هبه نامه رسمی چیست؟

چنانچه، برای انعقاد عقد هبه، یک سند، مطابق نمونه متن قرارداد هبه تنظیم گردد، به این سند، هبه نامه گفته می شود. هبه نامه، دارای دو نوع عادی و رسمی بوده و در صورت رسمی بودن، تنظیم آن، مستلزم پرداخت هزینه، بر اساس تعرفه دفاتر اسناد رسمی است. همچنین، قصد و رضای طرفین و قبض عین موهوبه، از شرایط صحت هبه نامه و امکان رجوع از آن، از جمله قوانین این نوع از قرارداد می باشد. هبه، قراردادی است که ضمن آن، یک نفر، مالی را به طور مجانی، به شخص دیگری، تملیک می کند. انعقاد عقد هبه، می تواند هم به شکل شفاهی، صورت گرفته و هم، به موجب تنظیم یک سند مکتوب برای آن، انجام گیرد. چنانچه، برای انعقاد عقد هبه، یک سند تنظیم گردد، به این سند، هبه نامه گفته می شود. هبه نامه یا همان سند مکتوب هبه، بر دو نوع هبه نامه عادی و هبه نامه رسمی می باشد. تنظیم این سند ، منوط به رعایت شرایط مقرر در قانون بوده و در صورتی که رسمی باشد، لازم است تا هزینه تنظیم آن نیز مطابق تعرفه دفاتر اسناد رسمی، پرداخت گردد؛ در غیر این صورت، از اعتبار قانونی، برخوردار نبوده یا اینکه امکان ثبت رسمی آن، وجود نخواهد داشت. با توجه به توضیحات فوق، در این مقاله، ابتدا، به این سوال پاسخ داده که هبه نامه رسمی چیست.

هبه نامه رسمی چیست؟

پیش از آنکه به این سوال پاسخ دهیم که هبه نامه رسمی چیست، لازم است تا ابتدا، مفهوم هبه و هبه نامه را تعریف کرده و پس از روشن کردن مفهوم این دو کلمه حقوقی، به این سوال پاسخ دهیم که هبه نامه رسمی چیست؟ هبه در قانون مدنی، در ماده 795 ، تعریف شده است. بر اساس این ماده: «هبه، عقدی است که به موجب آن، یک نفرمالی را مجانا به کس دیگری، تملیک می کند.» در این حالت، به شخصی که مالی را تملیک کرده، واهب(هبه کننده)، به شخصی که مال به وی تملیک شده، متهب(گیرنده هبه) و به مالی که هبه شده است، عین موهوبه، گفته می شود. همانطور که ملاحظه می شود، هبه در حقوق، معادل هدیه در عرف می باشد. بنابراین، هرگاه، شخصی، مالی را به دیگری، هدیه دهد، از آنجا که این تملیک، مجانا انجام گرفته، به آن، هبه گفته شده و این عقد و قرارداد، تابع شرایط و قوانین هبه، در قانون مدنی خواهد بود. انعقاد عقد هبه، می تواند هم به شکل شفاهی، صورت گرفته و هم، به موجب تنظیم یک سند مکتوب، مطابق نمونه متن قرارداد هبه، انجام گیرد. چنانچه، برای انعقاد عقد هبه، یک سند تنظیم گردد، به این سند، هبه نامه گفته می شود. هبه نامه یا همان سند مکتوب هبه، بر دو نوع می باشد: هبه نامه عادی و هبه نامه رسمی. منظور از هبه نامه عادی، هبه نامه ای است که توسط خود طرفین و بدون مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و پرداخت هزینه آن، تنظیم می گردد. چنانچه، در تنظیم این هبه نامه، شرایط و قوانین هبه رعایت شود، دارای اعتبار خواهد بود، هرچند در مقایسه با نوع رسمی آن، از درجه اثباتی ضعیف تری، برای اثبات هبه، برخوردار می باشد. اما در پاسخ به این سوال که هبه نامه رسمی چیست، باید گفت، هبه نامه رسمی، هبه نامه ای است که توسط سردفتر اسناد رسمی، در دفتر اسناد رسمی و مطابق قوانین و شرایط ثبت اسناد و نمونه متن قرارداد هبه، تنظیم شده و هزینه آن نیز طبق تعرفه دفاتر اسناد رسمی، پرداخت می گردد.

