موسیقی افغانستان و سازها و سبک های آن

موسیقی در کشورهای آسیایی قدمت بسیار دارد و حتی می توان گفت موسیقی غرب در بخش هایی از آن تاثیر گرفته است. یکی از ویژگی های موسیقی شرق آسیا، شباهت هایی است که در موسیقی اغلب کشورهای منطقه به چشم می خورد که دلیل آن، اشتراکات فرهنگی، اقلیمی و جغرافیایی است. حتی می توان گفت مانند اغلب کشورها، اتفاقات و وقایع سیاسی و اجتماعی نیز بر چند و چون آن تاثیر داشته است.

در میان کشورهای آسیای شرقی و آسیای میانه، موسیقی ایران، هندوستان، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان دارای شباهت های بسیاری هستند. کشورهای نامبرده در مقطعی جزو خاک ایران بوده اند و از فرهنگ یکسانی برخوردار بوده اند و شاید همین موضوع، مهمترین دلیل وجوه اشتراک موسیقی کشورهای همسایه ایران است. این شباهت ها تا آن حد فاحش و عیان است که حتی مخاطبان عام نیز متوجه آن خواهند شد. یکی دیگر از دلایل وجود نقاط مشترکِ موسیقی کشورهای نامبرده زبان است. زبان فارسی علاوه بر ایران در کشورهایی چون افغانستان و پاکستان نیز مرسوم است و زبان رسمی مردم این دو کشور به حساب می آید. البته زبان فارسی در شبه قاره هند نیز مرسوم است و در آن سرزمین سابقه دیرینه ای دارد. مردم کشور ازبکستان و تاجیکستان نیز به زبان های فارسی ازبکی و فارسی تاجیکی صحبت می کنند.

از مدارک تاریخی چنین برمی آید که در سده سوم هجری، برای نخستین بار هندوان فرصت یافتند تا با فارسی زبانان آشناییِ مؤثر پیدا کنند. در آن زمان مردم «مُکران» به زبان فارسی سخن می گفتند. بر اساس اسناد موجود زبان فارسی پیش از آنکه هندوستان مستعمره انگلستان شود، دومین زبان رسمی این کشور و زبان فرهنگی و علمی مردمان این کشور بوده که پس از آن در زمان استعمار انگلیسی ها در سال ۱۸۳۲، زبان انگلیسی جای آن را می گیرد.

موسیقی افغانستان تحت تاثیر موسیقی کدام کشورهاست؟

در میان کشورهای همسایه موسیقی افغانستان از تنوع بسیاری برخوردار است و دلیل این تنوع، وجود قوم ها و زبان های مختلفی چون دری و پشتو است که ریشه شان فارسی است. هنرمندان افغانستان، مانند هندی ها و پاکستانی ها به ادبیات فارسی توجه بسیار دارند و طی سال ها و دهه های گذشته از موسیقی هند نیز تاثیر گرفته اند. برخی معتقدند، موسیقی افغانستان نسبت به دیگر کشورهای همسایه، کمتر تحت تاثیر موسیقی غربی بوده و تا حدودی اصالت خود را حفظ کرده است. از طرفی، هنرمندان افغان در مقایسه با دیگر کشورها به موسیقی بی کلام نیز توجه دارند.

تاثیر جنگ و وقایع سیاسی و اجتماعی بر موسیقی و سطح کیفی آن در افغانستان

افغانستان طی سال ها و دهه های گذشته وقایع و اتفاقات اجتماعی و سیاسی بسیاری را به خود دیده و وجود گروه های افراطی و ممنوعیت های بسیار، هنر این کشور را تحت تاثیر قرار داده و به طور کلی از سطح کمی و کیفی آن کاسته است. طی سال ها و دهه های گذشته بسیاری از هنرمندان افغان به اجبار و به دلیل وجود محدودیت ها و سانسورها جلای وطن کرده اند که در میان آنها نیز برخی دست از فعالیت های هنری کشیده اند. هنرمندانی که ماندن را به رفتن ترجیح داده اند نیز کمتر از گذشته به تولید آثار هنری می پردازند.

