ظهور ژنرال‌های ابر ثروتمند

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از فرارو، در پی اعلام افزایش قیمت بنزین، بحث تجربه های پیشین افزایش قیمت سوخت و پرداخت یارانه نقدی در ازای آن، داغ شده است. در سال ۸۹ بعد از گرانی بنزین و پرداخت یارانه نقدی ضریب جینی که بیانگر شکاف و فاصله درآمدی افراد جامعه است، تشدید شد و این سیاست باعث عمیق شدن شکاف درآمدی میان افراد جامعه شد.

محمود جامساز، کارشناس اقتصادی، در این باره به «شرق» می گوید: گرانی بنزین و در مقابل پرداخت یارانه نقدی اندک به مردم، در واقع گرفتن مالیات منفی از مردم است و دولت کمبود درآمد خود را از جیب جامعه پوشش می دهد. حسین راغفر نیز می گوید: نهاد های ضعیف ناشی از فقر در جامعه است؛ از این رو دولت ها در گروگان بازیگر رانتی هستند. مردم در نظام تصمیم گیری ما نقش ندارند؛ به همین دلیل در دولت این گونه مطرح می شود که ما ارز را گران کردیم و هیچ اتفاقی رخ نداد؛ پس بنزین را گران می کنیم.

درآمد روزانه ۲۱۰ میلیاردتومانی بنزین

محمود جامساز درباره تأثیر افزایش قیمت بنزین بر شکاف درآمدی توضیح داد: درست است که ما جامعه را به ۱۰ دهک درآمدی تقسیم کردیم؛ اما سازوکار تقسیم این دهک ها اشکال اساسی دارد و اکثر دهک های درآمدی با دهک های درآمدی بالا فاصله عمیقی دارند. مسئله روشن است، به خاطر بی ثباتی اقتصادی و مدیریت ناکارآمد اقتصادی و دیپلماسی خارجی کشور که منجر به توقف تجارت خارجی شده، افراد بیشتری از جامعه به سمت فقر رفته اند. همین که دولت اعلام می کند به ۱۸ میلیون خانوار کمک نقدی می کند، که بسیار هم ناچیز است، نشان دهنده این است که جامعه به دو طبقه دارا و ندار، غنی و فقیر تقسیم شده و طبقه متوسط ریزش کرده است. در میان افراد طبقه متوسط عده ای که با رانت در تماس هستند، می توانند خود را بالا بکشند؛ اما اکثر جامعه این امتیاز را ندارند. اگر نگاهی اجمالی به روند اجاره ها بیندازیم، در هر سال که قرارداد تمام می شود، افراد به محله های پایین تر هدایت می شوند. قدرت خرید اجازه نمی دهد زندگی سال قبل را داشته باشند و این در میان اکثر اقشار جامعه صدق می کند. درآمد خانواده کارگری که چهار سال پیش می توانست پاسخ گوی معیشت باشد، حالا این سبد چنان فشرده شده که قادر نیست تأمین نیاز کند. افزایش تورم که مسئول آن نوع سیاست پولی و مالی دولت است، در کنار بی کاری بالا که آن هم به دلیل توقف کار کارخانجات یا ظرفیت پایین تولید افزایش پیدا کرده، معیشت افراد جامعه را دشوار کرده است.

