گلایسین (Glycine) یک اسید آمینه گلوکوژنیک، غیر ضروری و غیر قطبی است که عملکردهای بسیاری در بدن دارد. گلایسین با فرمول شیمیایی NH2‐CH2‐COOHکوچک ترین و ساده ترین آمینواسید موجود است؛ زیرا فقط حاوی یک اتم هیدروژن به عنوان زنجیره جانبی است. بدن ما به طور طبیعی گلیسین را از سایر اسیدهای آمینه سنتز می کند؛ ولی غذاهای سرشار از پروتئین حاوی این آمینواسید هستند. این ماده به عنوان مکمل رژیم غذایی نیز در دسترس است. گلیسین علاوه بر اینکه جزئی از پروتئین ها محسوب می شود، مزایای فراوانی برای سلامتی دارد.
گلیسین یک ماده جامد کریستالی بی رنگ و با طعم شیرین است و تنها اسید آمینه پروتئینوژنیک است. این ماده می تواند در محیط های آبگریز یا آب دوست پایدار باشد. اگرچه گلایسین می تواند از پروتئین هیدرولیز شده جدا شود، اما این ماده برای تولید صنعتی مورد استفاده قرار نمی گیرد؛ زیرا با فرآیند شیمیایی راحت تر می توان آن را تولید کرد.
کاربردهای گلایسین در بدن
اهمیت تغذیه ای گلایسین دلیل استفادهٔ گستردهٔ آن در موادغذایی نیست بلکه به علت خاصیت نگه دارندگی، خوشبو بودن و همچنین شیرینی ملایم این ماده، از آن استفاده می شود و این ماده طعم ناخوشایند ساخارین را از بین می برد. از ترکیب گلایسین و فلزات مانند "گلایسینات مس (II)" به عنوان مکمل خوراک دام استفاده می شود.
عملکردهای گلایسین در بدن
عملکرد اصلی گلیسین سنتز پروتئین ها است. بیشتر پروتئین ها حاوی مقادیر کمی گلیسین هستند. یک استثناء در این رابطه کلاژن است که به دلیل تشکیل ساختار مارپیچی حاوی حدود ۳۵٪ گلیسین است. در کدهای ژنتیکی، گلیسین توسط همه کدون هایی که با GG شروع می شوند، یعنی GGU ، GGC ،GGA و GGG کدگذاری می شود.
این آمینواسید به عنوان یک واسطه بیوسنتز در یوکاریوت ها به عنوان پیش ساز اصلی پورفیرین ها، از گلیسین و سوکسینیل CoA توسط آنزیم ALA سنتاز سنتز می شود. گلایسین همچنین زیر واحد مرکزی کلیه پورین ها را تشکیل می دهد.
این اسید آمینه یک انتقال دهنده عصبی مهاری در سیستم عصبی مرکزی به ویژه در نخاع، ساقه مغز و شبکیه است. هنگامی که گیرنده های گلیسین فعال می شوند، کلرید وارد نورون شده و باعث ایجاد پتانسیل پس سیناپسی مهاری (IPSP) می شود.
منابع غذایی گلایسین
غذاهای پرپروتئین سرشار از گلایسین هستند. بهترین منابع غذایی گلیسین عبارت اند از:
- گوشت قرمز (۱٫۵ تا ۲ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- دانه ها (۱٫۵ تا ۳٫۴ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- گوشت بوقلمون (۱٫۸ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- مرغ (۱٫۷۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- بادام زمینی (۱٫۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- ماهی سالمون کنسروشده (۱٫۴ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- گرانولا (۰٫۸ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- کینوا (۰٫۷ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- انواع پنیر سخت (۰٫۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- پاستا (۰٫۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- سویا (۰٫۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- نان (۰٫۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- بادام (۰٫۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- تخم مرغ (۰٫۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم)؛
- لوبیا (۰٫۴ گرم در هر ۱۰۰ گرم).
فواید گلایسین
گلایسین اسید آمینه ای است که در ترکیب پروتئین هایی خاص مانند کلاژن وجود دارد. کلاژن پروتئین ساختاری موجود در بافت های همبند است و در این قسمت های بدن وجود دارد:
- پوست؛
- رباط ها؛
- ماهیچه ها؛
- استخوان ها؛
- غضروف ها.
