طی سه دهه اخیر به جز یک بازه زمانی که اختلافاتی وجود داشت، روابط ایران و ترکمنستان همیشه خوب بوده است. مناسبات حداقل در سطح سیاسی در حد بالایی ادامه داشته است.
ساعدنیوز: به نظر می رسد که ایران در حال ائتلاف سازی استراتژیک جدیدی در محیط پیرامونی خود است. سفر رئیس جمهور تاجیکستان و رئیس جمهور ترکمنستان به ایران در همین راستا قابل ارزیابی است. چه عواملی باعث فعالتر شدن ایران در تعامل با کشورهای پیرامونی خود خصوصاً در منطقه آسیای میانه است؟
امید رحیمی: بحث ائتلاف سازی یک موضوع است و بحث توسعه مناسبات با همسایگان، یک بحث دیگر است. آقای رئیسی در برنامه هایشان اعلام کرده بودند و در یک سال اخیر هم به طور جد پیگیر این موضوع بودند.
در این حوزه هم ظاهراً آسیای مرکزی و منطقه اورآسیا و همسایگان شمالی جایگاه ویژه ای دارند. اولین سفر آقای رئیسی به تاجیکستان برای شرکت در نشست سازمان شانگهای و دومین سفر ایشان به ترکمنستان برای شرکت در نشست اکو بود. در همین چارچوب این موضوع قابل بررسی است.
از طرفی، سفر آقای سردار بِردی محمداف، تا حدودی تحت تأثیر رویکردهای داخلی ترکمنستان است. آقای بردی محمداف چند ماه است که رئیس جمهور ترکمنستان شده اند و در دوره جدید ریاست جمهوری شان، سفرهایی خارجی را در دستور کار قرار داده اند. اولین سفر ایشان، سفری غیررسمی برای انجام حج عمره به عربستان سعودی بود. نخستین سفر رسمی آقای بردی محمداف به روسیه بود و با آقای پوتین دیدار کردند.
روسیه مهمترین شریک ترکمنستان است. دومین سفر رسمی آقای بردی محمداف به ایران انجام شده است و همین موضوع اهمیت ایران را برای ترکمنستان نشان می دهد. ایران یکی از همسایگان مهم برای ترکمنستان محسوب می شود. تعاملات دو کشور هم این را نشان می دهد.
در خصوص بحث ائتلاف سازی شاید خیلی نتوانیم بگوئیم که درباره ترکمنستان این موضوع صادق است. چرا که اساساً طی سه دهه اخیر به جز یک بازه زمانی که اختلافاتی وجود داشت، روابط همیشه خوب بوده است. مناسبات حداقل در سطح سیاسی در حد بالایی ادامه داشته است. لذا این سفر، جدای از این موضوع، یک سفر طبیعی است. هر سال میتواند انجام شود، و تعاملاتی را در بر داشته باشد.
پیام این دیدار آن است که دو کشور همسایه در سطح بالای همگرایی سیاسی و اقتصادی بدون هیچ نوع چالش جدی روابط شان را پیش می برند.
ساعدنیوز: آیا سفر رئیس جمهور ترکمنستان به جمهوری اسلامی ایران با تغییرات معادلات انرژی در منطقه ارتباط دارد و چه نقشی می تواند در تغییر جایگاه ایران در بازار انرژی داشته باشد؟
امید رحیمی: اولویت اول این سفر، سیاست خارجه ترکمنستان در دولت جدید است. ترکمنستان خواستار داشتن روابط خوب با همسایگان است. اما خب در حوزه انرژی هم میتواند تأثیرگذار باشد.
چند سال است که ما از ترکمنستان گاز وارد نمی کنیم. اگر واردات از دو خط لوله موجود از سرگرفته شود، این کار هم منافعی برای ایران دارد هم منافعی برای ترکمنستان. از طرفی، بحث سوآپ گاز به آذربایجان از طریق ایران مطرح است. در سفر اخیر وزیر نفت به باکو برای دو برابر شدن حجم این گاز انجام شد. طبیعی است که اگر ایران و ترکمنستان در عرصه های انرژی به ویژه گاز همکاری هایشان را تقویت کنند بر روی معادلات انرژی منطقه هم تأثیرگذار خواهد بود.
ساعدنیوز: سفر آقای بردی محمداف به تهران و دیدار با رهبر انقلاب به نظرتان چه پیامی را به منطقه صادر می کند؟
امید رحیمی: رؤسای جمهور ترکمنستان معمولاً چه در زمان آقای نیازوف و چه در زمان آقای قربان قلی بردی محمداف سفرهای متعدد به ایران داشتند و در اکثر سفرها با مقام معظم رهبری دیدار می کردند.
در آخرین سفری که آقای قربان قلی بردی محمداف به تهران داشتند، مقام معظم رهبری می گویند که "ترکمنستان علاوه بر این که همسایه ماست، خویشاوند ما هم هست". این عبارت نوع روابط بین دو کشور را فراتر از صرف همسایگی مطرح می کند؛ دلیل این اظهار نظر رهبری هم وجود اشتراکات فرهنگی، تاریخی و آداب و مناسبات همسایگی است.
الان هم که آقای سردار بِردی محمداف پسر آقای قربان قلی بردی محمداف به دیدار مقام معظم رهبری می رود و این می تواند نشانگر سطح بالای روابط باشد و می تواند بر آینده تعاملات تأثیرگذار باشد. اما نمی توانیم بگوئیم که این دیدار پیام خاصی را در بر دارد چرا که این نوع دیدارها متداول است و همیشه انجام می شده است. شاید وقفه ای دو سه ساله رخ داده ولی به هر صورت این دیدارها به انجام رسیده است.
شاید اگر اختلافی وجود داشت یا برای اولین بار رخ می داد می توانستیم از پیام خاص صحبت کنیم ولی چون اختلافی بین دو کشور وجود ندارد، و روابط به خوبی پیش می رود و یک دیدار طبیعی است.
البته پیام این دیدار آن است که دو کشور همسایه در سطح بالای همگرایی سیاسی و اقتصادی بدون هیچ نوع چالش جدی روابط شان را پیش می برند.
دکتر امید رحیمی : ناآرامی های قزاقستان/ در آسیای میانه چه خبر است؟