آیا هبه نامه باید رسمی باشد؟

با توجه به توضیحاتی که درباره انواع هبه رسمی و هبه غیر رسمی بیان شد، این سوال مطرح می شود که آیا هبه نامه باید رسمی باشد ؟ در جواب باید بگوییم که ترجیحا بله! قانون، هم قراردادهای دست نویس و هم قراردادهای رسمی را معتبر می داند. یعنی مراجع قضایی و حل اختلاف به توافق هایی که به صورت دست نویس ارائه می شوند نیز رسیدگی خواهند کرد و آن ها را بررسی می کنند. نکته مهم در این زمینه، این است که امکان استناد به قراردادهای دست نویس وجود دارد ولی ممکن است که برای اثبات آن ها، نیاز داشته باشید که زمانی را صرف کنید. اما اثبات هبه با سند رسمی با آسودگی بیشتری همراه خواهد بود. این مساله را با یک مثال توضیح خواهیم داد. تصور کنید که پدر شما، یک مال را به شما هبه می کند. یعنی اینکه به صورت کلامی بیان می کند که مال را به شما بخشش کرده است و برای این اقدام، یک برگه دست نویس را تهیه می کنید و طرفین آن را امضا می کنند. در این شرایط، با اینکه قرارداد صحیحی تهیه شده است اما این امکان وجود دارد که نمونه هبه نامه غیر رسمی یا دست نویس مفقود شود یا اینکه به دلایل احتمالی دیگر، در دسترس نباشد و بدین ترتیب، مدرکی برای اثبات مالکیت خود نداشته باشید. حتی ممکن است این ادعا نیز مطرح شود که هبه نامه جعلی باشد. با توجه به این موارد، جانب احتیاط را رعایت کنید و ثبت رسمی هبه را انجام دهید.

هبه با سند رسمی از نگاه قانون!

هبه نامه، یک قرارداد معتبر است و نمونه هبه نامه رسمی از اهمیت قانونی بیشتری نیز برخوردار خواهد بود. برای تهیه و تنظیم نمونه هبه نامه رسمی ، لازم است که از قانون مدنی تبعیت شود. علاوه براین، لازم است که قواعد و شروطی که برای انجام این قرارداد در قانون آمده است، در هنگام نوشتن هبه، رعایت شود. هم هبه رسمی و هم هبه غیر رسمی ، در هنگام تنظیم قرارداد به یک صورت نوشته می شوند و هر دو تابع قانون مدنی هستند. نکته دارای اهمیت این است که قانون مدنی، هبه را یک قرارداد معین در نظر می گیرد. معین بودن هبه نامه رسمی به این دلیل است که قانون مدنی به صراحت در ماده 795 درباره آن توضیح می دهد و شرایط تنظیم این قرارداد را در قواعدی بیان می کند. به همین ترتیب، اشخاصی که تمایل دارند از این قرارداد استفاده کنند، ملزم هستند که به قواعدی که درباره هبه در قانون آمده است، توجه داشته باشند. علاوه بر مساله معین بودن هبه نامه رسمی ، مساله جایز یا لازم بودن این قرارداد نیز مطرح است. عده ای معتقد هستند که هبه جایز است و عده دیگر به این مساله اعتقاد دارند که هبه یک عقد لازم محسوب می شود. با توجه به قواعد قانون مدنی، شما می توانید هر زمانی که تمایل داشتید، مال هبه را بازگردانید، مگر در شرایطی که در قانون بیان شده است یا شرایطی که توافقی در این زمینه میان شما انجام شده باشد.

هزینه هبه نامه رسمی در سال اخیر

بعد از پاسخ به این سوال که هبه نامه رسمی چیست، مهم ترین سوالی که در رابطه با این نوع از سند انتقال برای افراد متقاضی، مطرح می شود، این مساله بوده که هزینه هبه نامه رسمی در سال اخیر چقدر می باشد؟
لازم به ذکر است که از آنجا که مطابق شرایط و قوانین هبه، دو نوع هبه نامه معوض و غیر معوض در سیستم حقوقی کشور ما وجود داشته، این پرسش نیز قابل طرح است که آیا هزینه هبه نامه معوض و غیر معوض، با یکدیگر تفاوت داشته یا خیر؟ و در صورت تفاوت، هزینه تنظیم هر یک از این دو نوع هبه نامه، چه میزان می باشد؟ لذا، در این بخش، به توضیح هزینه هبه نامه رسمی در سال اخیر به تفکیک نوع معوض و غیر معوض آن، می پردازیم.