گلایسین حدود ۳۳درصد از کلاژن بدن انسان را تشکیل می دهد.
۱. بهبود خلق وخو و حافظه
گلایسین تولید سروتونین را تحریک می کند. سروتونین که به هورمون شادی آور معروف است، خلق وخو، حافظه، تفکر و خواب را بهبود می بخشد.طبق آزمایش هایی که روی جوندگان انجام شده اند، مکمل گلایسین باعث افزایش سروتونین می شود. برخی افراد معتقدند که به خاطر این اثرات، مکمل های گلایسین نوعی داروی ضدافسردگی طبیعی هستند. بااین حال، به نظر می رسد این تأثیر بر مغز کوتاه مدت است و اغلب در عرض چند دقیقه از بین می رود.
در آزمایشی که سال ۲۰۱۱ انجام شد، محققان مقدار سروتونین بدن موش ها پس از تجویز گلایسین را اندازه گیری کردند. محققان دریافتند که سروتونین فقط ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از مصرف مکمل گلایسین افزایش یافته است، درحالی که پس از دریافت مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) که نوعی داروی ضدافسردگی است، سروتونین بیش از ۱۸۰ دقیقه افزایش یافت.البته اینها آزمایش های حیوانی بوده اند و ممکن است نتیجه برای انسان ها یکسان نباشد.
۲. بهبود خواب
بر اساس برخی تحقیقات، مکمل های گلیسین ممکن است کیفیت خواب افراد مبتلا به بی خوابی را بهبود بخشد.مثلا محققان ژاپنی در سال ۲۰۱۵ پژوهشی انجام دادند تا بفهمند چرا خواب موش ها پس از مصرف مکمل گلیسین بهبود می یابد. گروهی از موش ها که گلایسین دریافت کردند در مقایسه با گروه کنترل، در ۹۰ دقیقه اول کاهش چشمگیر هوشیاری و افزایش خواب بدون حرکت سریع چشم (NREM) داشتند. محققان به این نتیجه رسیدند که گلیسین باعث بهبود خواب می شود، زیرا دما و ریتم شبانه روزی بدن را تغییر می دهد.
در سال ۲۰۱۲، محققان اثر گلایسین بر عملکرد روزانه افراد دچار اختلال خواب را بررسی کردند. گلیسین احساس خستگی را کم کرد، خواب آلودگی را کاهش داد و عملکرد این افراد را در مقایسه با گروه کنترل بهبود بخشید.درحالی که شواهدی مبنی بر تأثیرگذاری گلایسین بر کیفیت خواب وجود دارد، بیشتر این تحقیقات روی حیوانات انجام شده اند و تحقیقات انسانی هم به خاطر جامعه هدف کوچک چندان قابل استناد نیستند. بنابراین به تحقیقات بیشتری در این باره نیاز است.
۳. کاهش عوارض داروهای اسکیزوفرنی
با مرور تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۶، محققان شواهد متناقضی درباره اثر گلایسین بر اسکیزوفرنی پیدا کردند. برخی از پژوهش ها حاکی از این بودند که مصرف مکمل های گلیسین همراه با داروهای ضدروان پریشی عوارض جانبی شناختی را کاهش می دهد، اما طبق برخی تحقیقات دیگر، مصرف این مکمل تأثیری بر عوارض جانبی ندارد. علاوه بر این، محققان نتیجه گرفتند که افراد برای مشاهده نتایج مثبت باید دوز نسبتا بالایی از مکمل گلایسین مصرف کنند.
