قرارداد جوینت ونچر به چه معناست و چه مزایا و کاربردی دارد؟

جوینت ونچر به چه معناست؟

واژه ونچر به معنای موسسه بوده ولی بیشتر در معنا و مفهوم ریسک به کار می رود. جوینت ونچر در ایران نیز به همان معنا و مفهوم به کار می رود. جوینت همان مشارکت در سود و زیان یک فعالیت اقتصادی است. جوینت ونچر به معنای همکاری دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی به منظور به انجام رسانیدن یک پروژه مستقل تجاری می باشد. از سال ۱۹۸۰ به بعد اصطلاح جوینت ونچر در دادگاه های آمریکا خیلی زیاد مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن یکی از پرطرفدارترین اصطلاحات رایج در نظام حقوقی جهانی شد که در همه زبان های دنیا از آن استفاده می شود. امروزه با توسعه روابط بین ­المللی اقتصادی و تجاری، بیش از هر زمان دیگری شاهد انعقاد قراردادهای بازرگانی بین­ المللی هستیم. انواع خاص این قراردادها مانند قراردادهای جوینت ونچر،قرارداد مشارکت انتفاعی، قراردادهای تامین مالی و فرانشیز، ماهیت و کارکرد خاص خود را دارند و هر یک نقش مهمی در تجارت بین الملل ایفا می کنند.

قرارداد جوینت ونچر چیست؟

قرارداد جوینت ونچر یا قرارداد مشارکت انتفاعی در واقع شکلی از تنظیم انواع قرارداد های بین المللی است که خود می تواند در انواع مختلف منعقد شود، تعریف این نوع قرارداد که در زبان فارسی با همان اصطلاح لاتین Joint Venture (سرمایه­ گذاری مشترک) استفاده می شود، بر نوعی قالب قراردادی مشارکت و همکاری دلالت می­ کند. این قراردادها به گونه ­ای از همکاری تجاری می­ پردازد که طی آن، طرفین قرارداد، انجام فعالیت خاصی را مشترکاً بر عهده می ­گیرند و با دخالت فعالانه در آن فعالیت، در سود و زیان آن به نحو اشتراک سهیم می­ شوند.
این نوع قرارداد انواعی دارد که بسته به نوع مشارکت طرفین می ­تواند همکاری در جهت ایجاد یک واحد اقتصادی بزرگتر با ترکیب آورده ­های طرفین باشد. مفهوم «آورده» نیز به هرگونه آورده مالی یا غیر­مالی مانند فن­آوری و تکنولوژی اشاره دارد. در اصل، عنصر مهم این قرارداد، وجود مشارکت طرفین برای سوددهی بیشتر است. جوینت ونچر (joint venture) که نام دیگر آن سرمایه گذاری مشترک یا مشارکت انتفاعی است به معنی تشکیل یک شرکت تجاری مشترک توسط دو یا چند شرکت به منظور دستیابی به اهداف تجاری، مالی، یا فنی خاص است.

انگیزه های تشکیل جوینت ونچر

حقوق دانان تجارت بین الملل به رواج گسترده «J.V.» در صحنه تجارت بین الملل از نیمه دوم قرن بیستم اذعان دارند که انگیزه های تشکیل آن را می توان بـه شـرح ذیل دانست:

انگیزه های اقتصادی

1. امروزه در کشورهای توسعه یافته (مانند آمریکا و برخی کشورهای اروپایی ) تعداد شرکت های «J.V.» داخلی زیاد است، اما به دلیل رشد جـهانی شـدن اقتصاد، روز به روز بر تعداد «J.V.»هـای بـین المللی افزوده می شود.
2. برخی از کشورهای در حال توسعه از سرمایه لازم برای ایجاد یک شرکت که بتواند در صحنه جهانی رقابت کند، برخوردار نیستند؛ به همین دلیـل در پی یـافتن شرکای تجاری اند تا از سـرمایه آنـها در تحقّق اهداف اقتصادی شان بهره ببرند .
3. برخی از شرکت ها برای پرهیز از ریسک سرمایه گذاری ، سعی دریافتن منابع سرمایه ای خارجی به عنوان پشتوانه دارند و برای نیل به این هدف، با ایجاد شرکت های فرعیِ وابـسته بـه شرکت مادر ، در سرمایه گذاری هایی که ریسک بالایی دارد شرکت می کنند. با اتمام پروژه، منابع آن به شرکت مادر برمی گردد و در صورت شکستِ پروژه، شرکت فرعی، تنها به میزان سرمایه آورده متضرر می شود و امکان تعقیب شرکت مـادر کـه به صـورت مخفی در پشت چهره «J.V.» پنهان شده است وجود ندارد.
4. انگیزه دیگر، نیاز به متخصصان و قابلیت های فنی برخی از شـرکت هاست. این قابلیت ها می تواند برخورداری آنها از امتیازات و دارایی های معنوی در امر فن آوری و بـه عـبارت دیـگر، مالکیت های معنوی باشد .
5. وجود منابع طبیعی و نیروی کار ارزان نیز در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه ، از جمله عوامل ایـجاد « J.V.» اسـت. عواملی که باعث ترغیب شرکت های بزرگ به استفاده از نیروی کار ارزان و استفاده از بـازار کـشورهای جـهان سوم شده است.
6. برخی از شرکت های قدرتمند جهان ، چون در کشورهایی مانند آمریکا و آلمان که محل اصـلی تشکیل و فعالیت آنهاست، به واسطه قوانین ضد تراست محدود می شوند، با ایجاد شـرکت های فرعی و مشارکت با اسـتفاده از روش J.V. مـی کوشند از فضای مناسب دیگر کشورها برای پیش برد اهداف سود جویانه خود بهره ببرند. آنها با ایجاد شرکت های منشعب از شرکت مادر، با افراد و کشورهای سرمایه پذیر، سرمایه گذاری های مشترکی انجام می دهند و محدودیت های ایجاد شده در کـشور اقامتگاهِ شرکت مادر را در صحنه بین الملل جبران می کنند.

انگیزه های سیاسی و حقوقی

1. از سوی دیگر، کشورهای در حال توسعه که نوعا کشورهای سرمایه پذیر هستند ، موجب گسترش «J.V.» شده اند. این کشورها برای رهـایی از قـراردادهای ننگین، از نوع «امتیاز» از، «J.V.» بهره گرفتند تا هم سرمایه لازم برای پیش برد اهداف اقتصادی خود را تأمین کنند و هم از احساسات ملی گرایانه نسبت به اقتدار حاکمیت، رهایی یابند .
2. وجود سیستم های مختلف حقوقی سبب بـروز اشـکالات مختلفی در پذیرش و انتقال مفاهیم حقوقی از کشوری به کشور دیگر می شود؛ مثلاً عناوین حقوقی، از قبیل قرارداد، شرکت، بیمه و غیر آن در همه کشورها مفاهیم یکسانی ندارند؛ بنابراین باید از تکنیک حقوقی ای در تـجارت بـین الملل بهره گرفت که مشکلات پذیرش مفاهیم را در کشور سرمایه پذیر و سرمایه گذار به وجود نیاورد.
3. تکنیک حقوقی «J.V.» از جمله ی آنهاست؛ زیرا به دلیل برخورداری از انعطاف پذیریِ لازم ، در تجارت بین الملل، با اسـتقبال خـوبی مـواجه شده است.

با توجه به آنچه ذکر شد ، از نیمه دوم قرن بیستم ، «J.V.» در شمار تکنیک های حقوقیِ پذیرفته شده در سرمایه گذاری های بین المللی و داخلی در آمد و رونق و رواج بـسیار خـوبی یافت.

امروزه بسیاری از کشورها ، نه تنها در توجیه مـشروعیت آن از کـلیات و اصول و قواعد حقوقی بهره می برند، بلکه به وضع قوانین خاص در خصوص این تکنیک می پردازند . از میان این کشورها می توان بـه کـشورهایی نـظیر چین ، کره جنوبی و بسیاری از کشورهای اروپایی بلوک شرق سابق نـام برد.

ایران نیز در قانون تشویق سرمایه گذاری خارجی ، از عنوان سرمایه گذاری به طـریق مـشارکت بـهره برده است، بدون این که از عنوان «J.V.» استفاده نماید.

مهم­ترین وی‍ژگی های جوینت ونچر

• رابطه قراردادی

“جوینت ونچر” در هر صورت بر اساس یک قرارداد استوار می شود؛ حتی در مواردی که در قالب یک شرکت تجارتی سازماندهی می شود که در این صورت اصل تشکیل شرکت، روابط شرکا با شرکت و معاملاتی که احتمالاً بین آنان صورت می گیرد، قواعد راجع به نقل و انتقال سهام، منع رقابت شرکا با شرکت، نحوه و میزان افزایش سرمایه در اینده، نحوه حل و فصل اختلافات و موارد خاتمه همکاری، همه از مسایلی هستند که باید بر اساس قرارداد “جوینت ونچر” حل و فصل شوند. پس به طور کلی میتوان گفت که جوینت ونچر مبتنی بر یک قرارداد است.