سبک های موسیقی رایج در افغانستان و مراکز فرهنگی این کشور

موسیقی افغانستان دارای سبک های متفاوتی است و مانند دیگر کشورها علاوه بر موسیقی محلی و سنتی، سبک پاپ نیز در این سرزمین رایج است. یکی دیگر از گونه های مورد توجه اهالی افغانستان، موسیقی مذهبی است که ریشه در اعتقادات مردم مسلمان این کشور دارد. گونه دیگر رایج در افغانستان موسیقی کلاسیک است که برخلاف تصور ریشه در موسیقی غربی ندارد و اساس آن بر مبنای غزل های فارسی است و راگ هندی (نر) یا راگنی (ماده) را مد نظر دارد. اهالی افغانستان، شهر کابل را مرکز فرهنگی این کشور می دانند و شهر هرات نیز وطن موسیقی سنتی افغانستان به حساب می آید و موسیقی آن نسبت به سایر ولایت های دیگر این کشور به موسیقی ایرانی نزدیک تر است.

موسیقی افغانستان در گذر زمان؛ از «راگ» هندی تا «راک» غربی

موسیقی در افغانستان از زبان های مختلف اقوام این کشور تاثیر گرفته و زبان های پشتو، فارسی دری و ترکی متن اصلی این ترانه ها را تشکیل می دهند.

گام های موسیقی عمدتا دیاتونیک (بدون میکروتون) بوده و تا همین اواخر چند صدایی و هارمونی به شکل غربی آن در موسیقی افغانستان تاثیر چندانی نداشته است. متن ترانه ها متشکل از موضوعات معدودی است.

آهنگ های عاشقانه با تِم هایی از عشق نافرجام و اشاره مکرر به داستان لیلی و مجنون، بیشتر موضوعات ترانه ها را تشکیل می دهند و به وقایع جاری و تجربۀ شخصی کمتر پرداخته می شود.

دراین کشورسبک ها و شیوه های گوناگون موسیقی ازغزل فارسی تا«راگ» هندی رواج دارد و تا حد زیادی به صورت ترانه است.

موسیقی در افغانستان از دوره آریایی ها، سروده های «ویدی ریگ ودا» و سروده های گاتاهای اوستا در کوهپایه های هندوکش و دورۀ هخامنشیان رونق خوبی داشت.

این موسیقی به شکل دوره ای و دسته جمعی با ریتم ذکر می شد. پس از ورود عرب ها در خاک افغانستان موسیقی تنها در روستاها به شکل تک خوانی نیمه جان باقی مانده بود. اما در دوره سامانیان، گورکانیان، تیمورشاه «درانی» دوباره در دربار رواج پیدا کرد.

موج موسیقی هندی که بدین ترتیب وارد افغانستان شده بود، تاثیر عمیقی بر موسیقی نیمه جان موجود وارد کرد و ضمن ایجاد تحول در آن، زمینه را برای رشد این هنر مساعد ساخت.

از سوی دیگر نسل هنرمندان هندی خیلی زود به کشور افغانستان تعلق خاطر یافتند و فرزندان آنان به هنرمندان ملی کشور مبدل شدند و در پی آن برای پیشرفت هنر موسیقی در این کشور اهتمام به خرج دادند.

یکی از خدمات این استادان، تنظیم دوبارۀ بعضی از آهنگ های محلی افغانستان در قالب دستگاه های موسیقی هندی که بدین ترتیب، این آهنگ ها از معرض زوال و نابودی نجات یافت و وارد محافل موسیقی رسمی کشور شد.

خدمت دیگر این هنرمندان به موسیقی افغانستان، آموزش این هنر به جوانان، نوجوانان و حتی کودکان مدارس این کشور بود و این امر، در ترویج موسیقی با اصول علمی در آیین کشور بسیار موثر واقع شد.

یکی از هنرمندان بزرگ که توانست بدین ترتیب هنر موسیقی را از محدودۀ خرابات بیرون برد و به مراکز آموزشی این کشور بکشاند، استاد «غلامحسین» بود.

پس از دهۀ 1350 موسیقی در اجتماع افغانستان جایگاه خوبی را پیدا نموده بود. پس از تحولات در افغانستان موسیقی در شهر کابل به شکل عالی آن کشف کرد، اما در دوره طالبان به علت حرام نامیدن آن تاحدی ازبین رفت.

پس از 2002میلادی دولت کوشش کرد که موسیقی را دوباره مانند سابق احیا کند.

موسیقی فولکوریک افغانستان

موسیقی محلی در افغانستان مانند ایران انواع مختلف دارد و در دهه های گذشته از موسیقی کشور هند تاثیرات بسیار گرفته است. گونه های مختلف موسیقی فولکوریک افغانستان عبارتند از «بدخشی»، «خراباتی»، «لوگری»، «قطغنی»، «هزارگی»، «داستان سمت مشرقی»، «سبک غرنی»، «کلیوالی»، «ترکمنی»، «هراتی»، «قرصک»، «پنجشیر» و «هارمونیک»، که در میان آنها «سبک غرنی» متعلق به مردم پکتیا است و سبک «کلیوالی» به ملیت پشتون اختصاص دارد و «هارمونیک» یا «چند آواز کشین» نیز متعلق به مردم نورستان است.

