وصیت زاید بر ثلث چیست؟

وصیت کردن برای هر فردی ، صرفا تا حد مشخصی که در شرع تعیین شده است ، یعنی تا یک سوم و ثلث ترکه فرد، در زمان فوت وی ، صحیح و نافذ می باشد و وصیت بیشتر از یک سوم ، به اصطلاح ، غیر نافذ بوده و نیازمند تنفیذ ورثه است . در همین راستا ، گاهی این سوال مطرح می شود که وصیت زاید بر ثلث یا وصیت مازاد بر یک سوم چیست و به لحاظ حقوقی ، چه آثار و پیامدهایی دارد ؟

وصیت زاید بر ثلث چیست؟

احکام مربوط به وصیت کردن و آثار آن ، در قانون مدنی ذکر شده است . وصیت کردن ، یک عمل حقوقی است که به موجب آن ، افراد می توانند امر یا اموری را به عهده دیگران بگذارند تا پس از فوت ، به نمایندگی از ایشان ، آن را انجام دهند ، که به این نوع وصیت کردن ، وصیت عهدی می گویند . مثل اینکه متوفی برای خود، وصی تعیین نماید تا از فرزندانش ، پس از فوت وی ، مراقبت کند و یا اینکه به موجب این وصایت ، دیون و بدهی های مالی وی را از ماترک وی پرداخت نماید . اما گاهی ، وصیت کردن ، از نوع وصیت تملیکی است ؛ به این معنا که شخص ، به موجب وصیت ، برخی از اموال و دارایی های خود را به نفع دیگران ، وصیت می کند تا پس از فوت وی ، به آنها تعلق گیرد . این نوع از وصیت ، می تواند به نفع هر شخصی باشد ؛ مثل اعضای خانواده ، بستگان و یا حتی اشخاصی که نسبت خاصی با متوفی ندارند . در هر صورت ، در این نوع از وصیت ، مال مورد وصیت ، به تملک دیگران در می آید که برای اطلاع بیشتر ، می توانید مقاله اقسام وصیت اعم از عهدی و تملیکی را مطالعه نمایید . با این حال ، برای صحیح بودن و نافذ بودن وصیت تملیکی ، برخی شرایط قانونی و شرعی می بایست مورد رعایت قرار گیرد . به عنوان نمونه ، وصیت اموال دیگران ، ولو با اجازه مالک آن مال ، باطل است و مالی را هم که هنوز به وجود نیامده است ، نمی توان وصیت نمود . علاوه بر این ، اگر کسی ، به موجب وصیت ، سبب محرومیت از ارث یک یا چند نفر از ورثه شود ، این وصیت ، صحیح نخواهد بود . اما یکی از مهم ترین موضوعاتی که در خصوص وصیت تملیکی وجود دارد ، وصیت به مقداری است که در قانون ، بیان شده است . بر اساس ماده 843 قانون مدنی ، « وصیت به زیاده بر ثلث ترکه ، نافذ نیست ؛ مگر به اجازه وراث و اگر بعض از ورثه اجازه کند ، نسبت به سهم او نافذ است » . در این ماده ، قاعده مهمی بیان شده است و آن ، حکم وصیت زاید بر ثلث ، یا وصیت مازاد بر یک سوم ترکه است . گاهی، این سوال مطرح می شود که وصیت زاید بر ثلث یعنی چه و یک سوم اموال یعنی چقدر ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که اصولا ، هر شخصی ، تنها به میزان یک سوم از اموال و دارایی های خود را می تواند برای سایرین وصیت نماید و اگر مقدار مال مورد وصیت ، بیشتر از ثلث یا یک سوم اموال و دارایی های وی باشد ، مقداری که بیشتر از یک سوم یا ثلث ترکه شده است ، غیر نافذ می باشد ؛ البته تحت شرایطی ، ممکن است بتوان با اقداماتی ، وصیت زاید بر یک سوم را صحیح و معتبر نموده و به آن عمل کرد . اما ممکن است ، پرسیده شود که ثلث یا یک سوم اموال و دارایی های متوفی ، در چه زمانی ملاک قرار می گیرد ؟ در زمانی که متوفی ، با استفاده از یکی از انواع وصیت نامه ، وصیت کرده است ؟ یا زمانی که فوت کرده و قرار است به وصیت عمل شود ؟ پاسخ به این سوال ، از آن جهت مهم است که ممکن است شخصی ، مالی را که موقع وصیت کردن ، تا حد یک سوم یا ثلث اموال وی بوده ، به نفع دیگری وصیت می کند ، اما در زمان فوت ، ارزش آن ، بیشتر شده و مازاد بر ثلث می شود . به طور کلی ، منظور از وصیت زاید بر ثلث یا وصیت مازاد بر یک سوم ، آن است که مال مورد وصیت ، در زمان فوت متوفی ، بیشتر از یک سوم از کل اموال و دارایی های وی شده باشد . البته ، ذکر این نکته ضروری است که ابتدا باید هزینه کفن و دفن متوفی و نیز بدهی های وی پرداخت شود و سپس ، نوبت به مشخص نمودن میزان ترکه متوفی و تعیین اینکه ثلث یا یک سوم آن چقدر است ، خواهد رسید .