• فعالیت مشخص

جوینت ونچر برای یک فعالیت خاص و مشخص تشکیل می شود و معین بودن زمینه فعالیت کفایت نمی کند؛ بلکه باید بخصوص با ابعاد اقتصادی و جغرافیایی خاص مدنظر باشد.

• کنترل مشترک

در چارچوب یک “جوینت ونچر” ، طرفین با همکاری یکدیگر فعالیت خاصی را پیش می برند. در واقع دخالت فعال طرفین در اداره “جوینت ونچر” از وجوه ممیزه آن است. چنان چه یکی از طرفین با وجود مشارکت در تأمین سرمایه و سهیم شدن در سود فعالیت از مشارکت فعال در مدیریت امتناع کند، نمی توان روابط ایجاد شده را تحت عنوان “جوینت ونچر” تحلیل نمود. همین امر “جوینت ونچر” را از شرکت های سهامی، که درآن بسیاری از سهام داران پس از تأمین بخشی از سرمایه شرکت در مدیریت شرکت نقش فعالی ایفا نمی کنند، متمایز می کند. این ویژگی باعث تمایز “جوینت ونچر” از قراردادهای فاینانس(تأمین مالی) یا قراردادهای مشابه می گردد که درآن بانک یا تأمین کننده اعتبار، پس از این­که بخشی از سرمایه فعالیت را تأمین می نماید، از دخالت در اداره شرکت خودداری می کند.

• شراکت در نفع و ضرر پروژه

نسبت این شراکت فاقد اهمیت است. آن چه مهم است اصل شراکت است. به این ترتیب در مواردی که یک طرف به درخواست دیگری و در مقابل دریافت اجرت، قسمتی از فعالیت را انجام می دهد، نمی توان چنین رابطه ای را “جوینت ونچر” نامید. همین امر جوینت ونچر را از روابط پیمانکاری فرعی(Sub-Contracting) و دادن کمک های فنی و غیره متمایز می کند.

• قالب حقوقی

همان طورکه گفته شد؛ در یک “جوینت ونچر” روابط طرفین بیش از هر چیز بر مبنای قرارداد فیمابین استوار می شود؛ اما این بدان معنی نیست که «جوینت ونچرها» در هیچ قالب حقوقی خاصی قرار نمی گیرند. بر حسب محل تشکیل ممکن است “جوینت ونچر” از قالب های حقوقی مختلفی از قبیل شرکت تجاری یا مشارکت، کنسرسیوم استفاده کند یا صرفاً بر اساس قراردادی که تحت قوانین محل به رسمیت شناخته شده به فعالیت بپردازد. به هر حال قالب برگرفته شده اعم از اینکه صرفاً یک قرارداد باشد یا شکل دیگری داشته باشد باید از بین نهادهای حقوقی کشور میزبان انتخاب شود.

نحوه تنظیم قرارداد جوینت ونچر به چه صورت است؟

اگرچه الگوی واحد و مورد پذیرش جهانی برای یک قرارداد جوینت ونچر (JV) یا قرارداد مشارکت انتفاعی وجود ندارد، لیکن بر مبنای تجربیات علمی و عملی و حقوقی، نکات مشترکی در اکثر اینگونه از قراردادها به چشم میخورند و تمامی آنها از یک اصول قراردادی تجاری بین المللی پیروی می کنند از جمله:

