در این گزارش به ابعاد جدیدترین مفهومی که توسط شرکت فیسبوک به نام متاورس مطرح شده، پرداخته ایم. متاورس پلی میان جهان فیزیکی و زندگی دیجیتال و همینطور نسل بعدی اینترنت است. این مفهوم چند روز قبل توسط مارک زاکربرگ، مدیرعامل غول شبکه های اجتماعی یعنی فیسبوک مطرح شد. اگر می خواهید بدانید که متاورس چیست و چگونه عمل می کند، خواندن این گزارش را از دست ندهید.
متاورس (Metaverse) چیست؟
متاورس Metaverse واژه ای ترکیبی متشکل از meta به معنی «فراتر» و universe به معنی «جهان» است و می توان آن را «فراتر از جهان» ترجمه کرد. این اصطلاح برای اولین بار در کتاب علمی تخیلی «سقوط برفی» (Snow Crash) نوشته نیل استفنسون در سال ۱۹۹۲ به کار برده شد. این نویسنده آمریکایی از واژه متاورس برای توصیف نوعی دنیای مجازی استفاده کرده بود که در آن قهرمان داستان در قالب آواتار خود با دیگران معاشرت می کند، خرید می کند و حتی دشمنان دنیای واقعی خود را شکست می دهد. البته خود مفهوم دنیایی شبیه متاورس پیش از این کتاب، در سال ۱۹۸۴ و با رمان سایبرپانکی نیورومنسر (Neuromancer) نوشته ویلیام گیبسون به شهرت رسیده بود.
وقتی چراغ ها را روشن می کنیم یا در یخچال را باز می کنیم، می دانیم که این برق است که آن ها را به کار می اندازد، اما معمولا به طرز کار آن فکر نمی کنیم. به همین ترتیب، هوش مصنوعی، حسگرها و ارتباطات بین ربات با دستگاه «جریان برقی» خواهند بود که متاورس را به کار می اندازند. در آینده ای دور یا شاید نزدیک تر از آنچه تصور می کنیم، دنیای فیزیکی ما به حجم بی نهایت عظیمی از داده تبدیل می شود که می توان آن ها را با کامپیوتر پردازش کرد، روی شان کلیک کرد یا در میان آن ها قدم برداشت و مثل سرچ گوگل، جستجو کرد. در این دنیا رابط ها و روش های جدیدی برای حرکت و ایجاد محتوا وجود خواهد داشت و ما واژه ها و حتی معماری جدیدی برای میزبانی از نسخه دیجیتال خود و دنیای دیجیتال اطرافمان ایجاد خواهیم کرد.این همگرایی جدید بین دنیای دیجیتال و دنیای فیزیکی مبتنی بر اینترنت 5G و 6G، رایانش کوانتومی و پردازنده های گرافنی است و نگاه ما به این دنیا از درون لنزهای عینک های واقعیت مجازی مان خواهد بود.
چرا متاورس تا این اندازه اهمیت دارد؟
حتی اگر متاورس نتواند به چشم اندازی که بسیاری برای آن تصور می کنند دست یابد، اساساً می تواند نحوه تعامل ما با دنیای دیجیتال را تغییر دهد. یک تجربه مجازی جمعی می تواند فرصت های جدیدی را برای تولیدکنندگان محتوا، گیمرها و هنرمندان به ارمغان بیاورد؛ به همان روشی که توکن های غیر قابل تعویض (NFT) نه تنها اقتصاد تولیدکنندگان محتوا را تغییر دادند، بلکه آن را از نو ساختند.جهان مجازی یا Metaverse می تواند به یک صنعت تریلیون دلاری تبدیل شود. متاورس می تواند محلی برای سرگرمی، تجارت و برای برخی، حتی محل کار باشد. در واقع، متاورس به عنوان توسعه ای از اینترنت توصیف نمی شود، بلکه جایگزینی برای آن است که با استفاده از فناوری بلاکچین و برنامه های غیر متمرکز (DApp) ساخته می شود.
متیو بال (Matthew Ball)، سرمایه دار و مقاله نویس، در رابطه با متاورس می نویسد:متاورس دروازه ای برای تجربیات دیجیتالی، مؤلفه کلیدی همه تجربیات فیزیکی و پلتفرم بزرگ بعدی برای کار خواهد بود.بال معتقد است که متاورس نیروی محرکه ایجاد نسل جدیدی از شرکت ها خواهد بود؛ مشابه آنچه که با رونق گرفتن اینترنت روی داد. همان طور که با ظهور پلتفرم های دیجیتال مشاهده کردیم، این امر می تواند منجر به سقوط رهبران فعلی صنعت شود.