۴. کاهش آسیب ناشی از سکته مغزی ایسکمیک
متخصصان گاهی گلیسین را برای افرادی تجویز می کنند که به تازگی دچار سکته مغزی ایسکمیک شده اند. سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می افتد که شریان های مغز باریک یا مسدود و باعث کاهش جریان خون (ایسکمی) در مغز می شوند.تحقیقات اولیه که در سال ۲۰۰۰ انجام شدند، اثرات محافظتی گلیسین پس از سکته ایسکمیک را بررسی کردند. در یکی از کارآزمایی های بالینی محققان ۲۰۰ شرکت کننده را که دچار سکته مغزی ایسکمیک در شریان کاروتید شده بودند، به ۴ گروه تقسیم کردند:
- ۰٫۵ گرم گلایسین در روز؛
- ۱ گرم گلایسین در روز؛
- ۲ گرم گلایسین در روز؛
- دارونما.
هرکدام از شرکت کنندگان به مدت ۵ روز مقدار مشخص شده گلایسین یا دارونما برای گروهشان را دریافت کردند. محققان به این نتیجه رسیدند که دوز زیرزبانی گلایسین که در عرض ۶ ساعت پس از سکته به بیمار داده می شود، می تواند آسیب واردشده به مغز را محدود کند.
در سال ۲۰۱۵، محققان در پی میزان مرگ ومیر ناشی از سکته مغزی و تأثیر گلایسین بر آن، حدود ۲۹هزار بزرگ سال ژاپنی را بررسی کردند. بر اساس این بررسی، رژیم غذایی با مقادیر زیاد گلایسین فشار خون سیستولیک مردان را چنان افزایش می داد که خطر مرگ ناشی از سکته مغزی افزایش می یافت. نتیجه مشابهی در زنان مشاهده نشد.نتیجه این پژوهش با پژوهش قبلی در تضاد است و حاکی از آن که مصرف مقدار زیاد گلیسین ممکن است خطر مرگ ناشی از سکته مغزی را حداقل در برخی افراد افزایش دهد.
۵. کاهش احتمال ابتلا به بیماری قلبی
گلیسین ضدالتهاب و آنتی اکسیدان است، یعنی از آسیب سلولی جلوگیری می کند یا آن را کاهش می دهد؛ چنین خواصی احتمال ابتلا به بیماری قلبی را کاهش می دهند.در سال ۲۰۱۵، پژوهشی در مجله انجمن قلب آمریکا منتشر شد درباره بررسی ارتباط مقدار گلایسین پلاسما و انفارکتوس حاد میوکارد (حمله قلبی). طبق این پژوهش، خطر حمله قلبی در افرادی که گلایسین پلاسمای بیشتری داشتند، کاهش یافته بود.هرچند این پژوهش امیدوارکننده است، تحقیقات فعلی در این باره کافی نیستند.
فواید دیگر
علاوه بر فواید ذکرشده، برخی از افراد از گلیسین برای بهبود این موارد استفاده می کنند:
- بزرگ شدن پروستات؛
- زخم پا؛
- آسیب کبدی؛
- مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲.
خطرات گلیسین
اگر دوز مصرفی گلیسین خیلی زیاد باشد احتمال مرگ به دلیل تحریک بیش از حد مغز وجود دارد. بعلاوه وجود گلیسین زیاد در بدن می تواند منجر به تشنج ماهیچه ای و خفگی شود که هر دو کشنده هستند. علت اصلی این امر وجود ماده ای به نام استریکنین در گلیسین است که می تواند گیرنده های گلیسین را مسدود کند و در صورت افزایش مقادیر آن در بدن، احتمال رخ دادن یکی از عوارض کشنده بالا وجود دارد.
منابع گلیسین
اگرچه گلیسین به صورت طبیعی توسط بدن ساخته می شود، می توان آن را در غذاهایی مثل گوشت، ماهی، لبنیات و حبوبات هم پیدا کرد. این غذاهای سرشار از پروتئین به احتمال زیاد گلیسین مورد نیاز بدن را تامین خواهند کرد و دیگر نیازی به استفاده از مکمل نیست.
البته مکمل های گلیسین برای افرادی که رژیم غذایی متنوعی ندارند، به صورت پودر و کپسول در دسترس است. پودرهای گلیسین بیشتر به غذا یا نوشیدنی اضافه می شوند، چون این ماده به صورت طبیعی طعم شیرینی دارد.
آشنایی با خواص مفید روغن مورد