هزینه هبه نامه معوض

منظور از هبه نامه معوض، هبه نامه ای است که ضمن آن، یک شرط عوض، درج شده باشد. به عنوان مثال، شخص (الف) آپارتمان خود را به شخص (ب) هبه می کند. طرفین، ضمن این قرارداد، این شرط را درج می نمایند که خودرو شخص (ب) نیز به شخص (الف) تملیک شود. در این صورت، هبه نامه، معوض خواهد بود. در مورد هزینه هبه نامه معوض، باید گفت، در این نوع از هبه نامه، علاوه بر هزینه انتقال مالکیت عین موهوبه، چنانچه، ضمن هبه نامه، انتقال مالکیت مال مورد عوض، از هبه گیرنده به دهنده هبه نیز انجام گیرد، شامل هزینه این انتقال نیز خواهد بود. در انتهای این بخش، به تفصیل در مورد هزینه تنظیم اسناد مالی، صحبت خواهیم کرد.

هزینه هبه نامه غیرمعوض

هبه نامه غیر معوض، به هبه نامه ای گفته می شود که ضمن آن، هیچ شرط عوضی درج نشده و تملیک عین موهوبه به متهب یا هبه گیرنده، بدون عوض و کاملا به صورت رایگان، انجام می گیرد. از آنجا که در هبه نامه غیرمعوض، صرفا یک انتقال انجام گرفته(انتقال عین موهوبه)، مطابق شرایط و قوانین هبه، هزینه هبه نامه غیرمعوض یا مجانی، صرفا همان هزینه تنظیم سند مالی هبه بوده و طرفین عقد هبه، ملزم به پرداخت هزینه دیگری نمی باشند. حال، پس از مشخص کردن تفاوت هزینه هبه نامه رسمی، در مورد دو نوع هبه نامه معوض و غیر معوض، می توانیم با استفاده از تعرفه حق التحریر دفاتر اسناد رسمی، به توضیح هزینه هبه نامه رسمی در سال اخیر بپردازیم. بر اساس آخرین بخشنامه رئیس قوه قضائیه، تعرفه تنظیم اسناد مالی، در مورد اموال منقول و غیر منقول، متفاوت می باشد. در نتیجه، با توجه به منقول یا غیر منقول بودن عین موهوبه، هزینه هبه نامه رسمی نیز متفاوت خواهد بود.

هزینه هبه نامه رسمی اموال منقول

اموال منقول در ماده 19 قانون مدنی، تعریف شده اند. مطابق این ماده: « اشیایی که نقل آن، از محلی به محل دیگر، ممکن باشد، بدون اینکه به خود، یا محل آن، خرابی وارد آید، منقول است » با توجه به این تعریف، خودرو، نمونه ای از اموال منقول است. هزینه هبه نامه رسمی اموال منقول، مطابق جدول زیر می باشد:

هزینه هبه نامه رسمی اموال غیر منقول

اموال غیر منقول، در ماده 12 قانون مدنی، بدین صورت تعریف شده اند: « مال غیرمنقول، آن است که از محلی به محل دیگر، نتوان نقل نمود؛ اعم از اینکه استقرار آن، ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان، به نحوی که نقل آن، مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود» با توجه به این تعریف، زمین و آپارتمان، از اموال غیر منقول می باشند. هزینه هبه نامه رسمی اموال غیر منقول، مطابق جدول زیر می باشد:

شرایط هبه نامه

• شرایط عمومی صحت معاملات که در تمام عقود و قراردادها، مشترک بوده و شامل قصد و رضای طرفین عقد هبه، اهلیت آنها، تعیین دقیق موضوع هبه و جهت مشروع قرارداد هبه می باشد.
• یکی دیگر از شرایط مهم و ضروری صحت هبه نامه، قبض عین موهوبه می باشد. برای صحیح بودن هبه، لازم است تا مال موضوع آن، از طرف هبه دهنده به هبه گیرنده، تسلیم شود.
• در صورتی که متهب یا همان هبه گیرنده، مجنون یا صغیر یا سفیه باشد، مطابق شرایط و قوانین هبه در قانون مدنی، قبض ولی آنها به جای آنها، دارای اعتبار قانونی بوده و هبه، صحیح می باشد.