متاسفانه موسیقی محلی افغانستان مانند موسیقی محلی اغلب کشورها تحت تاثیر موسیقی مدرن بوده و حال در شرف فراموشی است؛ اما با این حال برخی از موسیقی دانان این سرزمین تلاش دارند با تولید آثار درخور موسیقی فولکوریک این کشور را زنده نگه دارند. بازخوانی آثار قدیمی یکی از روش هایی است که توسط خوانندگان و نوازندگان به کار گرفته می شود تا به وسیله آن موسیقی اصیل افغانستان حفظ شود و از خطر انقراض به دور ماند. در این میان برخی از هنرمندان افغان شیوه های دیگری را برای زنده نگه داشتن موسیقی سنتی افغانستان در نظر دارند.

موسیقی مذهبی افغانستان و گونه های مختلف آن

همانطور که گفته شد موسیقی مذهبی در افغانستان بر اساس اعتقادات دینی مردم این سرزمین شکل گرفته است. این گونه موسیقایی توسط نعت خوانان (مدیحه سرایان)، شاعران سبک صوفیه و قوالی خوانان (قوالی گونه ای از موسیقی هنرمندان هند، افغانستان و پاکستان است که حال و هوای مذهبی و عرفانی دارد) شکل گرفته است. به طور کلی مضمون و محتوای موسیقی مذهبی افغانستان، توصیف خداوند، پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار است.

در این گونه نیز شعر اهمیت بسیاری دارد و گاه اجرای یک اثر مذهبی تا ده ساعت به طول می انجامد. در این شیوه ۳ تا ۱۰ نفر به عنوان مکررین یا هم خوانان سرودخوان اصلی را همراهی می کنند. طرزهای «چشتی»، «روضه ای»، » و«نوائی» برخی از گونه های مذهبی افغانستان هستند و از هنرمندان به نام این عرصه می توان به فخرالدین آغا اشاره کرده که نعت خوان است و بر موسیقی مذهبی تمرکز دارد.

موسیقی پاپ افغانستان

موسیقی پاپ در افغانستان، مانند دیگر کشورها مرسوم است و طرفداران بسیاری دارد. درباره تاریخچه پاپ در افغانستان می توان گفت پس از تأسیس رادیو افغانستان در سال ۱۹۲۱ شکل گرفته و پس از سال ۱۹۴۰ با ورود سازها و ادوات غربی به این کشور رونق بیشتری پیدا کرده است.

موسیقی کلاسیک افغانستان و معنا و مفهوم «راگ»

همانطور که گفته شد موسیقی کلاسیک افغانستان برخلاف تصور، ریشه در موسیقی غربی ندارد و اساس آن بر مبنای غزل های فارسی است و راگ هندی (نر) یا راگنی (ماده) است. واژه «راگا» در زبان سانسکریت به معنای رنگ آمیزی و رنگرزی است و استعاره ای است از خلق وخو و احساساتی چون شور، عشق، محبت، همدردی و لذت.

«راگا» یکی از مقام های دستگاهی موسیقی هند است و حدودا از پنج نت موسیقی و گاه بیش از این تعداد تشکیل شده است. شیوه ای که این نت ها گوشه های موسیقی را ساخته اند و حال وهوای آن را منتقل می کنند در شناسایی راگاها مهم هستند. در موسیقی سنتی هندوستان، راگاها با زمان های مختلفِ روز یا فصل های مختلفِ سال مرتبط هستند. می توان گفت، موسیقی سنتی هندوستان و گونه های مرتبط با آن همیشه در راگا تنظیم می شوند. حتی موسیقی غیرسنتی هندوستان (مانند موسیقی مورد استفاده در اغلب فیلم های هندی) گاه با راگا ترکیب شده اند. آنطور که می گویند رام یا رامتین (یکی از نوازندگان عصر ساسانی) نام هر پرده را راگ نهاده به این دلیل که بانگ های متنوع آن رگ جان را می ربایند. در ایران «راگ» به مقام تشبیه شده و اغلب به جای این کلمه از واژه مقام استفاده می شود. مقام نیز عبارت از مجموعه اصوات پی در پی یک دستگاه با فواصل میان آنهاست.