او اضافه کرد: در شاخص فلاکت ایران که از جمع تورم و بی کاری ابداع شده، در بین ۹۵ کشور دنیا رتبه ۹۱ را داریم و این نشانه خوبی نیست. درحالی که ایران درآمد نفتی بسیار بالا تا ۱۳۰ میلیارد دلار هم داشته است؛ اما متأسفانه این درآمد اغلب هرز رفت و به سمت رفاه جامعه حرکت نکرد. مبادلات با چین و کره هم کاهش پیدا کرده؛ بنابراین رفاه نسبی طبقات محروم جامعه روز به روز کاهش پیدا می کند. بنزین کالای مصرفی گسترده است و روزی ۱۰۵ میلیون لیتر مصرف بنزین داریم. حالا برای بعضی که صاحب کارت هستند، بنزین ۵۰۰ تومان گران تر است و بدون کارت ها ۳۰۰ درصد افزایش قیمت پیدا کرده اند. بنزین سوپر هم بیش از ۳۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است. اگر معدل این افزایش را دو هزار تومان برای دولت در نظر بگیریم، حدود ۲۱۰ میلیارد تومان در روز در آمد برای دولت است. در واقع ماهانه شش هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان؛ بنابراین دولت می خواهد کمبود درآمد خود را از مردم بگیرد. چون بنزین یک کالای اساسی است، افزایش درآمد آن بر همه کالا ها اثر دارد. هزینه حمل را بالا می برد. در همین مدت کوتاه بسیاری از قیمت ها افزایش پیدا کرده اند؛ در حالی که این متناسب با حقوق و دستمزد نیست و گرانی ایجاد می کند. دولت باید به فکر در آمد و دستمزد افراد باشد که آیا می توانند این افزایش قیمت را تحمل کنند؟ دولت برای اینکه تصمیم خود را توجیه کند، بحث توزیع درآمد را پیش می کشد و می گوید قشر پردرآمد بیشتر از بنزین استفاده می کند و ما با گرانی بنزین، از این افزایش قیمت یارانه به کم درآمد ها می دهیم. در حالی که ما این تجربه را سال ۸۹ داشتیم و نه تن ها دردی را دوا نکرد؛ بلکه افزایش تورم و گرانی ایجاد کرد. حالا همین تجربه را تکرار می کنیم. ضمن اینکه در مجموع ۶۰ میلیون نفر یارانه جدید هم می گیرند و این خود باعث افزایش تقاضای عمومی می شود؛ در حالی که عرضه ثابت است و تورم ایجاد می کند؛ بنابراین از دو جنبه گرانی بنزین و افزایش تقاضای ناشی از یارانه نقدی مردم روز به روز فقیرتر می شوند. درست عین اینکه مالیات منفی پرداخت می کنند، دولت هم کمبود های خود را از جامعه می گیرد.

ترکش گرانی بر عمق نابرابری

حسین راغفر نیز در نشست هفتگی مؤسسه دین و اقتصاد درباره جهت گیری های سیاستی با مسئله فقر و نابرابری گفت: یکی از برچسب های اجتماعی و آنچه که اجتماع را به عنوان یک پدیده واحد تعریف می کند، همبستگی اجتماعی است که آن نیز ناشی از احساس تعلق خاطر به جامعه مشترک است. پدیده های روزمره آن ها را به این نتیجه گیری هدایت می کند که آن ها متعلق به آن جامعه هستند آن موقع سیاست های بخش عمومی حائز اهمیت خواهد بود. در واقع ریشه همه مشکلات اجتماعی را باید در نابرابری های ناموجه دید که آن نیز محصول نظام تصمیم گیری است به نحوی که فرصت های نابرابر را در اختیار افرادی قرار می دهند که منشأ اصلی فقر است.

ظهور ژنرال های ابرثروتمند نتیجه خصوصی سازی به دوستان و اقوام

این اقتصاددان خاطرنشان کرد: یکی از پیامد های سیاست های نئولیبرالی، تقلیل تدریجی نقش دولت به ارائه تسهیلات به سرمایه گذاران به اسم آزادسازی است. البته این موضوع در اکثر کشور ها وجود دارد، اما در ایران ویژگی های خاص خود را دارد. یکی از پیامد های سیاست های نئولیبرالی پس از جنگ همین خصوصی سازی به دوستان و اقوام است که امروز شاهد به وجود آمدن ژنرال های ابرثروتمند هستیم؛ کسانی که در مجامع سیاست گذاری هم حضور دارند و صحبت از فساد در این مجامع ممنوع است، البته مشخص است که نتیجه تصمیم های این مجامع چه خواهد بود.

