ممکن است به طور تصادفی مقدار زیادی آب در روز نخوریم، اما این امکان نیز وجود دارد که مقدار آن از دست ما خارج شود و معمولاً این حالت در نتیجه از دست دادن آب بیش از حد در هنگام رویدادهای ورزشی یا تمرینات شدید به وجود می آید.علائم مسمومیت با آب عمومی است و این علائم می توانند شامل گیجی، از دست دادن هوشیاری، حالت تهوع و استفراغ شوند. در موارد نادر، مسمومیت با آب می تواند باعث تورم در مغز شود و این حالت می تواند بسیار کشنده باشد.
مسمومیت با آب چیست؟
مسمومیت با آب، اختلال در عملکرد مغز است که در اثر نوشیدن بیش از حد آب به وجود می آید. با مصرف بیش از حد آب، میزان آب موجود در خون افزایش پیدا می کند، که این می تواند الکترولیت ها، به ویژه سدیم را در خون رقیق کند. اگر سطح سدیم به کمتر از 135 میلی مول در لیتر (mmol / l) برسد، هیپوناترمی در فرد رخ می دهد.
سدیم به حفظ تعادل مایعات در داخل و خارج سلول های بدن کمک می کند. وقتی سطح سدیم به دلیل مصرف زیاد آب کاهش می یابد، مایعات از خارج به داخل سلو ل ها منتقل می شوند و باعث تورم آنها می شوند.وقتی این اتفاق برای سلول های مغزی رخ دهد، باید انتظار مشکلی خطرناک را داشت و حتی در برخی موارد باعث بروز مرگ در افراد می شود.
خطرات ناشی از نوشیدن بیش از حد آب
وقتی فردی بیش از اندازه آب مصرف کند و سلول های مغز شروع به تورم کنند، فشار داخل جمجمه او افزایش می یابد. این حالت باعث بروز اولین علائم مسمومیت با آب می شود که شامل موارد زیر است:
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
مسمومیت با آب می تواند حتی علائم شدیدتری نیز داشته باشد که آنها شامل موارد زیر می شود:
- خواب آلودگی
- ضعف یا گرفتگی عضلات
- افزایش فشار خون
- دوبینی
- گیجی
- عدم توانایی در شناسایی اطلاعات حسی
- تنفس دشوار
تجمع مایعات در مغز را ورم مغزی می نامند. این حالت و مشکل می تواند بر عملکرد و ساختار مغز اثر بگذارد و باعث اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی شود.در موارد شدیدتر، مسمومیت با آب می تواند باعث تشنج، آسیب مغزی، کما و حتی مرگ شود. حتی این حالت با عدم تشخیص آب سالم از ناسالم و مصرف آب ناسالم، شدیدتر نیز می شود.
چه دلایلی منجر به مسمومیت با آب می شوند؟
مسمومیت با آب درمان پذیر است، ولی نخست باید بدانیم در چه شرایطی امکان دچار شدن به این مسمومیت بالا می رود. با توجه به پژوهش ها، این بیماری بیشترِ بیماران بستری یا کسانی را که مشکل روانی دارند، تهدید می کند. اگرچه، ناگفته نماند این مسمومیت ممکن است گریبان گیر افراد سالم هم شود. به همین دلیل مسمومیت با آب با توجه به شرایط به وجود آمدن اش، دارای تعاریف گوناگونی است:
- مصرف غیرارادی آب یا «Psychogenic polydipsia» که بیشتر به بیماران روانی یا کندذهنان مربوط می شود.
- مسمومیت با آب را بیشتر وابسته به نوشیدن مایعات فراوان و همچنین افزایش ترشح هورمون های وازوپرسین می دانند و این هورمون ها با نام هورمون های ضد ادرار هم شناخته شده و منجر به جذب شدن آب به دست کلیه ها می شوند.
- در جوانان سالم هم امکان بروز هیپوناترمی وجود دارد. برای نمونه، سربازان و ورزشکارانی که فعالیت های فراوانی دارند و برای جلوگیری از کمبود آب بدن و گرمازدگی آب بسیار می نوشند، ممکن است دچار این مسمومیت شوند. در یک پژوهش که موضوع مورد بررسی آن هیپوناترمی در سربازان بود، نشان داده شد در ۷۷ درصد موارد، هیپوناترمی در چهار هفته ی نخست تمرینات رخ می دهد. همچنین بیشتر کسانی که دچار این بیماری شده بودند، بیش از دو لیتر در ساعت آب مصرف کرده بودند. پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که دلیل ایجاد هیپوناترمی در سربازان، نوشیدن بیش از اندازه ی مایعات هنگام استراحت در حین انجام تمرینات بوده است. پس از آن، قانون زمان استراحت و مصرف آب با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی، فشار گرمای هوا و شدت تمرینات مورد بازبینی قرار گرفت.
- مسمومیت با آب ممکن است اتفاقی هم باشد. یعنی هنگامی که عملکرد کلیه ها به طور اتفاقی با اختلال مواجه می شود یا نارسایی کلیوی رخ می دهد. همچنین در اثر گاستروانتریت یا دیابت بی مزه، یعنی هنگامی که آستر روده ها در اثر ویروس، باکتری، یا انگل با التهاب مواجه می شوند هم ممکن است مسمومیت با آب روی دهد. در این شرایط هیپوناترمی را با شست وشوی معده درمان می کنند.