سازهای مورد استفاده در موسیقی افغانستان

موسیقی افغانستان سازهای کوبه ای، زهی و بادی متنوعی دارد که در میان آنها رباب از بقیه معروف تر است و ساز ملی کشور افغانستان به حساب می آید. تنبور، چنگ، چهارتار، دمبوره، دوتار، رباب، قیچک (ریچَک)، سَرِنده، سَرَنی، شش تار، واج (وُونز) سازهای زهی، آرشه ای افغانستان هستند و دایره (دَف)، دُهل، دُهلَک، زنگ (تال)، زیربغلی، طبله نیز سازهای کوبه ای مورد استفاده در موسیقی افغانستان هستند و از سازهای بادی مرسوم در افغانستان، می توان به سورنا (سورنای)، نَی (توله)، هارمونیه اشاره کرد.

تنبور

ساز تنبور افغانستان با تنبوری که در مناطق مختلف ایران مورد استفاده و مرسوم است تفاوت های بسیاری دارد. تنبور افغانستانی دارای دو سیم اصلی و پانزده سیم فرعی است. این ساز بر خلاف تنبور ایرانی دارای بیست وهفت پرده است و با انگشتان دست نواخته می شود.

چنگ

چنگ افغانستانی با چنگ مرسوم که در اصل ایرانی و باستانی است تفاوت های بسیاری دارد. چنگ افغانستانی سازی کوچک و فلزی است که آن را بین دندان های جلو قرار می دهند و با یک دست آن را نگه می دارند و با انگشتان دست دیگر آن را می نوازند. نوازندگان این ساز حین نواختن دم و باز دم مرتبی داشته باشد، زیرا صداهای زیر و بم چنگ توسط هوایی که در دهان انسان جریان دارد تنظیم می شود. این ساز را دختران و پسران شوقی و هنرمندان حرفه ای مخصوصاً در ولایات شمال و غرب افغانستان می نوازند.

چهارتار

در افغانستان به طور معمول هرسازی که دارای چهار سیم است چهارتار محسوب می شود. اما به جز این موضوع سازی نیز با این عنوان وجود دارد که نسبت به دیگر سازهای مشابه صدای متفاوتی دارد و در برخی مناطق آن را تار، چهارتار و شش تار می نامند.

دَمبوره

دمبوره رایج ترین ساز زهی افغانستان است که داری دو سیم از جنس نایلون است و طول آن از هفتاد سانتی متر تا یک متر متغیر است. بر روی کاسه یا شکم چوبی که از جنس توت است، چند سوراخ آوایی به صورت گروه سه گوش شکل یا به صورت انفرادی تعبیه می شود.

غلام سرور سرخوش در سال ۱۳۶۲ توسط برخی از "عناصر متحجر دینی و افراطی" به دلیل فعالیت های هنری اش کشته شد. برخی او را نخستین شهید راه "دمبوره" لقب داده اند.

دوتار

دوتار که در مناطق مختلف ایران نیز مورد استفاده است در افغانستان ساختار متفاوتی دارد. طول آن یک متر و سی سانتی متر است و با ناخنک نواخته می شود. جنس سیم های این ساز در گذشته از روده ساخته می شده و حال یک تار اصلی، سیزده تار فرعی و نوزده پرده دارد و در قسمت های غرب و شمال افغانستان بیشتر رواج دارد و آن را به نام دوتار هراتی، دوتار ترکمنی و دوتار ازبکی می شناسند.

رباب

رباب را در ایران و دیگر کشورها با نام عود یا بربط نیز می شناسند و جنس از آن از چوب توت است.

همانطور که گفته شد رباب ساز ملی افغانستان است. رباب جزو سازهای رشته ای (مهتره) است و قدیمی ترین آلت موسیقی اصیا افغانستان است. به طور معمول طول این ساز حدودا ۹۲ سانتی متر است و دارای چهارده پرده است. رباب دارای بیست و یک سیم است که سه تار آن ملودی است و چند تار بم و تقویت کننده دارد. سیم های تقویت کننده طنین رباب را افزایش می دهد.

رباب بوسیله مضرابی سه گوش نواخته می شود و جز سازهای زخمه ای به حساب می آید. در افغانستان سه نوع رباب وجود دارد که با نام های رباب بم یا بزرگ، رباب میانه و رباب زیرچه یا کوچک در میان مردم معروف هستند.