آیا وصیت زاید بر ثلث صحیح است؟

در قسمت قبل ، به توضیح اینکه وصیت زاید بر یک سوم چیست ، پرداختیم . با این وجود ، پرسش مهمی که در این خصوص ممکن است مطرح شود ، آن است که حکم وصیت زاید بر ثلث ترکه چیست و چه آثاری دارد ؟ و به عبارت دیگر ، آیا وصیت زاید بر ثلث ، صحیح است یا خیر ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 843 قانون مدنی ، وصیت زیادتر از ثلث یا یک سوم ترکه ، نافذ نیست . اما منظور از نافذ نبودن وصیت مازاد بر یک سوم چیست ؟ آیا وصیت مازاد بر یک سوم باطل است یا صحیح و معتبر می باشد ؟ به لحاظ حقوقی ، غیر نافذ بودن وصیت ، به این معنا است که این وصیت ، نه کاملا معتبر است و نه کاملا باطل . بلکه ورثه متوفی ، این اختیار را دارند که وصیت مازاد بر ثلث ترکه را تنفیذ یا قبول نموده و یا آن را رد کنند . در واقع ، به دلیل اینکه وصیت زاید بر ثلث ، از سهم الارث بازماندگان یا ورثه متوفی کم می کند ، آنها این اختیار را دارند که مقدار وصیت زاید بر یک سوم را پذیرفته و به آن عمل کنند ، یا آن را قبول نکرده و به آن عمل نکنند . البته ، عدم قبول یا رد کردن وصیت مازاد بر یک سوم ، اشکال شرعی ندارد و این ، حق ورثه است که وصیت زاید را بپذیرند یا خیر . اما در هر صورت ، عمل کردن به وصیت نامه متوفی ، تا میزان یک سوم ترکه ، الزامی و واجب است . به عبارت دیگر ، اگر وصیت ، بیشتر از یک سوم شده باشد ، ورثه باید به مقدار یک سوم آن ، عمل کنند ؛ اما ، مازاد آن ، قابل پذیرش یا رد خواهد بود . حتی در صورتی که وصیت شفاهی انجام گرفته باشد ، باز هم عمل کردن به وصیت متوفی ، الزامی است .

