یکی از مراسم جشن درو آیین علم واچینی است. علمها چوبهایی از جنس درختان مقدّس و سبزی چون شمشاد بوده و نشانۀ سوگ یک خانواده و فامیل در غم از دست دادن جوانان و گاه عزیزان خود می باشند.
در این روز پارچه های سیاه اندوه را که به آنها لباس می گویند از دور علمها باز می کنند. یکی دیگر از نشانه های برکت جویی در این جشن آیینی، مالیدن گیاهان سبز به علم و دادن آن به گاو و گوسفند است تا دامها دچار بیماری و مرگ نشوند.
علم واچيني کوه نشينان شرق گيلان يادآور جشن خرمن زرتشتي و يا يکي از جشن هاي باستاني ايران است که بعد از اسلام رنگ مذهبي به خود گرفته است. علم واچيني امروز به دو شکل جشن و عزا برپا مي شود که اين آئين عزايش در سوگ امام حسين (ع) و ديگر صورت آن نوعي آئين شکرگذاري است، در شکل نخست آن که در ايام محرم انجام مي شود با سينه زني و نوحه خواني و اداي نذورات انجام مي شود و در صورت شادي آن پسران و دختران بهترين و زيباترين لباس هاي خويش را به تن مي کنند و زنان اشياي قيمتي و لباس هاي سراسر رنگ محلي خود را مي پوشند و بر راهورترين اسب و قاطر آراسته به زين و يراق سوار مي شوند.
علم يا جريده يکي از وسايل نمادين به کار رفته در آئين سوگواري در ميان شيعيان است و اين وسيله معمولا چوبي بلند به ارتفاع پنج تا شش متر دارد که راس آن را به پنجه فلزي از جنس برنج و پارچه هاي مشکي و سبز به نشانه مظلوميت و محبوبيت امامان معصوم (ع)، قرمز به علامت سرخي خون و شهادت آن بزرگواران و سفيد که بيانگر سيماي نوراني آنان بوده استفاده مي شود.
نگاره هاي علم را اغلب تصاويري از طاووس، کبوتر، چهارگلدان و طوطي در دو طرف تشکيل داده و علم ها در گذشته اغلب يک تيغ بودند که به مرور زمان به علم هاي سه تيغ، پنج تيغ، هفت تيغ تا 21 تيغ مبدل شده اند. در استان گيلان بيش از 900 بقعه متبرکه وجود دارد که در ميان مردم عنوان پايگاهي براي نشر فرهنگ ديني و مذهبي است.
مراسم علم واچيني گيلان به عنوان نخستين اثر ميراث معنوي، سال 89 با شماره 106 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيد اين مراسم يکي از آئين هاي سنتي گيلان در شهرستان هاي رودبار، لاهيجان، رودسر، املش و سياهکل است.
آئين علم واچيني کوه نشينان در روزهاي جمعه تابستان پس از برداشت محصول همراه با سرور و شادماني برگزار مي شد، جشن و سرور در واقع يک نوع شکرگذاري از نعمات خدادادي است و بدين وسيله ضمن اجراي مراسم شادماني از عنايات خداوندي تشکر مي کنند.
این مراسم به پاس دلاور مردی ها و رشادت های آل کیا در مناطق گیل و دیلم که پرچمدار نهضت تشیع علوی بودند، برگزار می شود.در این مراسم علمی که در روز هفتم محرم بسته شده با برگزاری مراسم مداحی و سینه زنی باز می شود. پس از اقامه نماز جماعت در حرم سرتربت، مردم ازغذای نذری و یا از خوراکی که با خود آورده اند تناول می نمایند.
عده زیادی نیز با قربانی کردن گوسفند، سفره ناهار را در یک فضای صمیمی و نشاط برانگیز در صحن سرتربت پهن کرده و مشغول صرف غذا می شوند، در این روز با شکوه زیارت همراه با سیاحت بوده و جمعیت زائران و گردشگران که در مراسم علم واچینی شرکت کرده اند در برخی سال ها به بالغ بر چهار هزار نفر می رسد و به همین مناسبت هر ساله بازارچه پر رونقی از سوی فروشندگان دوره گرد و کسبه ییلاقی در سرتربت دائر می شود.
بر اساس اعلام ستاد برگزاری مراسم، با توجه به شیوع بیماری تب کریمه کنگو از ذبح دام در منطقه و در ایام برگزاری مراسم جلوگیری به عمل می آید، لذا از زائران، مجاوران، میهمانان و مسافران تقاضا شده است که در منطقه سرتربت از خریدن گوشت یا ذبح دام خودداری کرده و با عنایت به کوهستانی بودن منطقه و حفظ حقوق بیت المال و حفظ محیط زیست حتی الامکان با خود کیسه زباله همراه داشته باشند و پس از پایان مراسم و ترک منطقه زباله های خشک، پلاستیکی و شیشه ای و … را جمع آوری کرده و ببرند.
آشنایی با جشن هاللا در استان زنجان
