میلوگرافی چیست؟
به استفاده از اشعه ایکس و ماده حاجب، برای گرفتن تصویر از فضای بین استخوان های موجود در ستون مهره ها، میلوگرافی گفته می شود. استفاده از ماده حاجب، باعث می گردد ناحیه مورد نظر روشن شود و زیر اشعه ایکس به رنگ سفید دیده شود. به این ترتیب، رادیولوژیست می تواند نخاع، کانال ها و عصب ها را با جزئیات مشاهده نماید. در میلوگرافی، از تزریق ماده حاجب و فلوروسکوپی برای ارزیابی ریشه های عصبی، نخاع، پرده مغز و … استفاده می شود. فلوروسکوپی، شکلی از اشعه ایکس می باشد. اشعه ایکس، پرکاربرد ترین و قدیمی ترین شکل تصویربرداری پزشکی به حساب می آید. تصویر برداری با اشعه ایکس مستلزم قرارگیری قسمتی از بدن زیر دوز پایینی از پرتو یونیزه کننده، برای نشان دادن تصویری از درون بدن می باشد.
کاربرد میلوگرافی
- بی حسی های دست یا پا، ضعف یا درد
- تنگی کانال نخاعی (spinal stenosis)
- تومور یا عفونت که مشکلاتی را در رابطه ی با طناب نخاعی یا ریشه های عصب ایجاد می کند.
- دیسک نخاعی که پاره شده است (دیسک بیرون زده)
- التهاب غشایی که مغز و طناب نخاعی را می پوشاند.
- مشکلات مرتبط با عروق خونی طناب نخاعی
- میلوگرافی ممکن است به یافتن علت درد که نمی تواند توسط تست های دیگر مثل ام ار ای یا سی تی اسکن مشخص شود کمک کند.
قبل از انجام میلوگرافی موارد زیر را به پزشک اطلاع دهید
- سابقه ی مصرف دارو
- مشکل صرع یا تشنج دارید.
- باردار هستید یا ممکن است باشید.
- به دارو, ماده کنتراست یا رنگ ید دار حساسیت دارید.
- مشکلات خونریزی دهنده دارید یا داروهای رقیق کننده خون مثل آسپرین, کلوپیدوگرل (پلاویکس) یا وارفارین (کومارین) مصرف می کنید.
- آسم دارید
- تاکنون واکنش آلرژیک شدید داشته اید
- مشکلات کلیوی دارید
- دیابت دارید به خصوص اگر مت فورمین (گلوکوفاژ) مصرف می کنید
- از کسی بخواهید که بعد از تست شما را به خانه برساند و با شما بماند.
مراحل انجام روش بررسی میلوگرافی
روی شکم یا پهلو روی میز اشعه ایکس دراز خواهید کشید. پزشک ناحیه ی روی پایین کمر شما را تمیز می کند. داروی بی حس کننده به پوست شما تزریق می شود. بعد از اینکه ناحیه بی حس شد, سوزن کوچکی در کانال نخاعی قرار می گیرد و جریان اشعه های ایکس (فلوروسکوپی) برای کمک به پزشک در قرار دادن سوزن در جای درست استفاده می شود. نمونه مایع کانال نخاعی ممکن است قبل از اینکه رنگ در کانال وارد شود گرفته شود.
بعد از اینکه رنگ وارد می شود, شما بی حرکت دراز خواهید کشید تا عکس های اشعه ایکس گرفته شود.
بعد از اینکه عکس ها گرفته شد، باند کوچکی روی کمر شما قرار داده می شود که در آنجا سوزن وارد می شود. به شما گفته می شود که بعد از تست چه کار باید بکنید.
بعد از تست میلوگرافی
- این تست معمولا ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت طول می کشد.
- ممکن است لازم باشد تا بعد از انجام تست در تخت دراز بکشید، در حالیکه سر شما برای ۴ تا ۲۴ ساعت بعد از تست بالا آورده می شود. برای پیشگیری از تشنج خم نشوید یا در حالیکه سر شما پایین تر از بدن شما است دراز نکشید.
- از فعالیت شدید مثل دویدن یا بلند کردن وسیله سنگین برای حداقل ۱ روز بعد از تست اجتناب کنید.
