هپاتیت چیست؟
هپاتیت بیماری التهاب کبد است. این عارضه می تواند دارای خودمحدودکنندگی باشد (یعنی به طور خود به خودی یا بدون درمان خاصی برطرف شود) یا اینکه ممکن است به سمت فیبروز، سیروز یا سرطان کبد پیش برود. ویروس های هپایت رایج ترین علت هپاتیت در دنیا هستند؛ ولی عفونت های دیگر، مواد سمی (مثل الکل و برخی از داروها) و بیماری های خودایمنی نیز می توانند موجب بروز هپاتیت شوند. پنج ویروس اصلی هپاتیت وجود دارد که با حروف A، B، C، D و E نشان داده می شوند. این ویروس ها به علت بیماری و مرگ و میری که سبب می شوند و نیز پتانسیل شیوع و همه گیری که دارند، بسیار نگران کننده هستند، به خصوص انواع B و C که موجب بروز بیماری مزمن در صدها میلیون فرد شده و اصلی ترین علت سیروز و سرطان کبد هستند.
هپاتیت B
هپاتیت B، توسط ویروس هپاتیت ب ایجاد میشود. این ویروس از طریق تماس جنسیِ محافظت نشده انتقال می یابد. تزریق وریدی داروها با استفاده از سرنگ آلودۀ فردِ مبتلا نیز باعث انتقال بیماری خواهد شد. پرسنل بهداشتی (مثل پرستاران، کادر آزمایشگاهها و پزشکان) در صورت بریدگی ناگهانی توسط سرنگی که برای فرد آلوده استفاده شده است، خود نیز آلوده خواهند شد. این ویروس در حین زایمان از مادر آلوده به جنین انتقال می یابد. مسافرت به سرزمینی که هپاتیت ب در آنجا شایع است نیز به احتمال زیاد میتواند باعث ابتلا به بیماری شود.
علل بیماری هپاتیت B
هپاتیت B در اثر ویروس هپاتیت (HBV) ایجاد می شود. ویروس هپاتیت B می تواند از طریق خون، مایع منی یا سایر مایعات بدن از فردی به فرد دیگر منتقل شود. زمانی که ویروس هپاتیت B وارد کبد فرد می شود، به سلول های کبدی حمله می کند و شروع به تکثیر می کند. این حالت باعث ایجاد التهاب در کبد شده و علائم هپاتیت B را ایجاد می کند.
علائم هپاتیت B
- از دست دادن اشتها
- تهوع
- استفراغ
- ضعف و خستگی
- درد شکم بخصوص اطراف ناحیه کبد
- تیره شدن ادرار
- یرقان
- درد مفاصل
علائم هپاتیت ب میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در صورت وجود علائم خفیف چه بسا حتی متوجه بیماری نشوید.
مهم ترین راه های انتقال ویروس هپاتیت B
- تماس جنسی. اگر فرد با یک بیمار مبتلا به عفونت هپاتیت B تماس جنسی محافظت نشده داشته باشد و خون، بزاق، منی یا ترشحات واژن از بدن فرد بیمار وارد بدن وی شود، احتمال ابتلاء به بیماری هپاتیت B وجود دارد.
- استفاده از سوزن مشترک. ویروس هپاتیت B به راحتی از طریق سوزن یا سرنگ های آلوده منتقل می شود.
- سوزن های تصادفی. کارکنان بخش های مراقبت های بهداشتی، کادر درمان و کسانی که با خون انسان در تماس هستند، در معرض خطر ابتلاء به هپاتیت B قرار دارند.
- مادر به جنین. ویروس هپاتیت B می تواند در دوران بارداری از مادر به جنین منتقل شود.
تشخیص هپاتیت B
تست خون به این منظور استفاده میشود. تست خونی عملکرد کبد و شرایط بیمار را در طول درمان مشخص خواهد کرد.
پزشک ممکن است کبد شما را با استفاده از اولتراسوند و یا اشعه ایکس مشاهده کند و چه بسا نیاز به نمونه برداری از کبد باشد.
آیا هپاتیت ب قابل پیشگیری است؟
بهترین راه پیشگیری، ارتباط جنسی محافظت شده (استفاده از کاندوم) و پرهیز از استفادۀ مشترک از سرنگ هاست.
برای پیشگیری، واکسن نیز وجود دارد. امروزه، تزریق این واکسن به تمام نوزادان در طی یک سال اول زندگی صورت میگیرد. این واکسن، ایمن بوده و در طی 6 ماه نیاز به 3 تزریق است. واکسن به تمام افراد در معرض خطر مثل کارکنان بهداشتی، تمام بچه ها، افرادی که به مناطق پر خطر از نظر شیوع این بیماری سفر می کنند، استفاده کننده های دارو و به افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند تزریق میشود.