وی ادامه داد: وجود نهاد های ضعیف ناشی از فقر در جامعه است از همین روی دولت های ضعیف در گروگان بازیگران رانتی هستند. مردم در نظام تصمیم گیری ما نقش ندارند به همین دلیل در دولت این گونه مطرح می شود که ما ارز را گران کردیم هیچ اتفاقی رخ نداد پس بنزین را گران می کنیم. راغفر افزایش انتظارات را موجب ناامنی دانست و افزود: سیاست هایی که باعث افزایش انتظاراتی می شوند و از سویی خارج از توان دولت است، زمینه ساز ناامنی هستند که دولت نهم و دهم استاد این کار بود یعنی مرتبا با افزایش انتظارات خوراک ناامنی به جامعه تزریق می کرد.

این کارشناس اقتصاد با اشاره به موضوع افزایش قیمت بنزین گفت: پس از پایان جنگ تحمیلی، دولت ها برای جبران سوءتدبیر ها و کسری بودجه خود از دو ابزار افزایش نرخ ارز و قیمت حامل های انرژی استفاده کرده اند. متأسفانه در این مدت دولت ها درس عبرت نگرفتند که خود آن ها قربانی اصلی این سیاست ها هستند. در همین موضوع بنزین، دستگاه های دولتی باید بنزین خود را با نرخ آزاد بزنند که این به معنای افزایش هزینه های خود دولت است. نتیجه این سیاست ها آن است که دولت مسئولیت های اجتماعی خود را واگذار کرده است. آموزش و پرورش که سال هاست به این وضع افتاده و آموزش عالی کشور نیز تا دو سال اخیر ۸۷.۵ درصد آن پولی بود. وی ادامه داد: علت همین افزایش قیمت بنزین نیز برای جبران کسری بودجه است، اما چون با فشار جامعه روبه رو شدند، گفتند می خواهیم آن را توزیع کنیم که سم است. در دولت قبل که برای ۷۵ میلیون ایرانی یارانه واریز کردند، وزیر اقتصاد دولت یازدهم گفتند آخر سال ما ماتم می گیریم که این منابع را از کجا باید تأمین کنیم حالا هم علاوه بر آن ۳۰ هزار میلیارد تومان به آن اضافه شده است و در واقع این چاله ها برای دولت بعدی است. اقتصاد سیاسی ما به گونه ای است که دولت ها در دور اول به چاله ها و میراث کج دولت گذشته انتقاد می کنند و در دور دوم خودشان همان اقدامات را انجام می دهند. راغفر متذکر شد: در سال گذشته تقریبا ۱۱۸ میلیون تن شن، ماسه و سنگ آهن به قیمت هر تن زیر ۵۰ دلار صادر شد در حالی که در همین شش ماهه نخست سال ۹۸، این میزان به ۱۵۰ میلیون تن رسیده است. جالب آنکه یارانه حمل ونقل مانند بنزین، لاستیک و استهلاک آن تقریبا صد هزار میلیارد تومان است. برای اینکه ببینید این چه رقم بزرگی است؛ همین موضوع افزایش قیمت بنزین ۳۳ هزار میلیارد تومان درآمد خواهد داشت در حالی که ما سه برابر آن پرداخت می کنیم تا با منابع کشور این طور رفتار شود. این اقتصاددان با انتقاد از سیاست های تورم زا گفت: افزایش نرخ ارز یا بنزین باعث افزایش هزینه های تولید و آن نیز باعث افزایش تورم می شود، آن موقع خواهند گفت: فنر فشرده است که از کلمات دردآور است. در حالی که خود آقایان فنرساز هستند که هزینه های آن را نیز مردم باید بپردازند. جالب آنکه این سیاست ها در همه دولت ها با استدلال های نخ نما صورت گرفته است مثلا ادعا دارند قاچاق می شود، در حالی که اگر دلار را به چهار هزار تومان کاهش دهند، آن موقع قاچاقی نخواهد بود.