ورود فیسبوک به دنیای دیجیتال
در اواخر ماه ژوئن، مارک زاکربرگ (Mark Zuckerberg) به کارکنان خود در فیسبوک گفت که برای تحقق Metaverse کار خواهند کرد. این شرکت تیمی از مدیران خود را برای هدایت این پروژه گردآوری کرده است که از جمله آنها می توان به ویشال شاه (Vishal Shah)، مدیر محصول اینستاگرام و ویوک شارما (Vivek Sharma) و جیسون روبین (Jason Rubin) از فیسبوک گیمینگ (Facebook Gaming) اشاره کرد.
در مصاحبه ای با وبگاه فناوری ورج (The Verge)، زاکربرگ از جاه طلبی های خود در مورد آنچه که متاورس می تواند باشد، گفت. وی در مورد ایده فضاهای کاری مجازی که آن را «دفتر کاری بی نهایت» می نامد، صحبت کرد. زاکربرگ معتقد است که کار در واقعیت مجازی امکان انجام چند وظیفه را فراهم می کند و ملاقات در محیطی مجازی و Metaverse می تواند مشارکتی و پربارتر باشد. به گفته زاکربرگ، تماس های ویدیویی با برنامه هایی همچون زوم (Zoom) محدودیت های بسیاری دارند و به همین دلیل، وی در صورت امکان ترجیح می دهد که جلسات خود را به صورت واقعیت مجازی انجام دهد.
زاکربرگ همچنین مطرح کرد که متاورس چگونه می تواند راه حل هایی را برای نابرابری های اجتماعی ارائه دهد. با استناد به نتایج تحقیقات راج چتی (Raj Chetty)، استاد اقتصاد در دانشگاه هاروارد، زاکربرگ گفت که موقعیت جغرافیایی افراد ارتباط زیادی با فرصت های مالی آنها دارد. با این حال، دنیای متاورس این ایده را به نوعی زیر پا می گذارد و با پیشرفت فناوری های واقعیت مجازی و افزوده، امکان انجام کار به صورت از راه دور فراهم می شود.
زاکربرگ گفت فیسبوک قصد دارد با سرمایه گذاری در این فناوری ها، پیشگام این مسیر باشد. فیسبوک در حال حاضر مالک اکیولیوس (Oculus) است که هدست واقعیت مجازی محبوب Quest را می سازد. به گفته زاکربرگ، اگرچه فناوری واقعیت مجازی هنوز راه زیادی در پیش دارد، اما تا پایان این دهه برای قابلیت های متاورس آماده خواهد بود.
چه زمانی وارد متاورس خواهیم شد؟
ایده های شرکت متا یا فیسبوک سابق را می توان جاه طلبانه ترین ایده های حوزه ی فناوری دانست که البته محقق شدنشان به سال ها زمان نیاز دارد. در این بین زاکربرگ نیز وعده داده که طی دهه آینده تعداد کاربران متاورس به بیش از ۱ میلیارد نفر خواهد رسید.با این حال، زاکربرگ اشاره ای نکرده که برآورد این شرکت از میزان درآمدشان در دنیای متاورس چقدر خواهد بود و آیا متاورس می تواند ثروت زاکربرگ و دیگر اعضای شرکت متا را از آنچه هم اکنون دارند بیشتر کند یا خیر. در هر صورت آنچه مشخص است، مسیری خواهد بود که حوزه ی فناوری در پیش خواهد گرفت.
درواقع انتظار می رود هزاران شرکت فعال در زمینه های مختلف به سراغ تولید سخت افزار یا نرم افزار متناسب با متاورس بروند. چنین اتفاقی باعث می شود که روی حوزه ی مرتبط با متاورس، سرمایه گذاری کلاس صورت گیرد. در حال حاضر شرکت متا نیز اعلام کرده که نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار روی متاورس سرمایه گذاری خواهد کرد؛ رقمی قابل توجه که از ارزش بسیاری شرکت های فعال در حوزه ی فناوری بیشتر اس؛ برای مثال شرکت بتسدا به همراه تمامی حق امتیاز آثار آن به مایکروسافت با قیمت ۷.۵ میلیارد دلار فروخته شد.
سایر غول های فناوری پا به Metaverse می گذارند!