عوارض هپاتیت B
هپاتیت B مزمن می تواند منجر به عوارض جدی و خطرناکی شود. این عوارض عبارتند از:
- سخت و زخم شدن بافت کبد (سیروز کبدی). عفونت هپاتیت B می تواند باعث التهاب شود که در نهایت می تواند منجر به سیروز کبدی شود. سیروز کبدی می تواند عملکرد طبیعی کبد را مختل کند.
- سرطان کبد. احتمال ایجاد سرطان کبد در بیماران مبتلا به هپاتیت B بیشتر است.
- نارسایی کبدی. نارسایی کبدی حاد، بیماری است که در آن کبد نمی تواند عملکردهای اصلی خود را داشته باشد. در این شرایط، برای ادامه زندگی بیمار نیاز به پیوند کبد وجود دارد.
- هپاتیت D. در بیمار مبتلا به هپاتیت B احتمال ابتلاء به سایر انواع هپاتیت مانند هپاتیت D بیشتر است. بدون سابقه ابتلاء به هپاتیت B، احتمال ابتلاء به هپاتیت D وجود ندارد. در صورت ابتلای همزمان به هپاتیت B و D ، خطر بروز عوارض هپاتیت بیشتر می شود.
- بیماری های کلیوی. هپاتیت B می تواند باعث بیماری کلیوی شود که ممکن است منجر به نارسایی کلیوی گردد. در کودکان مبتلا به بیماری های کلیوی، احتمال بهبودی بیشتر از بزرگسالان مبتلا به نارسایی کلیوی است.
درمان هپاتیت B
درمان عفونت هپاتیت B حاد
اگر پزشکتان بیماری شما را هپاتیت B حاد تشخیص داد، یعنی هپاتیتی که کوتاه مدت بوده و خود به خود بهبود می یابد، شما ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. در این حالت پزشکتان سعی می کند در زمانی که بدنتان با عفونت مقابله می کند، علایم و نشانه هایی را که دارید کاهش دهد. پزشک شما ممکن است به منظور پیگیری خارج شدن عفونت از بدنتان، انجام آزمایشات خون را درخواست کند.
درمان عفونت هپاتیت B مزمن
اگر پزشکتان بیماری شما را هپاتیت B حاد تشخیص داد، ممکن است موارد زیر را به شما توصیه کند:
- داروهای ضد ویروس. داروهای ضد ویروس به مقابله با ویروس کمک می کنند و آسیب ناشی از ویروس به کبد را کاهش می دهند. از این دسته داروها، داروهای متعددی موجود هستند. پزشک شما با توجه به شرایطتان داروی مناسب را برای شما انتخاب می کند.
- پیوند کبد. اگر آسیب شدیدی به کبد بیمار وارد شده باشد، پیوند کبد می تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. در پیوند کبد یک جراح، کبد آسیب دیده بیمار را خارج می کند و یک کبد سالم را جایگزین آن می کند. اغلب کبدهای پیوند شده مربوط به افرادی هستند که فوت کرده اند اما تعداد کمی از آنها نیز متعلق به افراد زنده هستند.
درمان هپاتیت B، بسته به شدت بیماری و پاسخ به درمان ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد.
واکسن هپاتیت B برای افراد زیر توصیه می شود
- تمام نوزادان در بدو تولد.
- تمام کودکان و نوجوانانی که در نوزادی واکسن را دریافت نکرده اند.
- هر فردی که تحت درمان برای عفونت های مقاربتی است.
- افراد معلولی که در مکان های سازمانی و عمومی زندگی می کنند.
- پزشکان، پرستاران، کادر درمان و سایر افرادی که به خاطر شغل خود با خون انسان در تماس هستند.
- افراد مبتلا به عفونت ایدز.
- مردان هم جنس گرا.
- افراد مبتلا به بیماری های کبدی مزمن.
- افرادی که مواد مخدر تزریق می کنند.
- افرادی که با بیمار مبتلا به هپاتیت B زندگی می کنند.
- بیماران در مرحله نهایی بیماری کلیوی.
- همسر بیماران مبتلا به هپاتیت B.
- مسافران به مناطقی از جهان با شیوع بالای هپاتیت B .
سخن پایانی
اگر فکر می کنید که در معرض خطر برای ابتلاء به ویروس هپاتیت B قرار دارید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. یک درمان پیشگیری کننده می تواند به کاهش خطر ابتلاء به عفونت کمک کند؛ اما درمان باید تا 24 ساعت پس از تماس با ویروس هپاتیت B انجام گیرد.