موارد منع میلوگرافی
- سابقه واکنش شدید به ماده حاجب
- افزایش فشار داخل جمجمه ای: اگر فشار مایع مغزی-نخاعی به علت عفونت، تومور یا خونریزی زیاد باشد، بعد از اتمام میلوگرافی احتمال خطر نشت مایع مغزی-نخاعی از محل سوزن زدن وجود خواهد داشت.
اقدامات قبل از میلوگرافی
- در کودکان ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی باشد.
- قطع مصرف سیگار 48 ساعت قبل از میلوگرافی باید انجام شود.
- جهت جلوگیری از خونریزی های خطرناک، مصرف داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپرین و ایبوبروفن و … باید قطع شود.
- 6 ساعت قبل از انجام آزمایش نباید غذا مصرف کرد.
- قبل از انجام آزمایش، باید از مایعات شفاف مانند آب، چای، آب میوه و آب قند استفاده کرد. این مایعات نباید حاوی الکل باشد. این رژیم را می توان در زمان بیداری از ظهر روز قبل از آزمایش تا 2 ساعت قبل از آن دنبال کرد.
- دو روز قبل از میلوگرافی، مصرف داروهایی مانند آمی تریپتیلین ها و فنوتیازین ها بایستی قطع شود. در صورت مصرف این داروها باید به پزشک اطلاع داده شود.
- در صورت حساسیت به ماده حاجب، باید با پزشک در میان گذاشته شود. در این رابطه، چند روز قبل از انجام میلوگرافی این مسئله باید به رادیولوژیست مربوطه اطلاع داده شود.
- در صورت سابقه مصرف داروهای خاص، مشکل صرع یا تشنج، بارداری یا احتمال آن، مشکلات خونریزی، بیماری آسم، مشکلات کلیوی، دیابت و مصرف داروی مت فورمین(گلوکوفاژ) حتما پزشک را در جریان قرار دهید.
نحوه انجام میلوگرافی
در ابتدا برای انجام میلوگرافی، از بیمار خواسته می شود لباس مخصوص بپوشد. در طول زمان تصویر برداری جهت دریافت وریدی داروها و مایعات، به بیمار آنژیوکت وصل می شود و تا زمان مرخصی از مرکز، به همراه بیمار خواهد بود. معمولا رادیولوژیست، بیمار را بر روی تخت اشعه ایکس به شکم می خواباند و ستون فقرات او را در مانیتور مشاهده می کند. با این کار، بهترین محل برای تزریق انتخاب می شود.
پزشک، ابتدا موضع مورد نظر را ضد عفونی کرده و ماده بی حسی را در آن ناحیه تزریق می کند. بعد از بی حسی، ماده حاجب در محل خود تزریق می گردد. تخت اشعه ایکس کمی کج می شود تا ماده حاجب به قسمت مختلف ستون فقرات برسد. سپس رادیولوژیست مسیر ماده حاجب را در مانیتور دنبال می کند و در پوزیشن های مختلف، تصویر برداری می کند.
علائم حیاتی بیمار، در طول انجام آزمایش بررسی می شود و مشخص می شود بیمار نیاز به مسکن دارد یا خیر. پس از آن سی تی اسکن از ستون فقرات در اتاق دیگر از بیمار گرفته می شود. زمان تقریبی برای انجام میلوگرافی 2 ساعت می باشد اما امکان دارد بیشتر هم طول بکشد.
در حین و بعد از میلوگرام چه چیزی را تجربه خواهم کرد؟
هنگامی که بی حس کننده موضعی زیر پوست تزریق می شود، احساس سوزش مختصری خواهید داشت و در حین وارد شدن سوزن نخاعی، فشار خفیفی بر روی کمر خود احساس خواهید کرد. قرار دادن سوزن گاهی اوقات می تواند باعث درد شدید شود. در طول امتحان، از شما خواسته می شود تا جایی که ممکن است بی حرکت دراز بکشید در حالی که میز در زوایای مختلف کج شده است. تکیه گاه پا و تسمه یا تکیه گاه برای پاها و مچ پا شما را از سر خوردن از موقعیت خارج می کند. ممکن است حالت رو به پایین برای شما ناراحت کننده باشد، با این حال، نباید این وضعیت را برای مدت طولانی حفظ کنید. به ندرت، زمانی که میز رو به پایین کج می شود، بیمار ممکن است دچار مشکل در تنفس عمیق یا بلع شود. اگر این اتفاق افتاد، لطفاً به رادیولوژیست یا تکنسین اطلاع دهید تا میز در موقعیت راحت تری قرار گیرد.سردرد، برافروختگی یا حالت تهوع ممکن است به دنبال تزریق ماده حاجب باشد، اگرچه این امر نادر است. تشنج نیز ممکن است، اما زمانی که از مواد حاجب جدید استفاده می شود، بسیار نادر است.