آثار وصیت زاید بر ثلث

در قسمت های قبل ، مفهوم وصیت زاید بر یک سوم ، بیان شده و به این سوال نیز پاسخ دادیم که آیا وصیت زاید بر ثلث صحیح است یا خیر . در تکمیل مطالب فوق ، باید به این سوال نیز پرداخت که آثار وصیت زاید بر ثلث چیست ؟ به عبارت دیگر ، در صورتی که متوفی ، بیشتر از یک سوم از ترکه خود را وصیت کرده باشد ، چه آثار حقوقی بر این موضوع ، مترتب خواهد بود ؟ به لحاظ حقوقی ، وصیت زاید بر یک سوم یا وصیت مازاد بر ثلث ، غیر نافذ است و ورثه ، می توانند آن را تنفیذ یا رد نمایند و این ، مهم ترین اثر وصیت مازاد بر ثلث است ؛ به این معنا که ورثه ، این اختیار را دارند که در مورد عمل کردن یا عمل نکردن به مقدار بیشتر از یک سوم وصیت ، انتخاب کنند . ممکن است که همه ورثه ، بخواهند به وصیت متوفی عمل کنند . این امر ، معمولا در حالتی است که مقدار بیشتر از ثلث ، چندان زیاد نبوده و یا اینکه ، وصیت ، به یک امر نیکوکارانه مرتبط باشد . گاهی هم ، تمامی ورثه ، وصیت مازاد را رد کرده و به آن عمل نمی کنند . اما بر اساس ماده 843 قانون مدنی ، این امکان نیز وجود دارد که برخی از ورثه ، وصیت مازاد بر یک سوم را تنفیذ کرده و برخی دیگر ، آن را رد کنند . در چنین حالتی ، اگر تنها یک یا چند نفر از ورثه ، وصیت مازاد بر ثلث را تنفیذ یا قبول نمایند و دیگران ، آن را رد کرده باشند ، وصیت زاید بر ثلث ، صرفا از سهم خودشان ، قابل اجرا است و نه از سهم الارث دیگران . به عنوان نمونه ، در صورتی که ترکه متوفی ، 300 میلیون تومان باشد و دو فرزند پسر داشته باشد ، وصیت ، صرفا تا میزان 100 میلیون تومان آن، نافذ است . حال اگر متوفی ، به اندازه 200 میلیون تومان، وصیت کرده باشد ، تا 100 میلیون تومان آن ، کاملا صحیح و معتبر بوده ، حتی اگر وصیت نامه شفاهی باشد ؛ اما 100 میلیون تومان دیگر آن ، زاید بر ثلث می باشد . در این صورت ، اگر یکی از فرزندان پسر ، وصیت زاید بر یک سوم را تنفیذ کرده و دیگری ، آن را رد کند ، شخصی که وصیت را تنفیذ نموده است ، باید 50 میلیون از سهم الارث خود را برای تنفیذ نمودن وصیت پدر ، اختصاص دهد و 50 میلیون دیگر وصیت مازاد بر ثلث ، قابل اجرا نخواهد بود ، چون فرزند دیگر ، آن را نپذیرفته است .

وصیت زاید بر ثلث در حقوق ایران

طبق قوانین حقوقی در ایران، اگر مقدار وصیت وارد شده به وراث از یک سوم بیشتر باشد، آن ها این امکان را دارند که وصیت انجام گرفته را قبول یا رد کرده و از پذیرفتن آن خودداری کنند. اگر پیش از فوت مرحوم، فرد دیگری که به عنوان موصی له انتخاب شده باشد مسئولیت خود را از دست بدهد و از لیست وارثان حذف شود، تنفیذ اش باطل خواهد بود. برای مثال فرد موصی دارای یک برادر باشد و پیش از فوت دارای فرزند شود، دیگر حق تنفیذ با برادر وی نخواهد بود.

وصیت زاید بر ثلث چه زمانی اجرا می شود؟

سوال مهمی که بسیاری از افراد ممکن است از آن اطلاع نداشته باشند زمان اجرای وصیت زاید بر ثلث است.

1. وصیت زاید بر ثلث پس از فوت فرد متوفی انجام می گیرد و همین امر تمامی شبهات مبنی بر تغییر میزان مال فرد متوفی پیش از فوت را از بین می برد. چراکه ممکن است وصیت پیش از مرگ وی اتفاق افتاده باشد و آن سهم از یک سوم تعیین شده با میزانی که پس از فوت شامل حال موصی له می شود، تفاوت داشته باشد.
2. تعیین میزان ثلث اموال زمانی تعیین می شود که تمامی هزینه های کفن و دفن متوفی انجام گرفته شده باشد و پس از آن، اگر از دارایی های فرد چیزی باقی مانده بود، ثلث آن حساب خواهد شد.
3. درصورتیکه وصیت زاید بر ثلث انجام گرفته باشد و فرد متوفی هنوز هم مقداری بدهکاری به یک سری افراد دیگری داشته باشد، مبلغ ثلث اعلامی تا پایان پرداخت کامل بدهکاری ها اعلام نمی گردد.