- عوارض جانبی ناشی از درمان این مسمومیت موارد ویژه ای نیستند. زیرا شیوه ی درمان این بیماری با سرم زدن، لوله ی تغذیه ی بینی به معده، و دادن قرص و دارو به بیمار انجام می شود، و همه ی این ها روی افرادی که کلیه های سالم دارند و از سلامتی کافی برخوردارند، تأثیر منفی نمی گذارند. ولی یادتان باشد این عوارض برای افراد سالم هم ممکن است رخ دهند. چون دگرگونی هایی که در ترشح هورمون آنتی دیورتیک به وجود می آیند، می توانند منجر به انباشتگی مایعات در بدن شوند و خطرناک به شمار بروند.
- در برخی موارد، مسمومیت با آب به دلیل مسابقه های آب خوری رخ داده است. مردم با شرکت در این مسابقه ها، مقدار زیادی آب مصرف می کنند و بدون در نظر داشتن اثرات منفی آن، به آب خوردن ادامه می دهند.
- کسانی هم که مخدر غیرقانونی و روان گردان مانند اکستازی مصرف می کنند، در معرض این بیماری قرار دارند. زیرا مصرف این مواد دمای بدن را بالا می برد و تعادل الکترولیت های بدن را به هم می ریزد. در پی این رویداد، تعریق شدت می یابد و منجر به افزایش تشنگی می شود. در ادامه، با عرق کردن و یا ادرار بسیار، سدیم بدن دفع می شود و این رویداد هم می تواند مسمومیت با آب را در پی داشته باشد.
دقیقاً چرا نوشیدن آب زیاد خطرناک است؟
برخی از تأثیرات منفی بهداشتی ناشی از مسمومیت با آب عبارتند از:
کاهش سطح سدیم به دلیل دفع آب زیاد از بدن ایجاد می شود. غلظت سدیم سرم می تواند به زیر 110-120 میلی مول در لیتر سقوط کند، در حالی که محدوده نرمال آن در حدود 132-144 میلی مول در لیتر است. در موارد شدید حتی ممکن است سدیم به 90-105 میلی مول در لیتر برسد، که می تواند تعدادی از علائم جدی را ایجاد کند و به طور بالقوه کشنده باشد.در پاسخ به افت اسمولالیتی خارج سلولی، اختلال عصبی ناشی از حرکت آب به سلولهای مغزی ایجاد می شود. هیپوناترمیا باعث تورم سلول ها می شود و این تورم در مغز باعث افزایش فشار داخل جمجمه (ICP) و ادم مغزی می شود. برخلاف اکثر سلولهای بدنی، سلولهای مغزی فضای بسیار کمی برای تورم و گسترش در داخل جمجمه دارند، بنابراین حتی تورم جزئی نیز می تواند خطرناک باشد. سلولهای متورم مغز می توانند باعث اختلال در سیستم عصبی مرکزی شوند و همین امر باعث ایجاد تشنج، آسیب مغزی، اغما یا مرگ می شود.
سایر آسیب هایی که در اثر مسمومیت آب اتفاق می افتد شامل:
- آسیب به دریچه های قلب، از جمله هیپرتروفی بطن چپ.
- تجمع مایعات در معده و ارگانهای بطنی.
- سطح کورتیزول خون افزایش یافته، زیرا بدن واکنش استرس شدیدی را تجربه میکند.
مرگ به واسطه مسمومیت با آب
نوشیدن بیش از اندازه آب به صورت تصادفی بسیار دشوار است. با این وجود، موارد مرگ و میر ناشی از این شرایط گزارش شده اند. بیشتر موارد مسمومیت با آب در میان سربازان گزارش شده اند. در یک گزارش به 17 سرباز مبتلا به هیپوناترمی در نتیجه مصرف بیش از اندازه آب اشاره شده بود. سطوح سدیم خون این افراد در دامنه 115 تا 130 میلی مول بر لیتر قرار داشت در شرایطی که دامنه عادی 135 تا 145 میل مول بر لیتر است.
در گزارشی دیگر، چگونگی مرگ سه سرباز در نتیجه هیپوناترمی و ورم مغزی تشریح شده بود. مرگ این افراد با نوشیدن 10 تا 20 لیتر آب تنها در چند ساعت رقم خورده بود.
نشانه های هیپوناترمی می تواند با نشانه های کم آبی بدن اشتباه گرفته شود. بر همین اساس، یک سرباز که به اشتباه کم ابی بدن و گرمازدگی در وی تشخیص داده شده بود، به واسطه آبرسانی یا هیدراتاسیون دهانی مکرر و مسمومیت با آب جان خود را از دست داد.
مسمومیت با آب طی انجام فعالیت های ورزشی به ویژه ورزش های استقامتی نیز رخ می دهد. نوشیدن بیش از اندازه آب برای جلوگیری از کم آبی بدن در این قبیل فعالیت ها شایع است. بر همین اساس، هیپوناترمی اغلب طی رویدادهای ورزشی بزرگ رخ می دهد. به عنوان مثال، در مسابقات دو ماراتن بوستون در سال 2002، 13 درصد از شرکت کنندگان دارای نشانه های هیپوناترمی بودند. 0.06 درصد از این افراد هیپوناترمی حاد با سطوح سدیم کمتر از 120 میلی مول بر لیتر را نشان دادند.
منظور از آنسفالویانی کبدی چیست؟