غیچَک (ریچَک)

غیچک سازی زهی و شبیه کمانچه ایرانی است که دو سیم دارد و دسته آن استوانه ای است و جنس کاسه آن از چوب توت است که پوسته روی آن از پوست بز است و دسته آن از چوب چنار است و طول آن حدودا ۷۸ سانتی متر است.

سَرِنده

سَرِنده سازی آرشه ای است و دارای سه تار اصلی و ۱۷ تار فرعی جمعاً بیست تار فلزی و نایلونی است. این ساز که و در قسمت های جنوبی و جنوب شرقی افغانستان نواخته می شود، فاقد پرده است.

سَرَنی

سَرَنی نیز یکی دیگر از سازهای زهی کشور افغانستان است و در منطقه وامای نورستان کاربرد دارد. ساختار سَرَنی شبیه چنگ است و چوب و پوست بز به کاربرده شده در قسمت سر آن به رنگ قهوه ای تیره است. دو تار روده ای بهم تابیده شده در قسمت سر ساز توسط دو قطعه میخ (پیچ کوک) در دو طرف سر محکم شده اند که در واقع یک تار بلند هستند. برای نواختن ساز سَرَنی آن را به طور عمودی نگاه می دارند و با ناخن های دست چپ آن را می نوازند. طول سَرَنی ۵۹ سانتیمتر و ارتفاع آن ۱۰ سانتیمتر است.

شش تار

شش تار از سازهای زهی، زخمه ای افغانستان است که ۱۰ سیم دارد و جنس کاسه آن از چوبدرخت توت است و دسته آن نیز از جنس چوب چنار است. طول آن نیز ۷۵ سانتیمتر است.

واج (وُونز)

واج از سازهای زهی منطقه نورستان است و ظاهر آن کمانی شکل است و تا حدودی به ساز چنگ شبیه است. این ساز چهار سیم دارد که جنس آنها از الیاف بافته است. طول این ساز ۴۷ سانتیمتر و ارتفاع آن ۳۵ سانتیمتر است. مضراب یا زخمه واج از جنس چوب است و توسط نواری تنیده شده از روده به ساز متصل می شود.

سورنا (سورنای)

سورنای افغانستان با سورنای ایرانی متفاوت است. این ساز از چوب شمیم ساخته می شود و طول ان حدود ۴۰ سانتی متر است. این ساز دارای هفت سوراخ است و یگانه ساز باستانی است که در سراسر افغانستان صرفاً بوسیله هنرمندان حرفه ای نواخته می شود. نوازندگان سُرنا و دُهل معمولاً در مراسم عروسی، ختنه سوران، عیدهای مذهبی، میله های باستانی، روزهای نمال کاری، در حاشیه میدان های ورزش، پهلوانی، اسب دوانی، نیزه پرانی، بُزکَشی، و همچنان در ساحه فعالیت های دسته جمعی ساختمانی مانند جاده سازی، ساختمان سازی، حفر جوی ها و کانال ها و غیره نغمه سرایی می کنند.

نَی (توله)

نی یکی قدیمی ترین و بکرترین آلات موسیقی است. نی در سراسر افغانستان رایج است و توسط چوپانان و گاوچران ها هنگام چرای دام ها نواخته می شود و به همین دلیل اهالی افغانستان آن را نی چوپانی می گویند.

هارمونیه

هارمونیه که در هند، پاکستان و افغانستان رواج دارد و اغلب در موسیقی قوالی مورد استفاده قرار می گیرد شبیه پیانو است و نوازنده در آن می دمد و با فشار کلاویه ها آن را می نوازد و می توان گفت مانند ارگ نواخته می شود.

دایره (دف)

دف یک ساز کوبه ای است که از چوب بید و پوست بز به شکل دایروی در اندازه های کوچک و بزرگ ساخته می شود،برای ساختن دایره یک تکه چوب بید را به ضخامت عرض و طولی که لازم باشد اره می کنند.بعد تخته بدست آمده را به مدت بیست و چهار ساعت در آب گذاشته سپس به صورت دایروی گِرد می سازند،دو نوک آن را با هم میخ می کنند بعد پوست گوسفند یا بز را که پشمش دور شده و بادکش شده باشد توسط سریش روی آن نصب می کنند.دایره در تمام نقاط افغانستان توسط هنرمندان کسبی و شوقی ولی بیشتر توسط زنان و دختران در محافل و میله های فامیلی و غیره نواخته می شود.

