاپاکسی" در آورده می شوند. بدین منظور یک لوله (سیستوسکوپ) که به سر انتهایی آن یک دوربین وصل شده است، از راه مجرای ادرار به درون مثانه شما فرستاده می شود تا بتوان سنگ را مشاهده کرد. سپس پزشک توسط لیزر، سونوگرافی، یا یک وسیله مکانیکی سنگ را به تکه های کوچکی شکسته و آنها را از مثانه خارج می کند.

پیش از شروع این کار، برای عدم احساس درد، پایین تنه شما را بی حس می کنند (بیهوشی موضعی) یا حتی در بعضی موارد از بیهوشی کامل استفاده می کنند. از عوارض جانبی این روش می توان به عفونت دستگاه ادارای، تب، خراشیدگی مثانه و خونریزی اشاره کرد، هر چند که این موارد خیلی شایع نیستند. پزشکان معمولا برای جلوگیری از عفونت های احتمالی، قبل و بعد از این عمل به شما آنتی بیوتیک می دهند. پس از یک ماه از این عمل، پزشک می تواند تایید کند که دیگر هیچ سنگی در مثانه شما وجود ندارد.

عمل جراحی: در برخی موارد، سنگ های بزرگ مثانه یا سنگ هایی که به آسانی شکسته نمی شوند، توسط عمل جراحی خارج می شوند. در این گونه موارد، پزشک با ایجاد برشی در مثانه شما، به صورت مستقیم سنگ ها را خارج می کند.

طب جایگزین: هیچ کدام از مطالعات پزشکی تایید نکرده اند که داروهای گیاهی می توانند سنگ های مثانه را بشکنند، زیرا این سنگ ها به شدت سخت و محکم هستند. در نظر داشته باشید که در رابطه با سنگ های مثانه همیشه با دکتر خود مشورت کنید، زیرا اقدام خودسرانه در مصرف برخی داروها ممکن است که به سلامتی شما آسیب برساند.

پیشگیری از تشکیل سنگ مثانه

• مصرف روزانه ۸-۶ لیوان آب
• بررسی متابولیک و درمان اختلالات احتمالی، مثلا بعضی بیماران کلسیم بیش از حد از طریق ادرار دفع می کنند
• بر طرف ساختن عامل اصلی تشکیل سنگ مثانه (Bladder Stone) مثل بزرگی پروستات
• تجویز بعضی داروها که از تشکیل سنگ جلوگیری می کنند
• درمان عفونت ادراری

سخن پایانی

با توجه به اینکه سنگ های مثانه از طریق بیماری های زیادی ایجاد میشوند، نمی توان از به وجود امدن آن ها پیشگیری کرد. با این وجود بهترین راه حل، اقدام به موقع هنگام تجربه ی هرگونه علائم غیرطبیعی در دفع ادرار، وجود خون در ادرار و یا تغییر رنگ آن است. نوشیدن مایعات به مقدار زیاد کمک به عدم تشکیل این سنگ های میکند. بعضی از افرادی که دارای عفونت مجاری ادرار هستند، دارای احساس عدم تخلیه ی کامل ادرار پس از دفع میباشند که در این شرایط بهتر است پس از ۱۰-۲۰ ثانیه، دوباره اقدام به دفع ادرار کرد. به این اقدام تخلیه ی مضاعف می گویند که ممکن است از ایجاد سنگ های مثانه جلوگیری کند. بر اساس بعضی از مطالعات انجام شده، ایستادن در هنگام ادرار میتواند کمک شایانی به تخلیه ی کامل مثانه هنگام دفع ادرار بکند.

علائم سنگ کلیه و راههای درمان آن