آشنایی با ساز ویولا و تفاوت هایش با ساز ویلن

ویولا

ویولن آلتو یا همان ساز ویولا یکی از سازهای زهی و آرشه ای از خانواده ویولن می باشد. طرز نواختن ویولا درست همانند ویولن است اما ویولا کمی بزرگتر از ویولن است و صدای بم تر و عمیق تری دارد. بنابراین زه های آن سنگین تر ضخیم تر هستند و آرشه آن نیز سنگین تر است.

ویولا سازی است که در ساختمان آن زه (سیم) بکار رفته است و با آرشه ( کمان ) نواخته میشود سازهای خانواده ویلن به ترتیب از زیر به بم عبارتند از:

• ویلن
• ویولا
• ویلنسل
• کنترباس

تمام سازهای این خانواده دارای چهار سیم میباشند و همچنین تمام این خانواده از نظر ظاهری شبیه به هم بوده و تفاوت آنها در اندازه ی هرساز است.

مانند ویلن این ساز فاقد پرده بندی میباشد.این ساز به طور معمول با آرشه نواخته میشوند ولی در مواردی سیم های ساز را با دست به صدا در می آورند.

در تمام سازهای این خانواده (ویلن، ویلن سل، کنترباس) وسیله ای برای تضعیف صدا و تغییر رنگ صوتی ساز به کار میرود که سوردین نام دارد . سوردین برای سازها ی زهی ـ

آرشه ای یک شانه با سه چنگال است که در بالای خرک قرار میگیرد.

تاریخچه

ویولا به ساز آلتو، یا به طور دقیقتر ساز آلتو- تنور خانواده ویلن ها اطلاق می شود. ویولا نیز مانند دیگر اعضای خانواده ویلن ها در میانه ی قرن شانزدهم (حدود سال ١٥٥٠) در شمال ایتالیا پدیدار گشت. به طور کلی ویولا صدای آلتویی غنی تر، گرم تر و کدر تر در مقایسه با صدای سوپرانوی سبک و درخشان ویلن دارد. سیم های ویولا به فاصله پنجم درست بم تر از ویلن کوک می شوند. زیرترین سیم ویولا (سیم لا) طنین صوتی متضادی با بقیه سیم ها دارد در بعضی از سازها صدایی تیز و نافذ تولید می کند. بم ترین سیم ویولا، که تنها سیم از چهار سیم ویولا است که در ویلن وجود ندارد و به صدای ویولا شخصیت ویژه ای داده است، قادر به تولید صدایی شفاف، زیبا و پرطنین و قدرتمند است که سازندگان و نوازندگان خواستار آن هستند. با اینکه تکنیک های نوازندگی ویولا مانند ویلن است اما بسیاری از استادان بزرگ گذشته، ویولا را نادیده گرفته اند که یکی از علل آن عدم رواج آهنگسازی برای چهار صدای جداگانه سازهای زهی بوده است. اگرچه باخ و موتسارت گاهی کارهای سلو برای ویولا نوشته اند اما برلیوز اولین کسی بود که صدای ویژه ای در کارهای ارکسترال به این ساز داد.
این ساز کمی (حدود سه تا چهار اینچ) از ویلن بزرگتر است که این امر باعث می شود دست بیشتر کشیده شود و فواصل را دقیق اجرا کند.کشیدگی دست چپ، به خصوص در پوزیسیون های بالا بیشتر است. اندازه و وزن ویولا باعث می شود که دسته ی ویولا هنگام نواختن کمی پایین از دسته ی ویلن قرار گیرد. ویولا در اندازه های مختلف وجود دارد و امروزه نوازندگان ویولا سازهایشان را نسبت به اندازه ی دست چپ خود انتخاب می کنند. اصول و مبادی تکنیک های انگشت گذاری و آرشه کشی ویولا مانند ویلن است و بسیاری از اتودهای ویلن برای ویولا به پنجم بم تر انتقال داده می شود. در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم، متدهای بسیاری برای ویولا توسط آهنگسازانی چون مایکل کورت، مایکل ولدمار منتشر شد که تا حدودی شبیه متدهای ویلن و ویلنسل بودند.