دُهُل

دُهل که در متون مختلف داول، تاول و داوول نامیده شده سازی است که با سرنا همراهی می کند و در ایران نیز چنین است. نواختن این ساز و ساز بادی سُرنا در روستاهای افغانستان به ویژه شهر هرات رایج است. طول دهل به طور معمول۴۰ سانتیمتر است و قُطر آن نیز حدودا ۲۲ سانتیمتر است. دهلک و طبله نیز سازهای دیگر از خانواده دهلند.

دهل طبلیست بزرگ و دو رویه که در نوشته های مختلف به نام داول، تاول و داوول نیز ثبت شده است.نوعی از آن همراه با سُرنا در مناطق روستایی نواخته می شود.نوازنده دُهل را با ریسمانی که از شانه هایش عبور میکند به خود وصل کرده و با دو مضراب مختلف می نوازد.دهل انواع و اقسام زیادی دارد مثلا دهل لوگری، دهل بلوچی، دهل باز، دهل کُردی و دهل یک رویه.نواختن ساز و دهل یا دُهل و سُرنا در روستاهای افغانستان به خصوص شهر هرات رواج داردو در ایام خوشی مثل عیدها و عروسی ها آن را می نوازند

دهلک

یک ساز کوبه ای یک رویه است که شامل دو طبل است و در منطقه ی گردیز رایج است.این دو طبل از چوب جلدیس ساخته شده اند و بر روی آنها پوست بز کشیده می شود.بر روی سر هر یک از این دو طبل دایره ای سیاه رنگ به قُطر حدود ۸ سانتیمتر نقش می شود.سرهای این دو طبل به وسیله ریسمان های بهم بافته شده محکم میشوند.این ریسمان بر روی بدنه خارجی این طبله ها تا قسمت پایین آن کشیده شده محکم می شوند.در بخش پایینی این ساز، طوقی بنفش رنگی دور بدنه ساز که با پارچه پوشیده شده است،کشیده می شود.دُهلک را چوب می نوازند که این چوب از جنس چوب چهارمغز ساخته می شود.دهلک شبیه نقاره است که در آسیای میانه رواج دارد.طبل بزرگ ۲۱ سانتیمتر قُطر دارد و ۱۰ سانتیمتر عُمق. طبل کوچک ۱۹ سانتیمتر قطر دارد و ۹ سانتیمتر عمق.چوب دهلک هم ۲۴ سانتیمتر طول و ۱٫۵ سانتیمتر عرض دارد .

زنگ (تال)

از سازهای کوبه ای است و شامل دو پیاله کوچک است از برنج که خنیاگران هندوستان به هنگام آوازخوانی آنان را بر هم می زنندو به صدای آن اصول نگاه می دارند و پایکوبی می کنند.تال و زنگ ساز واحدی بوده اند که تال در هندوستان و زنگ در ایران رواج داشته است.اهالی لرستان ایران به کمانچه تال می گویند. کمانچهٔ لُری دارای کاسهٔ پشت باز و دسته ای بلندتر از کمانچه های معمولی بوده و سه سیم دارد.همچون از دو تکه فلز دایروی کوچک تشکیل شده که در دست گرفته می شود و به هم زده می شوند.این ساز بیشتر در شمال و جنوب افغانستان مورد استفاده قرار می گیرد و در هرات هم با نواختن دوتار و طبله و رباب نواخته می شود.

زیر بغلی

یک ساز کوبه ایمشابه تُنبَک ایرانی است که معمولاً از گل ساخته می شود،سر کوچک زیربغلی باز است و سر بزرگ آن با پوست بز یا پوست آهو پوشانیده می شود و با انگشتان هر دو دست نواخته می شود.زیربغلی ۶۲ سانتیمتر طول داشته و قطر بزرگ آن ۱۹ سانتیمتر است.این ساز محلی که از چوب شیشم نیز ساخته می شود، بیشتر در صفحات شمال و غرب افغانستان مورد استفاده هنرمندان قرار می گیرد.

طبله

یک ساز کوبه ای است که طی سال های متعدد در افغانستان آورده شده استو از نظر مکتب دهلی از لغت طبل با دُهُل دو سره استنباط شده که قبلاً آن را پخاوج می گفتند.طبله از دو واحد استوانه ای تشکیل شده که بخش بزرگ آن را بَم و بخش کوچک آن را زیل یا کاتی می نامندو امروزه در دسته های موسیقی در افغانستان، هندوستان و پاکستان در حلقه های قوالی خوانها بیش تر مورد استفاده قرار دارد.

نگاهی به موسیقی سنتی ایران و سازهای آن