دانیال از پیامبران بنی اسرائیل است. نام این پیامبر در قرآن ذکر نشده، اما روایات اسلامی و منابع تاریخی مسلمین به ویژه در ماجرای معروف اسارت بنی اسرائیل، به او اشاره کرده اند. دانیال نبی به علم تعبیر خواب و قضاوت های ممتاز شهرت داشته است. وی از نسل حضرت داوود و بعثت پیامبر اسلام را پیشگو یی كرده است. دانیال نبی همزمان با کوروش کبیر و داریوش اول بوده است. ایشان در تعبیر خواب علم داشت.
سرگذشت حضرت دانیال
مطابق روایتی مشهور، در حمله نبوکد نصر(بخت النصر) به بیت المقدس چند جوان برگزیده قوم یهود مطابق رسم آن دوران به اسارت فاتحان جنگ در آمدند، که یکی از آن ها دانیال بود. دانیال با تعبیر خواب پادشاه بابل، به مقام وزارت رسید. پس از آن، پادشاه سرزمین پارس به بابل حمله کرد و اسیران بنی اسرائیل را آزاد ساخت. دانیال به دربار پارسیان رفت و آن جا نیز به مقام بالایی دست یافت. سرانجام در شوش- پایتخت زمستانی هخامنشیان- درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد. شماری از مفسران در تفسیر آیات نخست سوره اسراء، که به طغیان و مجازات بنی اسرائیل اشاره دارد، ماجرای حمله بخت النصر به بیت المقدس و اسارت یهودیان به دست وی را ذکر کرده اند. علامه طباطبایی بدون اشاره به نام دانیال، حمله کورش به بابل را عامل نجات یهودیان، بازگشت آنان به بیت المقدس و رونق گرفتن دوباره آئین آنان معرفی می کند. به گفته علامه طباطبایی، زمان وقوع این حوادث «چهارصد و پنجاه قبل از میلاد بوده است.» علامه مجلسی با ذکر روایات مختلف به سرگذشت دانیال می پردازد. شماری از این روایات در جهت تأیید روایت مشهور (اسارت دانیال در حمله بخت النصر به بیت المقدس) قرار دارند و شماری دیگر با آن متفاوت اند. راوندی نیز ماجرای اسارت دانیال به دست بخت النصر را بیان کرده و ماجرای خواب بخت النصر و تعبیر آن توسط دانیال را با چند روایت مختلف نقل کرده است. با این حال، قصه دانیال و بخت النصر به شکل دیگری هم روایت شده است. در روایتی که نیشابوری در قصص الانبیاء خود نقل کرده، دانیال در دوران کودکی بخت النصر به وی گفته است: «تو را با من عهدی باید کرد که چون پادشاه گردی کسان مرا نیازاری.» در ادامه این روایت آمده است که هنگامی که [بخت النصر] به بیت المقدس وارد شد دانیال را طلب کرد اما او را نیافت چون از دنیا رفته بود از این رو نبیره او را ندیم خویش کرد. در عهد عتیق در کتابی به نام دانیال به سرگذشت وی پرداخته شده است.
اصل و نسب حضرت دانیال
از نام پدر و مادر او نامی در دست نیست. اما چون از قبیلۀ یهودا بوده، نژاد او بر می گردد به پسر چهارم از همسر اول یعقوب نوادۀ ابراهیم. دانیال نواده یهودا پسر یعقوب پسر اسحاق پسر ابراهیم پسر تارح پسر ناحور پسر سام پسر نوح پسر خنوخ پسر انوش پسر شیث پسر آدم.
کتاب دانیال حضرت دانیال
یک کتاب در کتاب مقدس عبری است که جزو عهد عتیق به شمار می رود. این کتاب بخشی از کتوویم(مکتوبات) به شمار می رود. در عهد عتیق مجموع بیست و هفتم به کتاب دانیال اختصاص دارد که توسط خود دانیال نوشته شده و مشتمل بر ۱۲ فصل است. شش فصل اول کتاب به حوادث زندگی دانيال و خواب هايی که او تعبیر می کند، ربط دارد. نيمه دوم کتاب، از فصل هفتم تا فصل دوازدهم ، به خواب ها و رؤيا های دانيال اختصاص دارد که خود نگاشته است. رؤيايی که در فصل هفت آمده، درباره قدرت های بزرگ جهان، من جمله امپراطوری پارس، است. رؤيا های فصل هشت تا دوازده درباره حكومت های گو نا گون می باشد. اين رؤيا ها حکایت از رويداد هايی می کند که تا زمان روی کار آمدن ملکوت خداو ند(منجی آخر الزمان) بوقوع خواهند پيوست.
قضاوت و تعبیر خواب
درباره علم تعبیر خواب دانیال اختلافی نیست. در کتاب هایی که مسلمانان درباره تعبیر خواب نگاشته اند، به تعابیر دانیال نبی اشاره شده است. گفته می شود کتاب تعبیر خواب دانیال به زبان عبری موجود بوده و در دوره عباسیان به عربی ترجمه شده است. مورخان در کنار تعبیر خواب، مواردی از قضاوت های ممتاز دانیال را نیز ثبت کرده اند.
مقبره دانیال نبی
بنا بر قول مشهور میان مورخان، مقبره کنونی واقع در شوش، محل دفن دانیال نبی است. اما در کنار این قول مشهور، اقوال دیگری نیز مطرح شده است که طبق آن ها عراق و مصر و ترکیه به عنوان مدفن دانیال معرفی می شود. بنا بر یک قول دیگر، تیمور لنگ پس از حمله به ایران، بقایای جسد دانیال را با خود به سمرقند برده و مقبره کنونی منسوب به این پیامبر را در سمرقند بنا نهاده است.
زندگینامه حضرت یعقوب