هیچ شخص یا شرکتی کنترل Metaverse را بر عهده نخواهد داشت، اما غول های دنیای فناوری در حال حاضر ایده های خود را در مورد آینده این جهان مجازی مطرح کرده اند. در این میان، شرکت های بزرگی همچون گوگل، مایکروسافت، سامسونگ و سونی در انجمن XR به فیسبوک ملحق شده اند؛ کنسرسیومی متشکل از شرکت های بزرگ فناوری که هدف آن، شکل دادن به آینده واقعیت تجربی (experiential reality) است.
بخش گیمینگ در بسیاری از جهات از سایر فناوری های مربوط به متاورس جلوتر است و می تواند پیشگام این حوزه باشد. سال ها است که بازی های ویدیویی به مفهوم اقتصاد درون بازی متمایل شده اند؛ جایی که گیمرها می توانند کالاهایی را بخرند و بفروشند که هیچ ارزشی در جهان خارج از بازی ندارند. یک مثال قدیمی از بازی های موفق این چنینی، بازی اتومبیل دزدی بزرگ ۵ (Grand Theft Auto V) است. با اینکه بیش از هشت سال از انتشار آن می گذرد، این بازی در سال ۲۰۲۰ به لطف یک جامعه آنلاین بزرگ که هنوز هم در دنیای گیمینگ فعال است، بیش از یک میلیارد دلار سود کسب کرد.متاورس قصد دارد اقتصاد درون بازی ها را با استفاده از فناوری تجربه مجازی، به یکدیگر متصل کند. بر خلاف دنیای بازی های ویدیویی، متاورس هدف محور نیست. رابطه ما با آن بیشتر شبیه رفتار ما با اینترنت است تا نوعی بازی نقش آفرینی مجازی.
چرا متاورس به ارزهای دیجیتال، NFT ها و استانداردهای شبکه باز نیاز دارد؟
ارزش بازار آیتم های دیجیتال ۱۰ میلیارد دلار است و فقط فورتنایت (یکی از بازی های ویدیویی آنلاین پرطرفدار) به تنهایی بیش از یک میلیارد دلار در این زمینه فروش کرده است.در حال حاضر آیتم های دیجیتال فورتنایت، فقط در فورتنایت کار می کنند و اگر ایپک گیمز (Epic Games)، شرکت سازنده فورتنایت، تصمیم بگیرد که فورتنایت را متوقف کند، آن آیتم ها یک شبه تمام ارزش خودشان را از دست می دهند. یعنی یک بازار چند میلیارد دلاری به راحتی به ابدیت خواهد پیوست.
در ۱۳ اوت ۲۰۲۰، ایپک گیمز، از اپل به خاطر دریافت ۳۰٪ کارمزد از پرداخت های درون برنامه ای شکایت کرد. فیسبوک در دسامبر همان سال اعلام کرد که در این دادخواست حقوقی از ایپک گیمز پشتیبانی خواهد کرد. چراکه فیسبوک هم در تلاش بود محصولاتی را با خریدهای درون برنامه ای در اپل استور منتشر کند.توکن غیرمثلی یک کالای دیجیتالی است که هر کسی می تواند بدون نیاز به مجوز یا پشتیبانی از جانب هیچ شرکت متمرکزی آن را ایجاد (ضرب) کند، در بازار آزاد بفروشد یا بخرد. بنابراین مالک و کنترل کننده آن یک کاربر شخصی است.
برای اینکه این آیتم های دیجیتال ارزش واقعی و ماندگار داشته باشند، باید مستقل از هر نهاد یا موجودیتی باشند که هر لحظه اختیار حذف یا غیرفعال کردن آنها را داشته باشد. این همان ویژگی توکن های غیرمثلی است که باعث می شود قیمت بالایی داشته باشند. برای مثال، کار مشترک تریور جونز (Trevor Jones) و هنرمند کمدین، ژوزه دلبو (José Delbo)، به قیمت ۳۰۲٫۵ اتر فروخته شد که در آن زمان معادل ۱۱۱٬۰۰۰ دلار بود. حالا (در زمان نوشت مقاله اصلی) ارزش آن اترها بیش از ۲۲۰٬۰۰۰ دلار است.
تفاوت بین آیتم ها در فورتنایت و توکن غیرمثلی ساده است: مالکیت واقعی، حقوق مالکیت دیجیتال. خریدار توکن غیرمثلی مالک واقعی چیزی است که خریده است. این شخص هرگز نگران نخواهد بود که یک شرکت در فضای ابر می تواند خدماتش را متوقف کرده یا حساب او را مسدود کند. متاورس باید یک اکوسیستم باز باشد، نه اکوسیستمی که تحت سلطهٔ هوا و هوس های یک شرکت متمرکز قرار دارد.