ساختار ویولا

از نظر ساختمانی و طرز گرفتن عینا شبیه به ویولن و فقط حدود چند سانتی متر از ان بزرگتر است . بدنه ويولن، ويولا، ويولنسل، از سطح كمي منحني (پشت ماهي) و يك نوار چوبي كه اين دو سطح را به هم مي پيوندد، تشكيل شده، لبه هاي انتهايي بالا و پائين هر دو سطح، دايره اي شكل شده و در قسمت وسط فرورفتگي يافته اند. روي سطح رويي نزديك اين فرورفتگي در وسط، شكافي به شكل «f » بريده شده است كه به طور قرينه در دو جانب « خرك » ساز قرار گرفته اند.

بخشهای مختلف ویولا

تفاوت های ساز ویولا با ویولن

ساز ویولا (viola) با نام دیگر ویولن آلتو (آلتو) که در آن از کلید آلتو (دو خط سوم) استفاده می شود سازی زهی و آرشه ایست از خانواده ساز ویولن (ویولن، ویولا، ویولن سل) که صدای آن میانی، بین ویولن و ویولن سل است. این ساز حدود پنج سانتی متر از ویولن بزرگتر است یک ویولا معمولی بین 39 تا 41 سانتی متر طول دارد؛ همچنین این ساز ده گرم سنگین تر از ویولن است و در نتیجه به سیم های قوی تری نیاز دارد در نتیجه سیم های ویولا زخیم هستند و در آرشه کشی به نیروی بیشتری نیاز دارند.

این دو ساز زهی هر دو دارای چهار سیم هستند که ویولا به صورت A4 (لا)،D4 (رِ)،G3 (سُل)،C3 (دو) تنظیم می شود و ویولن معمولا به ترتیب E5 (می)،A4 (لا)،D4 (رِ)،G3 (رل) تنظیم و کوک می شود که G بالاترین سیم و E پایین ترین سیم قرار می گیرند اما این سیم ها در ویولا با فاصله ی یک چهارم از هم قرار می گیرند. در نتیجه دامنه ی صداها در ویولا پایین تر، بم تر و عمیق تر خواهد بود که این ویژگی باعث شده همواره برخی هنرجویان جذب عمیق تر بودن صدای این ساز شوند.

یکی دیگر از تفاوت های ویولا کلید Alto clef (کلید دو) می باشد، با اینکه نام نت ها روی خطوط حامل به سرکلید آنها، Alto Clef هست متفاوت از نوت ها با کلید سُل خوانده می شوند اما هنرجویان تازه کار هم با مقداری تمرین می توانند آن ها را بخوانند. ویولا ساز آرشه ای است که از کلیدAlto clef برای نمادگذاری استفاده می کند اما در ویولن از کلید Treble Clef (سُل) استفاده می شود.

تفاوت هایی که در سیم های این دو ساز وجود دارد باعث می شود ویولن و ویولا در زمینه ی محدوده ی صدا هم تفاوت هایی داشته باشند؛ ویولا تا حدود چهار گام پایین تر از پایین ترین نت ویولن را هم اجرا می کند در نتیجه ویولا در دسته بندی سازهای هارمونیک قرار می گیرد اما ویولن به هر دو صورت تکنوازی و ملودی لاین در ارکستر اجرا می شود.

اندازه ساز ویولا

طول این ساز بین ۳۹۰ تا ۴۶۰ میلی متر است، ویولا حدود ۵ سانتی متر بیشتر از ویلن میباشد و به همین سبب وسعت صوتی آن بم تر است.آلتو از کلمه ی یونانی آلتوس به معنای بلند گرفته شده است. کوک سیم های آلتو به ترتیب از زیر به بم عبارتند از: لا سیم اول ، ر سیم دوم ، سل سیم سوم و دو سیم چهارم. سیم های ویولا نسبت به سیم های ویلن یک فاصله پنجم درست، بم تر کوک میشوند. نت این ساز را با کلید دو خط سوم مینویسند.

دامنه صوتی

دامنه صوتی نرمال از دو زیر تا دو میانی است که تا حدود سه اکتاو گسترش دارد. ویولا اغلب "صدایی درونی" را در کوارتتهای زهی و آثار سمفونیک دارد و بیشتر از ویولن اول برای همراهی قطعات مورد استفاده قرار می گیرد.

ماندولين mandolin ساز زهي از خانواده لوت را بهتر بشناسید