تنفیذ وصیت مازاد بر ثلث توسط ورشکسته

اگر وراث یا موصی له وصیت زاید بر ثلث را تنفیذ کرده باشند باید دارای سلامت کامل بدنی و عقلی جهت پرداخت قرض و بدهکاری های فرد موصی باشند. به همین دلیل هم تنفیذ وصیت مازاد بر ثلث توسط ورشکسته غیر قابل انجام گیری است و فرد ورشکسته از تمکین مالی درستی برای پرداخت دیون متوفی برخوردار نمی باشد؛ این قانون به موجب ماده 418 قانون تجارت از روی دوش موصی له برداشته می شود.

اوصیا متعدد و وصیت زاید بر ثلث

موصی می تواند یک یا چند نفر وصی معین نماید در صورت تعدد اوصیاء باید ئمجتمعاً عمل به وصیت کنند مگر در صورت تصریح به استقلال هر یک. همچنین هر گاه برای انجام امر دو یا چند نفر وکیل معین شده باشهد هی چ یهک از آنها نمی تواند بدون دیگری یا دیگران دخالت در آن امر بنماید مگر این که هر یک مستحق وکالت داشته باشد در اینصورت هر کدام می تواند به تنهایی آن امر را بجا آورد.. موصی یك نفر صغیر را با یك نفر کبیر وصی قرار می دهد می شود صغیر - کبیر. حالا اگر موصی بمیرد چه کسی انجام می دهد؟ کبیر به تناهی انجام می دهد تا صغیر بالغ شود و رشید بشود بعد با هم انجام می دهند که یك استثناء است. یعنی مجنون را با یك عاقل نمی شود وصی قرار داد و سفیه هم با رشید نمی شود. چون بر طبق روند عادی امور صغیر بالأخره کبیر می شود ولی ممکن است مجنون عاقل نشود. این ماده فقط مال صغیر و کبیر است. لازم به توضیح است برابر مقررات موجود صغیر را می توان به اتفاق یک نفر کبیر وصی قرار داد. در این صورت اجراء وصایا با کبیر خواهد بود تا موقع بلوغ و رشد صغیر. موصی می تواند یک نفر را برای نظارت در عملیات وصی معین نمایهد. حدود اختیارات ناظر به طریقی خواهد بود که موصی مقرر داشته است یا از قرائن معلوم شود. برابر ماده 28 قانون مدنی واقف می تواند بر متولی ناظر قرار دهد که اعمال متولی به تصویب یا اطلاع اوباشد . وصی باید بر طبق وصایای موصی رفتار کند و الا ضامن و منعزل است. غیر از پدر و جد پدری کس دیگر حق ندارد بر صغیر وصی معین کند. طبق ماده ی 310 برای اداره ی محجورین فقط دو نفر می توانند وصی بگیرند:

• پدر
• جد پدری

ولی برای اداره ی ثلث هر کسی می تواند وصی بگیرد

بنابراین بر اساس قانون مدنی ، وصیت زاید بر ثلث ، غیر نافذ است ؛ یعنی ورثه متوفی ، می توانند مقدار وصیتی که بیشتر از یک سوم ترکه است را قبول کرده و به آن عمل کنند ، یا آن را نپذیرفته و رد کنند ؛ اما در هر حال ، عمل کردن به وصیت تا یک سوم ، واجب و الزامی است . لذا از جمله آثار وصیت مازاد بر یک سوم ، آن است که وصیت ، غیر نافذ بوده و هر کدام از ورثه که بخواهند به آن عمل کنند ، صرفا از سهم الارث خودشان ، کسر می شود .امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .

وصیت نامه محضری چیست؟