چه کسی نتایج میلوگرام را تفسیر می کند؟
پس از پایان میلوگرام، بیمار به ناحیه بهبودی که در آن علائم حیاتی و شرایط عمومی بیمار به مدت یک تا دو ساعت مشاهده می شود، همراهی می شود. برخی از امکانات بیماران را مجبور می کند تا چهار ساعت در ناحیه بهبودی با سر بالا در زاویه ۳۰ تا ۴۵ درجه استراحت کنند. ممکن است برای کمک به حذف ماده حاجب از بدن و جلوگیری از سردرد در این زمان تشویق به مصرف مایعات شوید.پس از میلوگرام خود، باید از فعالیت بدنی شدید و خم شدن به مدت یک تا دو روز خودداری کنید. اگر تب بالاتر از ۱۰۰.۴ درجه فارنهایت، تهوع یا استفراغ بیش از حد، سردرد شدید برای بیش از ۲۴ ساعت، سفتی گردن یا بی حسی در پاهای خود را تجربه کردید، باید به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین اگر در ادرار کردن یا حرکت روده خود مشکل دارید، باید گزارش دهید.
یک رادیولوژیست، یک دکتر باتجربه برای نظارت و تفسیر معاینات رادیولوژی، تصاویر را تجزیه و تحلیل خواهد کرد. رادیولوژیست گزارش امضا شده ای را برای مراقبت های اولیه یا پزشک ارجاع دهنده شما ارسال می کند تا نتایج را با شما در میان بگذارد.
ممکن است نیاز به یک معاینه بعدی داشته باشید. اگر چنین است، پزشک دلیل آن را توضیح خواهد داد. گاهی اوقات یک معاینه بعدی یک مشکل بالقوه را با تعداد بازدیدهای بیشتر یا یک تکنیک تصویربرداری خاص ارزیابی می کند. همچنین ممکن است ببیند آیا در طول زمان تغییری در یک موضوع ایجاد شده است یا خیر. معاینات بعدی اغلب بهترین راه برای دیدن اینکه آیا درمان موثر است یا مشکلی نیاز به توجه دارد.
مزایای میلوگرام در مقابل خطرات چیست؟
- میلوگرافی نسبتا بی خطر و بدون درد است.
- هنگامی که ماده حاجب به فضای زیر عنکبوتیه اطراف ریشه های عصبی و نخاع تزریق می شود، به رادیولوژیست این امکان را می دهد که خطوط کلی نواحی مختلف ستون فقرات را که معمولاً در اشعه ایکس قابل مشاهده یا تشخیص نیستند، مشاهده کند.
- پس از معاینه اشعه ایکس هیچ تشعشعی در بدن بیمار باقی نمی ماند. اشعه ایکس معمولاً هنگامی که در محدوده تشخیصی لازم برای این روش استفاده می شود، عوارض جانبی ندارد.
همیشه احتمال کم خطر سرطان در اثر قرارگیری بیش از حد در معرض اشعه وجود دارد. با این حال، با توجه به مقدار کمی پرتوهای مورد استفاده در تصویربرداری پزشکی، مزایای تشخیص دقیق بسیار بیشتر از خطر مرتبط است.