متاورس از بخش های زیادی تشکیل شده است؛ اما پایه های بنیادین آن عبارت اند از:
- اینترنت: شبکه ای غیرمتمرکز از رایانه ها که متعلق به هیچ نهاد یا سازمان دولتی نیست و به هیچ مجوزی از طرف چنین نهادی نیاز ندارد.
- استانداردهای باز برای رسانه ها: شامل متن، تصاویر، صدا، ویدیو، محصولات سه بعدی، هندسه سه بعدی، وکتورها، توالی ها و رویه ها برای تولید و ترکیب هر کدام از این موارد. USD پیکسار و MDL انویدیا، پیشرفت های بزرگی در جهت همکاری با اپلیکیشن های سه بعدی هستند.
- استانداردهای زبان برنامه نویسی باز: این استانداردها شامل HTML، جاوا اسکریپت، وب اسمبلی، وب XR، وب GPU ،Shader Language و نظایر آنها هستند.
- سخت افزار واقعیت توسعه یافته: از جمله این سخت افزارها می توان به عینک های هوشمند، هپتیک ها و اومنی تردمیل ها اشاره کرد.
- دفترکل غیرمتمرکز و پلتفرم های قرارداد هوشمند (مثل بلاک چین ها) برای انجام معاملات شفاف، بدون نیاز به مجوز و مقاوم در برابر سانسور: به عنوان مثال می توان به بیت کوین، اتریوم، فلو، تتا، بایننس اسمارت چین و بسیاری دیگر اشاره کرد. اینها پایه های مهم اقتصاد مالکیت را تشکیل می دهند که از متاورس پشتیبانی کرده و آن را به یک کالای همگانی و ماندگار تبدیل می کنند.
با وجود یک بازیگر متمرکز که توانایی کنترل دارایی ها، قابلیت های کاربر و حساب های بانکی را داشته باشد، هرگز نمی توان یک اقتصاد کاملاً باز داشت.فقط پلتفرم های باز که با قرارداد هوشمند کار می کنند، غیرمتمرکز هستند، قابلیت همکاری با سایر اپلیکیشن ها را دارند و زبان آنها تورینگ کامل است، می توانند از اقتصاد مالکیت که برای رشد متاورس لازم است پشتیبانی کنند.
در فیلم «بازیگر شماره یک آماده»، رئیس یک شرکت شیطانی به نام IOI در تلاش بود تا به هر قیمتی شده گنج های مخفی در اوآسیس را پیدا کرده و کنترل کامل این متاورس را به دست آورد. او برای این کار تعداد زیادی از افراد را استخدام کرد. این شرکت به آنها پول قرض می داد و آنها برای جبران آن بدهی ها مجبور بودند برایش کار کنند؛ نمونه ای از به بردگی کشاندن بشریت، آن هم به شکل قانونی.
شاید کمی افراطی به نظر برسد، اما واقعیت دارد. اگر هر شرکتی کنترل بیش از حد روی متاورس پیدا کند، ممکن است تصمیم بگیرد مانند اپل عمل کند و از همه معاملاتی که در متاورس انجام می شود کارمزد دریافت کند یا بخش زیادی از آن معاملات را به زور تصاحب کند. این امر نتیجه ای جز از بین بردن کارآمدی اقتصادی ندارد و به تدریج شعله های نوآوری و کشف مدل های جدید و مفید کسب وکار را خاموش می کند.اقتصاد غیرمتمرکز قطعاً عادلانه تر، کارآمدتر و پایدارتر از اقتصادی است که در آن به شرکت های متمرکز اعتماد کنیم و کلیدهای متاورس را در اختیار آنها قرار دهیم. در کریپتوورس یا دنیای رمزنگاری، هرکسی مالک کلیدهای قلمروهای شخصی خودش است.
سخن پایانی
اگرچه هیچ کس نمی تواند دقیقاً پیش بینی کند که متاورس و آینده آن چگونه خواهد بود، اما اهمیت ارزهای دیجیتال برای رشد آن قطعی است. همانند توسعه فناوری هایی مانند واقعیت مجازی و رو ش هایی که رهبران فعلی صنعت مانند فیسبوک در آن دخیل هستند، پیشرفت فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال نیز نقش مهمی در شکل گیری متاورس خواهد داشت.
نقش بلاکچین در صدور گواهی بین المللی تزریق واکسن کرونا