1. طرفین قرارداد مشارکت انتفاعی: هویت مالی و تکنولوژیک طرفین مشارکت از یک سو و مشخصات کامل حقوقی آنها از سوی دیگر، از بدو شروع به مذاکره قرارداد تا اتمام اجرای پروژه موضوع قرارداد، دارای آثار فراوانی بوده و برای طرفین نقش حائز اهمیتی دارد.
2. تعاریف: در اکثر قراردادهای سرمایه گذاری از جمله جوینت ونچر، ماده ای تحت عنوان «تعاریف» برای تعریف و توضیح عبارت ها و اصطلاح هایی که در قرارداد به کار برده شده اند، اختصاص می یابد.
3. موضوع قرارداد مشارکت انتفاعی: موضوع قرارداد جوینت ونچر ممکن است اجرای پروژه ای مشخص و یا سرمایه گذاری باشد که در هرصورت باید به روشنی مشخص شود.
4. قلمرو قرارداد مشارکت انتفاعی: طبق شرط قلمرو قرارداد که در برخی از موارد از آن به عنوان قلمرو خدمات نیز یاد می شود، حدود تعهدات شرکا تعیین می شود.
5. شرایط اعتبار و خاتمه قرارداد مشارکت انتفاعی: حقوق و تعهدات طرفین در قرارداد، در چهارچوب شرایط مربوط به اعتبار قرارداد، نافذ و موثر است و تا زمانی که یکی از موجبات خاتمه، واقع نشود، قرارداد به حیات خود ادامه خواهد داد.
6. حقوق و تعهدات شرکاء: حقوق و تعهدات شرکا برحسب موضوع، اهداف و الزامات اجرایی پروژه متنوع است. حقوق شرکاء، دریافت سود، انتقال سهم الشرکه،حق تقدم در خرید سهم الشرکه، حق دسترسی به اطلاعات، تعهدات شرکا، مشارکت در آورده و…. موضوعاتی هستند که باید در این بند ذکر شود.
7. مسئولیت شرکاء: در جوینت ونچر شرط مسئولیت در دو سطح مطرح می شود: الف- مسئولیت شرکا در برابر یکدیگر ب- مسئولیت شرکا در برابر اشخاص ثالث ، که مسئولیت شرکا بایستی به طور دقیق در قرارداد ذکر گردد.
8. تغییر در شرکای جوینت ونچر و شرایط و تشریفات لازم برای تحقق آن: از جمله شروطی است که در مرحله مذاکرات، محل بحث و بررسی بسیاری بین شرکاست. تغییر در ترکیب شرکاء به صورت های گوناگون محقق می شود که به اختصار عبارتند از : ورود شریک جدید به جوینت ونچر، جانشینی شریک جدید به جای شریک قبلی، خروج یکی از شرکا از جوینت ونچر، اخراج یکی از شرکا از جوینت ونچر و فوت یکی از شرکا از جوینت ونچر.
9. شروط عمومی قراردادهای سرمایه گذاری ازجمله قرارداد مشارکت انتفاعی به نوعی مشابه یکدیگرند و شروط اجرایی و اختصاصی قرارداد را تکمیل می کنند، این شروط بیش از آنکه به طور خاص به پروژه موضوع جوینت ونچر ارتباط پیدا کنند، به تنظیم روابط شرکا به هنگام بروز حوادث و اختلافات، قانون حاکم بر اختلافات، نحوه مکاتبه شرکا با یکدیگر، تشریفات مربوط به واگذاری قرارداد، پرداخت هزینه های قانونی و غیره می پردازند.

جوینت ونچر(قرارداد مشارکت انتفاعی) و مزایای آن

جوینت ونچر مزایای زیر را دارد:

• دسترسی به منابع و بازارهایی که پیش از ایجاد جوینت ونچر موجود نبودند
• کاهش ریسک از طریق مشارکت
• نیاز به سرمایه گذاری اولیه کم و محدود
• مسیر جدید برای خروج از بازار، از طریق عرضه اولیه سهام یا فروش سهام
• سرعت بخشیدن برای معرفی و ارائه محصول به بازار

جوینت ونچر می تواند به طرق مختلفی به پایان رسد

1. با انقضای یک دوره زمانی از پیش تعیین شده
2. با انجام موضوع قرارداد
3. با فوت یا انحلال یکی از طرفین
4. با حکم دادگاهی که ادامه جوینت ونچر را به دلیل اختلافات عمیق طرفین ،از لحاظ عملی غیر ممکن دانشته است.

این نهاد حقوقی قرن هاست که به حیات خود ادامه می دهد . در آمریکا اولین استفاده آن به سال ۱۹۸۰ میلادی و در حوزه صنعت راه آهن بر می گردد.قبل ازین زمان جوینت ونچر بیشتر در عرصه تولید مورد استقبال بود لیکن بعد از دهه ۸۰ استفاده از آن در حوزه تجارت خدمات رونق کم نظیری گرفت. بزرگترین نگرانی حقوقی در خصوص جوینت ونچر ، خاصیت آن در محدود کردن رقابت سالم است ، به همین دلیل ارگان های مسؤول همواره وبه شکل مستمر فعالان این عرصه را زیر ذره بین حقوق رقابت و قوانین آن نگه داشته اند.

قرارداد بیع متقابل چیست و چه شرایطی دارد؟

درباره قرارداد B.O.T و اهداف آن چه می دانید؟