عوارض به دوز تابش
دوز تابش برای این روش متفاوت است. از آنجایی که این یک روش تهاجمی است که نیاز به تزریق ماده حاجب از طریق یک سوزن در ستون فقرات شما دارد، خطراتی وجود دارد، از جمله:
- عفونت مایع نخاعی (مننژیت)
- سردرد نخاعی
- خونریزی در اطراف ستون فقرات شما
- واکنش آلرژیک به ماده کنتراست
اگر چه غیر معمول است، سردرد همراه با سوراخ سوزن یک خطر است. سردرد، زمانی که به دنبال میلوگرافی رخ می دهد، معمولاً زمانی شروع می شود که بیمار شروع به نشستن یا ایستادن می کند. یکی از ویژگی های رایج این نوع سردرد این است که زمانی که بیمار صاف دراز می کشد بهبود می یابد. در صورت وجود، سردرد معمولاً در عرض دو تا سه روز پس از عمل شروع می شود. استراحت در حالت دراز کشیدن به پشت و افزایش مصرف مایعات سردردهای خفیف را به راحتی تسکین می دهد، اما سردردهای شدیدتر ممکن است نیاز به دارو داشته باشد. در شرایط نادر، برخی از بیماران ممکن است همچنان سردرد را تجربه کنند، که ممکن است نیاز به یک روش خاص، اما ساده برای درمان به سردرد داشته باشد. این روش به عنوان چسب خون اپیدورال شناخته می شود.
عوارض به ماده حاجب
واکنش های نامطلوب به تزریق ماده حاجب در طول میلوگرام نادر و معمولاً خفیف از جمله خارش، بثورات پوستی، عطسه، حالت تهوع یا اضطراب است. ایجاد کهیر یا خس خس نادر است، اما ممکن است نیاز به درمان با دارو داشته باشد. واکنش های شدیدتر که قلب یا ریه ها را درگیر می کند نادر است.
سایر عوارض نادر میلوگرافی شامل آسیب عصبی ناشی از سوزن نخاعی و خونریزی در اطراف ریشه های عصبی در کانال نخاعی است. علاوه بر این، مننژهای پوشاننده نخاع ممکن است ملتهب یا عفونی شوند. تشنج یک عارضه بسیار نادر میلوگرافی است.
خطر بسیار کمی وجود دارد که تغییرات فشار در کانال نخاعی ناشی از وارد کردن یک سوزن در زیر محل انسداد، جریان مایع را در فضای زیر عنکبوتیه کانال نخاعی مسدود کند، که می تواند جراحی فوری را ضروری کند.
محدودیت های میلوگرافی چیست؟
اگر کمردرد مداوم دارید، پزشکان شما احتمالاً ابتدا سی تی اسکن یا ام آر آی را پیشنهاد می کنند. اگر هر دوی این تست ها نتوانند مشکل را نشان دهند، ممکن است یک میلوگرام را درخواست کنند، زیرا می تواند مشکلات خاصی را که با سی تی اسکن معمولی یا MRI قابل مشاهده نیستند، آشکار کند. میلوگرام به ویژه از نظر نمایش تصویر واضح تر از استخوان ها، فتق دیسک ها و سایر بافت های نرم اطراف کانال نخاعی که ممکن است اعصاب و یا نخاع شما را فشرده کنند مفید است. مواقعی وجود دارد که پزشک پس از جراحی اخیر، یک میلوگرام را پیشنهاد می کند، به خصوص اگر در نتیجه جراحی دچار درد یا ضعف جدید و طولانی مدت شده باشید.در مقایسه با ام آر آی، میلوگرام و سی تی اسکن پس از میلوگرام، می تواند جزئیات استخوانی را به روشی بهتر نشان دهد، اما توانایی کمتری در بررسی جزئیات بافت نرم در ستون فقرات شما دارد.
اما این روش محدودیت هایی را به همراه دارد. مهم ترین محدودیت میلوگرافی این است که فقط داخل کانال نخاعی و ریشه های عصبی نخاعی مجاور را بررسی می کند. ناهنجاری های خارج از این نواحی ممکن است با MRI یا CT بهتر تصویربرداری شوند. MR هنگام ارزیابی بیماری داخلی نخاع نسبت به میلوگرافی بهتر است.
میلوگرافی معمولاً در دوران بارداری به دلیل خطر بالقوه تشعشع برای نوزاد انجام نمی شود. ممکن است تزریق ماده حاجب در بیماران مبتلا به نقص ساختاری ستون فقرات یا به دنبال برخی از اشکال آسیب ستون فقرات دشوار باشد.
در مورد بی حسی موضعی چه می دانید؟