قوانین هبه نامه

قوانین هبه نامه، همچون شرایط آن، در قانون مدنی مشخص شده و جزئیات آن، توسط قانون گذار، بیان گردیده است. در پاسخ به این سوال که قوانین هبه نامه چیست، باید گفت، این قوانین، شامل مقررات زیر می باشند: تنظیم هبه نامه، اعم از اینکه با سند رسمی، انجام گیرد یا سند عادی، علاوه بر قصد و رضای طرفین عقد هبه، به قبض عین موهوبه نیز نیاز دارد؛ یعنی، باید مال موضوع هبه، از طرف هبه دهنده به هبه گیرنده تسلیم شود. به عنوان مثال، اگر موضوع هبه، یک آپارتمان است، هبه دهنده باید آپارتمان را تخلیه کرده و کلید آن را به متهب بدهد. از دیگر قوانین مهم هبه، امکان رجوع از آن می باشد. مطابق ماده 803 قانون مدنی، بعد از انعقاد هبه و انجام قبض، واهب می تواند از هبه رجوع کرده و مال را پس بگیرد؛ مگر در پنج حالت: 1- اگر هبه گیرنده، پدر، مارد یا فرزند هبه دهنده باشد. 2- هبه، معوض بوده و عوض آن به واهب داده شده باشد. 3- عین موهوبه از مالکیت متهب، خارج شده باشد؛ مانند اینکه آن را فروخته باشد. 4- در عین موهوبه، تغییری ایجاد شده باشد؛ مانند اینکه پارچه، تبدیل به لباس شود. 5- متهب یا واهب فوت کنند.

نمونه متن قرارداد هبه

• ماده 1- طرفین قرارداد: این قرارداد، فی ما بین آقا/خانم …….. به شماره شناسنامه ……..، کد ملی ……..، صادره از ……..، به نشانی …….. ، با عنوان واهب و آقا/خانم …….. به شماره شناسنامه …….. کد ملی …….. صادره از …….. به نشانی …….. با عنوان متهب، به شرح ذیل و در تاریخ …….. منعقد شده و واهب و متهب، ملزم به اجرای مفاد آن خواهند بود.
• ماده 2- عین موهوبه: شش دانگ یک قطعه زمین کشاورزی با پلاک ثبتی …….. فرعی از …….. اصلی، واقع در بخش…….. ثبتی تهران، موضوع سند ملکی شماره …….. مورخ …….. صفحه …….. جلد …….. به شماره چاپی ……...
• ماده 3- مال العوض : مبلغ ……….ریال که نقدا / به موجب چک شماره …….. به واهب پرداخت گردید.
• ماده 4- شرایط قرارداد: تمامی شرایط صحت عقد هبه، بر اساس اقرار طرفین، اجرا گردیده و واهب و متهب، ضمن عقد خارج لازم، حق طرح هرگونه اعتراض و ادعا را در آینده، از خود سلب و ساقط نمودند. واهب، اقرار نمود که منافع عین موهوبه، پیش از این، تحت هیچ عنوان به شخص دیگری، انتقال داده نشده و متهب، پس از مشاهده کامل عین موهوبه و اطلاع از محل آن، به قبض عین موهوبه، اقرار نمود. پرداخت کلیه قروض و بدهی های احتمالی که مرتبط باعین موهوبه بوده، بر عهده …….. می باشد.
• ماده 5- واهب و متهب، با امضای ذیل این قرارداد، حق فسخ قرارداد، به صورت یک جانبه، به هر ترتیب و هر نوعی را از خود سلب و ساقط نمودند.
• ماده 6- واهب، با امضای ذیل این قرارداد، متعهد گردید که در تاریخ …….. در دفتر اسناد رسمی شماره …….. حاضر شده و برای تنظیم هبه نامه رسمی، اقدام نماید.
• ماده 7– اسناد مثبت مالکیت واهب، ضمیمه قرارداد گردید.

امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .

اثبات هبه چگونه امکان پذیر است؟