معرفی فیلم وقتی همه خواب بودند

«وقتی همه خواب بودند» سومین فیلم بلند سینمایی فریدون حسن پور است که آن را در یکی از روستاهای شمال کشور ساخته. فیلم به موضوعی اعتقادی/مذهبی می پردازد و مانند دیگر فیلم ها و سریال های او، نویسندگی فیلمنامه را نیز خودش بر عهده داشته است سینمای حسن پور از آن سینماهایی است که از لحاظ مدیوم تصویری بیشتر نزدیک به فیلم های تلویزیونی خودش و از لحاظ مضمونی نیز بیشتر در راستای عقاید و سنت ها گام بر می دارد و علاقه ی او به موطن خود باعث شده تا بیشتر فیلم هایش در شمال کشور ساخته شوند.«وقتی همه خواب بودند» نیز از این قاعده مستثنی نیست و شاید تفاوت بزرگش با دیگر فیلم های او حضور چند بازیگر مطرح در فیلم باشد. فیلم با موضوع رفتن بی بی (گلاب آدینه) به مکه آغاز می شود. بی بی که همواره آرزوی رفتن به حج را داشته، محبوب اهالی روستاست و چشمش خوب نمی بیند و از لحاظ جسمانی هم ضعیف است ولی دوست ندارد دست از آرزوی خود بکشد.در این میان مش کریم که ظاهرا چندان محبوب و خوش اخلاق نیست نمی خواهد بی بی به حج برود و دوست دارد خودش به جای او به این سفر برود و در همین حین سازمان اعلام می کند که بی بی اجازه ی سفر ندارد و مش کریم فرصت را مغتنم می شمارد که جای او را بگیرد. اما محبوبیت بی بی باعث می شود تا بچه های روستا (که او همه ی آن ها را به عنوان ماما به دنیا آورده) او را به یک سفر حج خیالی ببرند. تقابل خیر و شر در فیلم با قرار دادن المان هایی گل درشت برای هرکدام از آن ها شکل می گیرد و این موضوع در همان ابتدا به فیلم ضربه وارد می کند.پلات اصلی فیلم (بدون در نظر گرفتن اجرای اشتباه و جزییات اشتباهش) که محدود به همین چند خط می شود و ظاهرا برای بعد از آن چیزی نوشته نشده، می تواند جذاب و پرکشش باشد. زیرا هم تقابل شخصیت خوب در مقابل شخصیت بد در آن در نظر گرفته شده و هم سفری پیش پای شخصیت هاست و سفر در سینما اصولا راهی برای رسیدن به یک پیرنگ تحصیل یا بلوغ است، یعنی شخصیت از نقطه ای با ناآگاهی در مورد مساله ای سفر را آغاز می کند و در انتهای سفر با چیزهایی که دیده و تجربه کرده، به شناختی در مورد همان موضوع و البته زندگی می رسد.اما «وقتی همه خواب بودند» تنها سفر را آغاز می کند و بهانه ی سفر رفتن را به شخصیت هایش می دهد. از اینجا به بعد فیلم وارد یک چرخه از لانگ شات ها، نمایش جغرافیای سرسبز شمال و رقم زدن اتفاقات دم دستی می شود. بی بی که به ظاهر انسان کامل و بی خطایی است، در این سفر دستاوردی نخواهد داشت و بچه های همراه او نیز هنوز به مرحله ا ی نرسیدند تا بخواهند تغییر را تجربه نمایند.در این میان دو جوان عاشق پیشه می مانند و مش کریم که به دنبال آن ها راه افتاده تا پیدایشان کند. رابطه ی دو جوان در طول این سفر محدود به چند نگاه و چند اجرای اغراق شده می شود و حتی لحظه ای بار دراماتیک فیلم روی دوش آن ها نمی افتد و شناخت آن ها نسبت به یکدیگر، به محیط اطراف و به زندگی نیز تغییر نمی کند.مش کریم هم که معلوم نیست چرا از دست عالم و آدم عصبانی است و این سفر را پای پیاده به دنبال دیگران می رود، با خوردن یک سنگ از جانب بی بی در لحظه ی طواف خیالی او (اشاره به سنگ زدن به شیطان) دچار تغییر می شود و در این میان هیچ سیری از تحول او دیده نمی شود. این در حالی است که فیلم با به میان آوردن سفر و قرار دادن دو شخصیت متضاد نسبت به هم و هم چنین مطرح کردن بحث مهم اعتقادی حج، زمینه ی نمایش این تغییر را دارد، اما با وام گیری از فیلم هایی چون «اینجا چراغی روشن است» در پرداخت شخصیت نصیر (محمدرضا فروتن) و تلاش برای شبیه کردن شخصیت بی بی به شخصیت مادر در فیلم «مادر» و گرفتن صحنه هایی هم چون «زیر درختان زیتون» موفق نمی شود تا هویتی مستقل برای خود بسازد و در همان سطحی که از ابتدا بوده تا انتها نیز باقی می ماند و هیچ حرکتی نمی کند.گویی فیلم در واقع در تمام مدت یک شعار بزرگ را در دست گرفته و آن را حرکت می دهد، بی آنکه تلاش کند تا به شخصیت ها، پیرنگ و خرده پیرنگ ها عمق ببخشید و کارکرد درستی برای آن ها بیابد. طبیعی است وقتی موضوع فیلم یک موضوع مذهبی مهم برای فرهنگ ماست، نیاز به پرداخت دقیق تر و درست تر و مشخص کردن موضع خود نسبت به این موضوع مهم دارد، اتفاقی که به هیچ وجه در فیلم حسن پور رخ نمی دهد و در این بین آوازهای میان فیلم و تصاویر گاها زیبا نیز کارکردی نخواهند داشت.شاید تکیه ی کارگردان بر حضور بازیگران نامدارش بوده که حضور آن ها، اولا به خاطر پرداخت نادرست و عدم شناساندن آن ها به ما و ثانیا به دلیل اجرای اغراق شده و بدون عمقشان در نقش یک روستایی با لهجه و فرهنگی خاص، دچار شکست خواهد بود و می توان به جرات گفت که حتی بازی های بازیگران نیز خوب نیستند و کاری از پیش نمی برند.در نهایت «وقتی همه خواب بودند» پتانسیل تبدیل شدن به یک فیلم خوب در مورد موضوعی مهم در فرهنگ ما را دارا بوده که با سهل انگاری و عجله در پرداخت مواجه شده و نتیجه اش چیزی جز یک فیلم بی هدف و گل درشت نیست که هیج کدام از اجزایش به درستی کار نمی کنند.

کارگردان فیلم وقتی همه خواب بودند

فریدون حسن پور متولد 1340 رامسر، فارغ التحصیل کارگردانی تئاتر از دانشگاه تهران است. وی فعالیت سینمایی را سال 1365 با دستیاری کارگردان با فیلم «شیر سنگی» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی آغاز کرد.

بازیگران فیلم وقتی همه خواب بودند